Dijital Oyunlar

Siirt Başur Höyük’te yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan ve günümüzden 5000 yıl öncesine tarihlenen oyun taşları, tarihin bilinen en eski oyun setine aittir.

Hollandalı antropolog Johan Huizinga, 1938’de Türkçeye “Oyun Oynayan İnsan” olarak
çevirebileceğimiz ve çağdaş oyun araştırmaları disiplininin temelini de oluşturan Homo Ludens adlı kitabını yayımlamıştır.

MÖ 345’te Platon, Yasalar isimli felsefi diyaloğunda oyunu bir ibadet türü olarak tanımlar.

Ludus, önceden belirlenmiş kurallar ve hedeflerle yapılandırılmış bir oyun deneyimini ifade eder. Paidia ise oyuncunun şekillendirdiği, önceden yapılandırılmamış, özgürce hareket edilebilen serbest oynama deneyimlerini ifade eder.

Juul (2005) oyun kavramını şöyle tanımlar: “Oyun, değişken ve ölçülebilir bir sonucu olan, farklı sonuçlara farklı değerlerin atandığı, oyuncunun sonucu etkilemek için çaba sarf ettiği, oyuncunun sonuca duygusal olarak bağlı hissettiği ve etkinliğin sonuçlarının pazarlık edilebilir olduğu kural tabanlı bir sistemdir”

Dijital oyunların bilimsel çalışmalardan ticari değere sahip ürünlere dönüşümü 1972 tarihinde kurulan Atari şirketinin bir diğer tenis uyarlaması Pong’u dijital oyun makineleri için piyasaya sürmesi ile gerçekleşir.

Janet H. Murray (1998), dijital medyanın ve spesifik olarak interaktif anlatı ortamları olarak dijital oyunların ifade olanaklarını tartıştığı Hamlet on the Holodeck adlı kitabında dijital medyaya özgü dört temel özellikten söz eder. Bunları sırasıyla, prosedürellik, katılım, ansiklopedik nitelik ve uzamsallık kavramları ile ifade eder.

2021 yılı verilerine göre küresel oyun endüstrisinin pazar büyüklüğü 175.8 milyar dolardır. Birinci sırada 44.2 milyar dolar gelir ile Çin yer alır.

Bernard Perron (2003) oyuncu kavramını tanımlarken, İngilizcede spor, müzik, video oyunlar gibi etkinliklerle meşgul olan kişi anlamına gelen player kavramı ile video oyunu endüstrisi tarafından video oyunu oynayan kitleyi ifade etmek üzere seçilen gamer kavramları arasında ayrım yapar. Perron, daha sonra bu ayrımı daha da belirginleştirerek kuralları ve hedefleri belirlenmiş oyunlardaki aktif etkileşime giren özneyi tanımlayan gameplayer kavramını önerir.

Richard Bartle (1996), çok-oyunculu dijital oyunlar üzerine yaptığı çalışmalarda hâkim dört oyuncu tipinin bulunduğunu öne sürer: (1) Sosyalleşenler (socializers),(2) başaranlar (achievers), (3) katiller (killers), ve (4) kaşifler (explorers).

Paskalya Yumurtası (Easter Egg): Bir yazılımın, çoğunlukla da dijital oyunların içine gizlenmiş bir mesaj, imaj vb. ifade eder. Bu kavram ilk kez 1979’da Atari şirketinde çalışan oyun tasarımcısı Steve Wright’ın geliştirdiği Adventure isimli oyunun içine sakladığı gizli mesajı ifade etmek üzere kullanılmıştır.

Türkiye'de profesyonel liglere katılacak siber-atletlere Türkiye Cumhuriyeti Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü’ne bağlı Türkiye E-spor Federasyonu tarafından e-sporcu lisansı verilmekte ve oyuncular resmi e-spor turnuvalarına katılım sağlayabilmektedir.

Maç sonrası değerlendirmeler, rakiplerin stratejilerinin incelenmesi, her türlü oyun için yapılan farklı türlerde antrenmanlar metaoyun aktiviteleri sayılabilir.

Kültürün oyunlaşmasının bir devamı olarak oyunlaştırma kavramı, oyun unsurlarının ve dijital oyun tasarım tekniklerinin oyunla ilişkili olmayan bağlamlara uygulanmasını ifade eder.

Kenti ve binaları tasarlanış amaçlarından farklı bir biçimde bir oyun alanı olarak kullanan serbest koşu gibi eylemler punk-oyunlaştırma örnekleri olarak görülebilir.

Oyunlaştırma süreci ile de ilişkilendirilen ciddi oyunlar, hizmet odaklı organizasyonel oyunlaştırmadan farklı olarak oyunsal özelliklerin bir başka bağlama uygulanmasından ziyade, oyunların spesifik bir amaca hizmet edecek şekilde kullanılmasını ifade eder.

Amerika Birleşik Devletleri Ordusu tarafından geliştirilen America’s Army oyunu örneğin, asker adaylarına Amerikan Ordusunun tanıtımını yapmak üzere kullanılmış, oyuncuların bir askeri yönettiği eğlenceli bir deneyim olarak tasarlanmıştır. Aynı oyun görev talimleri, istihbarat eğitimi, ilk yardım ve hayatta kalma eğitimi gibi konular için
ordu içinde eğitim aracı olarak da kullanılmıştır.

E-spor amatör ve profesyonel olarak, farklı liglerde, turnuvalarda sponsorlar tarafından desteklenen spor organizasyonlarına dâhil oyuncuların ve takımların yarıştığı video oyunu müsabakalarını ifade eder.

Arttırılmış gerçeklik, sanal ve gerçek nesnelerin bir araya geldiği dijital uzam ve fiziki uzam arasında melez bir ortam oluşturulması sürecidir.

Huizinga’ya göre oyun oynama eylemi oyuncuyu kuşatan bir “sihirli çember” içinde gerçekleşir. Bu sihirli çember, kişinin kendisini dış dünyadan ayırmasını ve çemberin içindeyken gerçekleştirdiği hiçbir etkinliğin bu çemberin ötesini etkilememesini sağlar. Sihirli çemberin içinde ise sadece onun içinde olanları etkileyen kurallar vardır.