CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Özel’in şiirinin asıl gücü sözcük seçiminden gelir. Günlük dilin şiire girdiğinde bir gerilim doğuran sözcükleri, alışılmamış bağdaştırmalarla çarpıcı imajlar üretir. Bu konuda kuşağının en atak ve gözü pek şairidir. 1974’e kadarki şiirlerinde slogan düzeyine düşmeyen Marksist ideolojinin savunusunu yapan şiirleri hemen hemen aynı söyleyiş ustalığı ile bu tarihten sonra yöneldiği İslâmî dünya görüşü ile yazdığı şiirlerinde de sürdürülür. Onun bu dönüşümünün simgelerinden olan “Âmentü” şiiri, bireysel hayat algısının toplumsal motişerin eleştirisi içerisinden geçerekgeliştiğini gösterir. Yanıt D seçeneğidie.

Şiirlerini Bir Ermeni General (1965), Bir Gün Mutlaka (1970), Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974), Ne Yağmur.. Ne Şiirler (1976), Kuşatmada (1978), Mustafa Suphi Destanı (1979), Dörtlükler (1980), İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983), Bebeklerin Ulusu Yok (1988), Aşk İki Kişiliktir (1999) adlı kitaplarında yayımladığı gibi toplu şiirleri de yayımlanmıştır.

İlk kitabı Bir Ermeni General’de Orhan Veli ve Attilâ İlhan’ın yanı sıra İkinci Yeni şiirinin etkisi altında görünmesine karşın, ikinci kitabındaki şiirlerden itibaren daha çok Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi toplumcu-gerçekçi şairlerin izinden yürür ve İkinci Yeni şiir anlayışını eleştirir. Yanıt B seçeneğidir.

Erzurum’da (1944) doğan Refik Durbaş, ilk ve ortaöğrenimini İzmir’de yaptıktan sonra, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne girdi. 1971 askeri müdahalesinin ardından öğrenimini yarım bıraktı. Bu tarihten sonra gazetecilik ve yayıncılık yaptı. Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ay Işığı (1974), Nereye Uçar Gökyüzü (1983), Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (2002) şiir kitaplarından bazılarının adlarıdır. Yanıt E seçeneğidir.

Turan, şiirden başka roman, öykü ve eleştiri türlerinde de eserler yazmıştır. Özellikle Yordam dergisindeki ürünleriyle tanındı. Güneşler... Gölgeler (1981), Peş (1982), Sevda Yorumları (1990), 101 Dize (1996), Gizli Alanlar (1997), İz Sürmek (2001) şiir kitaplarından bazılarıdır. Güven Turan, imaja ve ayrıntılara önem veren, bireyin yalnızlık, hüzün gibi duygularını işleyen şiirleriyle 60 sonrasının diğer toplumcu şairlerinden ayrılır. Bu yüzden içe dönük ve izlenimci olarak nitelendirilmiştir. Kısa, kesik söyleyişlerle kendisine özgü bir lirizm yaratmıştır. Yanıt C seçeneğidir.

Şiir anlayışı bakımından Sezai Karakoç ve Necip Fazıl çizgisinde yer alır. Ona göre şiir, insandan ve maddeden bağımsız bir varlığa sahiptir. Şair ise adeta bir baraj suyunu tutan bent gibi şiiri insanlığa ulaştıran bir kanal, bir araçtır. Şiirin bu bağımsız varlığına dışarıdan bir müdahalenin, bir dayatmanın olmaması gerektiği konusundaki düşünceleriyle gerçeküstücülere yaklaşan şair, şiirin metafizik niteliği konusunda onlardan ayrılır. Şiir de tıpkı insan gibi Yaratan’a doğru bir yönelme içerisindedir. Metafiziksiz şiir olmaz. Şiir maddenin ördüğü duvarların ve perdelerin arkasını kurcalama işidir. (Taşçıoğlu, 2008:27 vd.) Gerçeküstücü öğelerle destansı söyleyişin rahat ve geniş sesi onun şiirlerinin çekiciliğini oluşturan faktörler arasındadır. Özellikle İşaret Çocukları (1967) adlı ilk kitabındaki şiirlerinde adeta art arda patlayan seri şaş etkisi yaratan şaşırtıcı, özgün imge sağanağı onu kuşağı arasında ve Türk şiirinde öne çıkaran özelliklerinin başında gelir. Yanıt D seçeneğidir.

Modern Türk şiirinin dilini ve hayal gücünü en çok zorlayan şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, öncesiz ve sonrasız bir şiir ortaya koymuştur. Onun şiirleri, içerdiği hüzün bakımından İkinci Yenicilerden Turgut Uyar’la, düşünce yapısı açısından Sezai Karakoç’la, imge dünyası bakımından Alman şair Rilke ile ilişkilendirilse de, tekil bir şiirdir. Bu kendine özgü oluş, şiirlerinin genellikle kapalı ve anlaşılmaz bulunmasına neden olmuştur. Şiirleri her okuyuşta yeni çağrışımlar ve anlamlar üretecek bir dil örgüsü içerisinde kendisine özgü, özel bir lirizm oluşturmaktadır. Yanıt A seçeneğidir.

