DİJİTAL KÜLTÜR - Deneme Sınavı - 9

Uzamsallık

Katılım

Sanal düzlem

Ciddi oyunlar

Donanım ve yazılım katmanlarından oluşan bilgi işleme sistemlerine Platform denir. Platform araştırmaları perspektifine göre bu katmanlar arasındaki etkileşimler sadece teknolojik değil, aynı zamanda sosyokültürel sonuçlar da doğurur. Örneğin oyuncuların beden hareketleri ile kontrol ettikleri Wii gibi oyun konsolları 2000’li yılların ortasında toplumda var olan antisosyal oyuncu algısının değişimine katkı sağlamıştır.

Dijital oyunların, oyuncuların ve dijital oyun- lar etrafında gelişen kültürün homojen bir yapısı yoktur. Oyun konsolları, mobil cihazlar, bilgisayarlar veya bunlara bağlı sanal gerçeklik donanımları ile tek başına, bir grup hâlinde veya devasa toplulukların bir parçası olarak oyun oynamak arasında platform, platformun ifade olanakları, estetiği ve dili, oyuncu profilleri ve toplulukları, iş modeli gibi pek çok alanda önemli farklar vardır. Benzer olarak Türkiye’deki oyun kültürünü, söz gelimi ABD’deki oyun kültüründen ya da Güney Kore’deki oyun kültüründen ayıran derin toplumsal farklar mevcuttur. Oyun kültürü çeşitlilik içerir, karmaşık süreçlerden oluşur ve sürekli bir devinim ve dönüşüm içindedir. Tam da bu nedenlerle tekil bir dijital oyun kültüründen söz edilemez. Ancak oyun pratiklerinin, deneyimlerinin kurumsallaşması olarak ifade edilebilecek, giderek gelişen ve pekişen, toplumsal süreçlere etki eden ve çağdaş toplumsal süreçleri anlamak üzere bize bir kavramsal çerçeve sağlayacak şekilde devamlılık gösteren bir dijital oyun kültüründen söz etmek mümkündür.

Siirt Başur Höyük’te yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan ve günümüzden 5000 yıl öncesine tarihlenen oyun taşları tarihin bilinen en eski oyun setine aittir.

Hollandalı antropolog Johan Huizinga, 1938’de Türkçeye “Oyun Oynayan İnsan” olarak çevirebileceğimiz ve çağdaş oyun araştırmaları disiplininin temelini de oluşturan Homo Ludens adlı kitabını yayımladı. Tarih boyunca iş ve diğer “ciddi” etkinliklere göre değersizleştirilen oyunların ve oyun oynama etkinliğinin kültür içindeki değerini ve önemini ortaya koymayı amaçlayan Huizinga oyunu, “özgürce razı olunan, ama tamamen emredici kurallara uygun olarak belirli zaman ve mekân sınırları içinde gerçekleştirilen, bizatihi bir amaca sahip olan, bir gerilim ve sevinç duygusu ile "alışılmış hayat’"tan "başka türlü olmak" bilincinin eşlik ettiği, iradi bir eylem veya faaliyet” olarak tanımlamıştır.

20. yüzyılın ikinci yarısında Huizinga’nın oyun tanımını ve sihirli çember yaklaşımını başlangıç noktası olarak alan bir dizi çalışma, oyunlara yönelik yeni tanım ve kriterler ortaya koymuştur. 1960’larda Fransız sosyolog Roger Caillois oyun ve oynama deneyimleri arasındaki farka dikkat çeker. Buna göre oynamak, her zaman bir oyunun oynanması anlamına gelmeyebilir. Bu ayrım, her iki kavramın farklı sözcüklerle ifade edildiği dillerde çok daha belirgindir. Örneğin İngilizcede oyun game sözcüğü ile ifade edilirken oynamak için play sözcüğü kullanılır. Caillois ise bu ayrımı ortaya koymak için ludus ve paidia kavramlarını önerir. Ludus, önceden belirlenmiş kurallar ve hedeflerle yapılandırılmış bir oyun deneyimini ifade eder. Paidia ise oyuncunun şekillendirdiği, önceden yapılandırılmamış, özgürce hareket edilebilen serbest oynama deneyimlerini ifade eder.

Ludus, önceden belirlenmiş kurallar ve hedeflerle yapılandırılmış bir oyun deneyimini ifade eder. Paidia ise oyuncunun şekillendirdiği, önceden yapılandırılmamış, özgürce hareket edilebilen serbest oynama deneyimlerini ifade eder.

