DESTİNASYON YÖNETİMİ

Destinasyon rekabet edebilirliğini etkileyen fiyat dışı faktörler şunlardır:

Diğer bölgelere göre destinasyon rekabet gücünün ölçümünde 7 özelliğe dikkati çekilmektedir; turizm tesislerinin kalitesi, ulaşılabilirlik, hizmet kalitesi, fiyat açısından uygunluk, destinasyonun imajı, iklim, çevre ve son olarak destinasyon çekiciliğidir.

Destinasyon rekabeti ile ilişkilendirilebilecek çok fazla sayıda ve birbirleriyle bağlantılı faktör bulunmaktadır. Bunlar, beşerî sermaye ve eğitimin rolü; bilişim teknolojileri ve teknolojik gelişme; turizmin arz ve talep koşulları; yatırım, teşvik ve mali düzenlemeler; ziyaretçi sayısı; turizm gelirleri; turist harcamaları; nispi döviz kurları; uzaklık; reklam tanıtım ile doğal kaynakların sayısı gibi objektif olarak ölçülebilen niceliksel faktörlerdir.

Destinasyon rekabeti ile ilişkilendirilebilecek çok fazla sayıda ve birbirleriyle bağlantılı faktör bulunmaktadır. Bunlar sürdürülebilir turizm ve çevre, hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyeti, verimlilik ve kaynakların etkin kullanımı, turistik ürün çeşitlendirmesi, destinasyon imajı, turizm pazarlama ve rekabet stratejisi, devlet ve bürokrasi, kültürel ve tarihi miras zenginliği ile doğal çevre gibi öznel (subjektif) olarak ölçülebilen niteliksel faktörler yer almaktadır.

Turizmde karşılaştırmalı üstünlük iklim, manzara, flora vb. gibi konularda ortaya çıkar.

Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modeli’ne göre üçüncül kaynaklar, bir turizm bölgesindeki yabancı turistlerin tatmin düzeyini artıran çekicilikleri ifade etmektedir. Üçüncül kaynaklar arasında turizm altyapısı, ağırlama sistemi, kaynakların çekicilikleri, tanıtım ve turizm iş gücü yer almaktadır.

Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modeli’ne göre ikincil kaynaklar, turizm sektöründe rekabet edebilirliği doğrudan etkileyen temel unsurlardır.  Rekabet edebilirliğin ikincil kaynakları arasında turizm politikaları, turizm planları, turizm yatırımları, turizm vergi ve fiyatları, turizm yönetimi yer almaktadır.

Dwyer ve diğerlerinin geliştirmiş olduğu bütünleşik rekabet edebilirlik modeli; kaynaklar, destinasyon yönetimi, durumsal koşullar, talep ve rekabet edebilirlik başlıklarından oluşmaktadır. Geliştirilmiş kaynaklar; mikro ve makro açıdan rekabet edebilirliğin önemli bir unsuru olarak görülmektedir. Destinasyon rekabet edebilirliğini etkileyen en az 5 temel faktör bulunmaktadır. Bunlar; turizm alt yapısı, özel etkinlikler, faaliyetlerin çeşitliliği ve alışveriş imkânını kapsamaktadır.

Çeşitli bakış açılarına göre rekabet edebilirliğin anlaşılması ve ölçülmesi için geliştirilen farklı göstergeler tanımlanmıştır. Genel Şema ve Ampirik Çalışmalar bakış açısı içinde; teknoloji düzeyi, sermaye, üretim yeteneklerindeki farklılıklar, iş gücü, yönetim ve organizasyon, ithalat, faktör koşulları ve endüstriyel rekabet, döviz kuru, rekabet, devlet politikası ve harcamaları, küreselleşme gibi göstergeler mevcuttur.

Çeşitli bakış açılarına göre rekabet edebilirliğin anlaşılması ve ölçülmesi için geliştirilen farklı göstergeler tanımlanmıştır. Stratejik Yönetim Açısı bakış açısı içinde; Rekabet avantajı sunduğu düşünülen firma kaynakları: personelin yetenekleri, değerler, nakit akışı, yatırım/sermaye, insan, organizasyon yapısı (esneklik, denge ve dinamizm), organizasyon çevre koordinasyonu (kaynak ve durumsal avantaj, organizasyonel iş birliği, jenerik strateji, stratejik planlama) ve çeşitli firma değişkenleri (temel yetenekler, ürünlerin taklit edilebilirliği, değer ve kalite)gibi göstergeler yer almaktadır.

