DAVRANIŞ VE ÖĞRENME SORUNU OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 6

Hedef davranışların ve ön koşul becerilerin belirlenmesi sürecinde fırsat öğretimi ile öğretim sunmaya başlamadan önce iletişimsel bir hedef davranış belirlenir. Öğretilmek üzere belirlenen hedef davranışlar öğrencinin gelişim düzeyi ve hâlihazırda sahip olduğu iletişim becerileri dikkate alınarak seçilmelidir.

Etkinlik temelli öğretim
Etkinlik temelli öğretim uygulamalı davranış analizi ilkelerini doğal ortamlarda, doğal olarak ortaya çıkan davranış öncesi ve sonrası uyaranların
kullanılmasıyla çocuğa sergilemekte olduğu etkinlikte öğretim yapılmasıdır.

Fırsat öğretimi ile öğretim denemelerinin gerçekleştirilmesinde izlenmesi önerilen basamaklar vardır. Bu basamaklar:

•çocuğu gözleme, 

• çocuğun iletişim girişimini kabul ederek daha üst düzeyde bir iletişimsel
davranış isteme,
• çocuğun girişimde bulunmasını bekleme,
• çocuğun tepkilerine uygun davranış sonrası uyaranlar sunma (doğru tepkileri onaylama),
• yeni denemeye geçmedir.

Fırsat öğretimi uygulamalarında doğru tepkiler çocuğun kendi ilgi ve istekleri kullanılarak pekifltirildiği için çocuğun gerçekleştirilmekte olan etkinlikten keyif alması çok önemlidir. Dolayısıyla, öğretim denemeleri çocuğun ilgisi dağıldığında ya da etkinlikten keyif almadığı gözlendiğinde sonlandırılmalıdır. Yeni denemeye geçilmelidir.

Fırsat Öğretimi

Öğretimde yetişkin-çocuk etkileşiminin çocuk tarafından başlatıldığı ve çocuğun iletişim girişiminin doğal sonucu olarak ortaya çıkan uyaranların
çocuğun davranışlarını pekiştirdiği öğretim uygulamasıdır.

Etkinlik temelli öğretim kavramsal temellerini sosyal psikoloji, gelişim psikolojisi, bilişsel psikoloji, dil ve konuşma patolojisi gibi farklı disiplinlerden yararlanarak oluşturan ve uygulama ortamlarında davranışsal yaklaşımın ifade ettiği öğrenme ilkelerini kullanan bir doğal öğretim yaklaşımıdır.

Uygulamalı davranış analizi ilkelerini doğal ortamlarda, doğal olarak ortaya çıkan davranış öncesi ve sonrası uyaranlar aracılığıyla kullanan etkinlik temelli öğretimin dört ana unsuru bulunmaktadır (Bricker, Pretti-Frontczak ve Mc Comas, 1998). Bu unsurlar; (a) etkinlik temelli öğretimde çocuk tarafından başlatılan etkileşimler kullanılması, (b) öğretimin rutinlerin, planlanmış ya da çocuk tarafından başlatılan etkinliklerin içine gömülmesi, (c) çevre ve davranışla doğal ve anlamlı bir ilişki içinde olan davranış öncesi ve sonrası uyaranların kullanılması, (d) işlevsel ve genellenebilir becerilerin öğretiminin hedeflenmesidir.

Doğal öğretimde yer alan doğal ifadesi öğretimin gelişigüzel yapılması
anlamına gelmez.

Etkinlik temelli öğretim uygulamalarının başarıyla sonuçlanabilmesi için ne tür davranış öncesi uyaranların kullanılacağı, davranışın hangi şekilde ve sıklıkta ortaya çıkmasının beklendiği, davranış sonrası uyaranların nasıl uygulanacağı gibi bilgileri gözlenebilir ve ölçülebilir bir biçimde ifade eden öğretim planları hazırlanmalıdır.

Öğretimin gömülmesi amacıyla kullanılabilecek rutinler çocuğun bulunduğu çevrede düzenli bir şekilde gerçekleşmekte olan okula ya da sınıfa geliş, kahvaltı saati, kahvaltının ardından el yıkama, diş fırçalama, oyun saati, okuldan ayrılış gibi etkinliklerdir. Örnek olarak, bir öğrenciye selamlama becerisinin öğretilmek istendiğini varsayalım. Çocuk okula geldiğinde diğer öğretmenlerle, sınıfına girdiğinde sınıf arkadaşlarıyla, kahvaltı saatinde ve oyun odasında diğer sınıflarda bulunan çocuklarla karşılaşacaktır. Dolayısıyla, bu karşılaşma anlarının tümü selamlama becerisinin öğretimi için uygun fırsatlar olarak düşünülebilir. Öğretimin gömülebileceği rutinleri belirlemek amacıyla bir bilgi formu hazırlamak öğretmenin işini kolaylaştırabilir.