Oyunların, oyuncuları sınırlandıran kuralları vardır. Kuralsız oyun olmaz. Kuralların ihlal edilmesi oyunu ortadan kaldırır.

Salen Tekinbaş ve Zimmerman (2004) oyun kavramına ilişkin kendi geliştirdikleri tanımı şöyle ifade ederler: “Bir oyun, oyuncuların, kurallarla tanımlanmış yapay bir çatışmaya girdiği ve ölçülebilir sonuçlar ortaya koyan bir sistemdir”. Salen Tekinbaş ve Zimmerman’ın yaklaşımında sistem kavramı oyun tanımının temelinde yer alır. Oyuncular, oyunun oynanışını deneyimlemek üzere bu sistemle etkileşime girerler. Oyunun belli bir zamanı ve mekânı vardır ve yapay sınırlarla gerçek yaşamdan ayrılır.

Juul oyun kavramını şöyle tanımlar: “Oyun, değişken ve ölçülebilir bir sonucu olan, farklı sonuçlara farklı değerlerin atandığı, oyuncunun sonucu etkilemek için çaba sarf ettiği, oyuncunun sonuca duygusal olarak bağlı hissettiği ve etkinliğin sonuçlarının pazarlık edilebilir olduğu kural tabanlı bir sistemdir”. Juul’un ortaya koyduğu tanımın temel unsurlarını şöyle açıklamak mümkündür. Oyunlar kural tabanlıdır. Oyunların değişkenleri ve ölçülebilir sonuçları vardır. Oyunun farklı sonuçlarına farklı değerler atanır. Bu değerlerin bazıları pozitif, bazıları ise negatif niteliktedir. Oyun, sonucu etkileyebilmek için çaba sarf eder. Oyuncu, oyunun sonucuna duygusal olarak bağlıdır. Bir diğer deyişle, olumlu bir sonuç elde etmesi hâlinde mutlu olacak, olumsuz bir sonuç elde etmesi hâlinde ise mutsuz olacaktır.

Janet H. Murray dijital medyanın ve spesifik olarak interaktif anlatı ortamları olarak dijital oyunların ifade olanaklarını tartıştığı Hamlet on the Holodeck adlı kitabında dijital medyaya özgü dört temel özellikten söz eder. Bunlar sırasıyla; prosedürellik, katılım, ansiklopedik nitelik ve uzamsallık kavramlarıdır.

Özellikle son 20 yılda mobil cihazlar ve sosyal ağ siteleri
üzerinden oynanan gündelik oyunların da katkısı
ile oyunların dijital kültürü etkileme hızları artmış,
sadece eğlence sektöründe değil, sanat, ticaret, eğitim ve hatta politika alanlarında da göz ardı edilemeyecek birer aktör hâline gelmişlerdir

Kültür, doğal olmayan, insanın ürettiği ama insanı da et­kileyen ve yine ondan etkilenen, yaşayan bir organizmaya benzeti­lebilir.

Frankfurt Okulu düşünürlerinden Max Horkheimer ve Theodor W. Adorno (1996) kültür ve teknoloji arasındaki ilişkiyi değerlendirirken kül­türün endüstrileşmesi kavramını ortaya atmışlardır.

Heidegger’e göre modern teknoloji, araçsal bir bakış açısına sahiptir ve bu araçsal bakış açısı tüm varlıkları bir nedensellik içinde algılar. Bu neden­sellik içinde tüm varlık dünyası potansiyelleri ve özleri ne olursa olsun belirli bir amaç için şu tek­nolojik araç sayesinde ortaya çıkarılıp kullanılacak birer rezerv hâline dönüşür.

Teknopoli çağında ise artık kültür teknolo­jiye teslim olmuştur. Kültür teknoloji olmuştur. Homo Economicusun çağıdır bu. Teknoloji top­lum yapısını belirleyen ve düzenleyen temel bilgi ve doğruların meşruiyet odağını kültür ve gelenek­ten teknoloji temelli bilim anlayışına doğru çevirir.

Yapay zekayı, bir donanım içerisinde­ki bir yazılım gibi düşünebiliyorsak bu Descartes’e kadar geri götürülebilecek bir fikirdir. Descartes’in meşhur “cogito ergo sum” deyişini biliriz. Düşünüyo­rum öyleyse varım, derken varoluşunun temeline düşünme yetisini koymaktadır. Bir başka açıdan vücut yalnızca ak­lın komutlarını yerine getiren bir protez hâlinde de düşünülebilir.