Makro boyuttaki rekabet edebilirliğin temel hedefi vatandaşların reel gelirlerini artırmak ve sürekli kılmaktır. Genel olarak bakıldığında bu artış ülkenin yaşam standartlarına yansıtılmaktadır. Bu açıdan bir ulusun rekabet edebilirliğinin temel hedefi serbest ve adil pazar koşullarında (ticaret, üretim ve yatırım aracılığıyla) yerel halkın yaşam standartlarını arttırmaktır.

Rekabet edebilirlik, makro boyutta ülkelerin, işletmelerin, endüstrilerin, bölgelerin sıkı rekabet ortamında, üretim faktörlerinin getirilerini arttırmaları; yüksek iş gücünü yaratabilmeleridir (Avrupa Birliği Komisyonu, 1994). Ülkenin ihracat yeteneği, üretim kaynakları ve doğal kaynakların etkin kullanılması ve ülkedeki yaşam standartlarının arttırılmasını sağlayan verimlilik artışlarını kapsayan çok boyutlu bir kavramdır.

Porter’ın dinamik elmas olarak da adlandırılan modeli, bir ulus kapsamında işlem yapan firmaların rekabet avantajını destekleyen veya engelleyen dört temel faktörü içermektedir (Porter, 1990, s.71). Bunlar: • Faktör koşulları • Talep koşulları • İlgili ve destekleyici sektörlerin durumu • Firma stratejisi, yapısı ve rekabet durumu. Devletin dışsal bir etken olarak dört faktör üzerinde etkisi bulunmaktadır.

Genel Şema ve Ampirik Çalışmalar: Teknoloji düzeyi, sermaye, üretim yeteneklerindeki farklılıklar, iş gücü, yönetim ve organizasyon, ithalat, faktör koşulları ve endüstriyel rekabet, döviz kuru, rekabet, devlet politikası ve harcamaları, küreselleşme.

Turizm pazarı ile ilişkili özel faktörler • Mimari• Tarih• Yerel halk• Kültürel özellik• Etkinlikler (festival, konser) • Müze ve galeriler• Konser salonları ve tiyatrolar• Şehrin gece hayatı

İş çevresiyle ilişkili genel faktörler • İş gücü maliyeti ve becerileri • İmalat sektörünün gelişmişlik seviyesi • Teknolojik gelişim düzeyi • Yerel işletmelerin stratejileri • Politik istikrar • Rüşvet karşıtı yasalar • Eğitim sisteminin seviyesi • Güçlü para kuru ve istikrarlı fiyatlar

Bir destinasyonu rekabet edebilir yapan o destinasyondaki turizm harcamalarını arttırma, eşsiz deneyimlerle tatmini artırarak müşterileri çekebilme, yerel halkın refahını artırma ve destinasyonun sahip olduğu doğal sermayesini gelecek nesiller için koruyabilme yeteneğidir.

Destinasyon rekabet edebilirliğini etkileyen fiyat dışı faktörler şunlardır (Heath, 2003, s.336): • Bir destinasyonun veya çevresindeki bölgelerin politik dengesi, • Yoğun ve hareketli pazara coğrafi yakınlık, • Turizm bölgesinin politik çevresi, • Etkinliklerin etkisi (Kısa dönemde ziyaretçi sayısına olduğu kadar, uzun dönemde tutundurma üzerinde etkiside bulunmaktadır.) • Turizm bölgesine ulaşılabilirlik (rotalarda yer alma ve koltuk kapasitesi) ve • Genel olarak kalite, eşsizlik, çeşitlilik gibi turizm deneyiminin az ölçülebilen yönü olan doğal ve oluşturulmuş özelliklerdir.

Destekleyici Faktör ve Kaynaklar Altyapı Ulaşılabilirlik Kolaylaştırıcı Kaynaklar Misafirperverlik Girişimcilik Politik Gaye

Kim’in Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modelinde rekabet edebilirliğin birinci seviyesini kaynaklar, özne ve çevre oluşturmaktadır (Kim, 2003, s.38): Kaynaklar; turizm bölgesinin tarihi, kültürel ve doğal kaynaklarını ifade etmektedir. Özne; politikacıları, hükûmet görevlilerini, hava yolu, otel, seyahat acentesi yöneticileri gibi turizm sektöründe önemli rol oynayan kişileri kapsamaktadır. Çevre; politik, ekonomik, sosyo-kültürel ve teknolojik çevre, çevresel problemler, uluslararası iş çevresi ve faaliyet çevresini ifade etmektedir.

Bütünleşik Destinasyon Rekabet Edebilirlik Modeli kaynaklar, destinasyon yönetimi, durumsal koşullar, talep ve rekabet edebilirlik başlıklarından oluşmaktadır.