Öğretimin çeşitli etkinlikler içine gömülmesinin edinimi tamamlanmış becerilerin genellenmesini kolaylaştırdığı düşünülmektedir. Dolayısıyla, bir hedef davranışın öğretimini gömmek üzere farklı etkinlikler seçilmeli; ancak, seçilen etkinliklerin çocuğun gelişimsel düzeyine uygun olması gerekmektedir. Ayrıca, bu etkinlikler mümkün olduğu kadar çocuğun tanıdık olduğu ortamlarda gerçekleştirilmeli ve çocuk için ilgi çekici olmalıdır.

Bir planın belirlenen süre sonunda ulaşılmak istenen amaçları gerçekleştirmede ne denli etkili olduğunun belirlemek değerlendirmedir. Değerlendirme, kısaca bir planın etkililiğinin belirlenmesidir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Bireyselleştirilmiş Davranış Değiştirme Planını (BDDP) değerlendirmek üzere  yanıt aranırken sorulabilecek sorular:

Doğru cevap E seçeneğidir.

Uygulamacının uygulamayı plana uygun olarak gerçekleştirip gerçekleştirmediğini ya da ne derece uygun gerçekleştirdiğini değerlendirmek için yapılan güvenirlik hesaplaması Uygulama güvenirliğini ifade etmektedir. 

Diğer bir ifadeyle uygulama güvenirliği, bir planın doğru ve tutarlı uygulanıp uygulanmadığının belirlenmesidir.

Bir şeyin gözlenebilir ve ölçülebilir terimlerle anlatımı işevuruk tanım olarak ifade edilmektedir. 

İşevuruk tanım, bir ifadeden herkesin aynı şekilde anlamasını sağlamak üzere yapılan açıklamadır.

Davranış değişikliğinin önemi ve kabul edilebilirliğine ilişkin görüşler sosyal geçerlik olarak tanımlanmaktadır.

Schwartz ve Baer (1991) tarafından, sosyal geçerlik olarak adlandırılan uygunluk ve kabul edilebilirlik, farklı biçimlerde belirlenebilir.

BDDP’nin hedef davranışta bir değişikliğe yol açıp açmadığı belirlenmelidir. BDDP’nin hedef davranış üzerindeki etkililiğini değerlendirmek üzere kullanılabilecek farklı teknikler vardır. Bu tekniklerden; (a) davranışın sıklığını kaydetmek ve (b) davranışın süresini kaydetmek en yaygın olarak kullanılanlardır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Hedef davranışta meydana gelen değişikliği değerlendirmek üzere kullanılacak tekniklerden ikincisi davranışın süresini kaydetmektir. Bu teknik özellikle başlangıcı ve bitişi arasında uzun zaman dilimi olan ve sayılamayan davranışlar için uygundur. Belirlenen zaman diliminde, öğretim etkinliğini kesintiye uğratmadan kullanılacak bir süre ölçer ile gerçekleşen her davranışın süresi ve gerçekleşen davranışların toplam süresi belirlenerek kaydedilir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Değerlendirmenin sistematik ve tutarlı olarak yapılabilmesi için değerlendirme planı hazırlanması gerekmektedir. Değerlendirme planı hazırlanırken beş noktaya dikkat edilmelidir. Bunlar:

yer almalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ekip üyeleri, hedeflenen davranışta istendik değişiklikler gerçekleştiğinde ya da BDDP hedef davranış üzerinde yeterince etkili olmadığında yapılacak uyarlamaların neler olabileceği konusunda çalışmalıdırlar.

BDDP’de yapılabilecek olası uyarlamalar,

(a) davranış ölçütünde,

(b) davranışta,

(c) davranışı değiştirmek üzere kullanılan tekniklerde,

(d) davranışı değiştirmek üzere kullanılan araç-gereçlerde ve

(e) planın uygulandığı ortamda ve planı uygulayan kişilerde olabilir.

Doğru cevap C seçeneğidir.