1939’da Maraş’ta doğan Erdem Bayazıt, ilk ve ortaöğrenimini doğduğu yerde yaptıktan sonra, AÜ DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Öğretmenlik, kütüphanecilik, DPT’de memurluk gibi görevlerde bulundu, 1987’de bir dönem milletvekilliği yaptı. 2008’de İstanbul’da vefat etti. Arkadaşları ile birlikte Mavera  dergisi ve Akabe Yayınlarının kurulmasını sağlayan Bayazıt, Şiirlerini Yeni İstiklal,  Büyük Doğu, Edebiyat, Mavera, Yediiklim, Hece dergilerinde yayımlamıştır. Şairin Sebep Ey (1972), Risaleler (1987) ve bu iki kitabın birlikte yayımlandığı Şiirler (1992) adlı kitapları vardır.

Böylece İkinci Yeni hareketinin hazırladığı şiir ortamı içerisinde başlayan 1960’lı yılların şiiri giderek poetik bir söylemden politik bir söyleme doğru evrilen bir görüntü taşır.

Bunlar arasında da özellikle Cahit Zarifoğlu ile İsmet Özel’in İkinci Yeni anlayışını en iyi değerlendiren şairler olarak kuşakları içerisinde öne çıktıklarını ve 60’lı yıllar şiirinin zirvesini oluşturduklarını söylemek gerekir.

İSMET ÖZEL

Polis memuru olan babasının görevi nedeniyle bulunduğu Kayseri’de doğdu (1944). İlkokulu Kastamonu, ortaokulu Çankırı’da bitirdikten sonra, Ankara Gazi Lisesi’nden mezun oldu (1962). Bir süre A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okuduysa da yarım bıraktı. Uzun bir aradan sonra Hacettepe Üniversitesinin Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1977). Öğrencilik yıllarından itibaren sendikalarda, dergilerde, Ticaret Bakanlığı’nda çalıştı. 1980’den sonra Fransızca okutmanlığı yaptı. Bir ara Çıdam Yayınevini kurdu ve yönetti.

İsmet Özel, Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları (1970-72) dergisini çıkardı.

Özel’in şiirinin asıl gücü sözcük seçiminden gelir. Günlük dilin şiire girdiğinde bir gerilim doğuran sözcükleri, alışılmamış bağdaştırmalarla çarpıcı imajlar üretir.

İstanbul, Çatalca’da (1942) doğan Ataol Behramoğlu, ilkokul ve liseyi Kars ve Çankırı’da okudu. A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1974). 1970’den itibaren aralıklarla Londra, Paris, Moskova gibi şehirlerde yaşadı. Yurda dönüşünde (1974) İstanbul Şehir Tiyatrolarında dramaturg olarak çalıştı. Barış Derneği’nin kurucuları arasında bulundu (1977).

Behramoğlu’nun İsmet Özel ile karşılaştırıldığında daha sınırlı bir hayal gücü, teknik ustalıktan çok duygusallığa dayanan bir söyleyiş özelliği vardır.

Yalnızca 1960 sonrasının değil belki de Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin en önemli şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, 1940’da Ankara’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Siverek, Kızılcahamam, Ankara ve Maraş’ta yaptı. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi (1971). 1967 ve 1973’te yaz aylarında Almanya’ya gitti. Öğrencilik yıllarından itibaren çeşitli işlerde çalıştı, öğretmenlik yaptı; TRT’de çeşitli görevlerde bulundu.

Modern Türk şiirinin dilini ve hayal gücünü en çok zorlayan şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, öncesiz ve sonrasız bir şiir ortaya koymuştur. Onun şiirleri, içerdiği hüzün bakımından İkinci Yenicilerden Turgut Uyar’la, düşünce yapısı açısından Sezai Karakoç’la, imge dünyası bakımından Alman şair Rilke ile ilişkilendirilse de, tekil bir şiirdir. Bu kendine özgü oluş, şiirlerinin genellikle kapalı ve anlaşılmaz bulunmasına neden olmuştur.

1939’da Maraş’ta doğan Erdem Bayazıt, ilk ve ortaöğrenimini doğduğu yerde yaptıktan sonra, AÜ DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Öğretmenlik, kütüphanecilik, DPT’de memurluk gibi görevlerde bulundu, 1987’de bir dönem milletvekilliği yaptı. 2008’de İstanbul’da vefat etti.

Bu dönemde edebiyat ortamına adımını atanlar arasında şiirleriyle dikkati çekenler şunlardır: Turgay Gönenç (1939), Afşar Timuçin (1939), Erdem Bayazıt (1939), Hüsrev Hatemi (1939), Cahit Zarifoğlu (1940), Egemen Berköz (1941), Ataol Behramoğlu (1942), Süreyya Berfe (1943), Refik Durbaş (1944), İsmet Özel (1944), Güven Turan (1944).

Yurtdışında ölen Nazım Hikmet’in kitaplarının basılması 1965’te serbest bırakılmıştır.

Yorgun, İsmet Özel'in ilk şiiridir.