DİN EĞİTİMİ VE DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK

Çokkültürlülük kavramına yaklaşım ve Batı dünyasındaki gelişimi ile ilgili ayrıntılı bilginin yer aldığı Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori adlı kitabın yazarı Bhikhu Parekh’tir.

Din, kültürün unsurlarından birisi midir; yoksa kültür içerisinde yer alan ve diğer unsurları da bir şekilde etkileyen ve bunlardan etkilenen bir temel değer midir? Bu konuda, D. M. Edwars’ın şunu ifade etmiştir: Gerçekte dinin kültür unsurları yelpazesinin bir yaprağı veya kültür ağacının bir dalı değil, fakat ağacın bizzat gövdesini oluşturduğunu belirtmek gerekir (Günay, 1992, 63).

Toplum içindeki farklılıklar, günümüzde çoğulluk-çoğulculuk kavramları ile ifade edilmektedir. “Çoğulluk” kavramı, değerler, kurallar, dünya görüşü ve inançlardaki çokluk ve çeşitlilik olarak tanımlanırken, “Çoğulculuk” (Pluralism), bütün bu çeşitlilik ve farklılıkların saygı ile karşılanması ve tanınması olarak kabul edilmektedir.

Dinler, insanları iyi, doğru, güzel işlere yönlendirme ve ahlâkî erdemlere ulaştırma amacını taşırlar.

Çoğulculuk: Bu yaklaşıma göre hakikat değeri açısından bütün dinler eşittir. Hiçbir din, diğerini dışlayacak ya da kapsayacak şekilde doğruluk iddiasında bulunamaz. Bütün dinler aynı hakikate farklı biçimlerde işaret eder. Dinî çoğulculuk, özellikle yaşayan bütün dinleri, Tanrı’ya eşit seviyede ulaştıran yollar olarak kabul ederek, hakikat değeri açısından dinler arasında ayırım yapmayı reddeder (Yaran, 2001).

Türkiye’de Cumhuriyet’in kurulmasından bugüne kadar okullarda din eğitimine yer verilmesi konusu çok tartışılmıştır. Süreç içerisinde programlarda din eğitimine yer verilmediği dönemler olduğu gibi, seçmeli ve zorunlu statüde yer verilmesi biçiminde uygulamalar da olmuştur. 1982 yılından itibaren Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi adıyla, ilköğretimde 4-8. sınıflar arasında haftada 2, ortaöğretimin bütün sınıflarında ise haftada 1 saat süreyle zorunlu olarak okutulmaktadır.

Avrupa’daki ülkelerin tamamına yakın kısmında devlet okullarında din eğitimine yer verilmekte; ancak anlayış ve uygulamalarda farklılıklar görülmektedir. Farklılığın temel nedenleri arasında ihtiyaçlar, hukuki düzen, gelenek ve sosyal yapı gibi nedenler sayılabilir. Bazı ülkelerde programlarda sadece bir mezhep/dinin öğretimine yer verilirken, bazılarında belirli bir temsil oranına ulaşan dinlerin her biri için ayrı programlar hazırlanmaktadır. Tek bir program içerisinde bütün dinlere eşit olarak yer verilerek hazırlananan programlar da diğer bir türü oluşturmaktadır. Mesela İtalya’ da devlet okullarında yalnızca Katolik mezhebine, Yunanistan’da ise Ortodoks mezhebine yer verilmekte, öteki dinlerin yanı sıra diğer Hıristiyan mezhepleri de öğretim konusu yapılmamaktadır.

Thurnwald, kültürü bir toplulukta örf ve âdetlerden, davranış tarzlarından, teşkilat ve tesislerden kurulu âhenkli bir bütün olarak tanımlamaktadır.

Kültür ve dinin öngördüğü esaslar ve davranış biçimlerinin öğretilmesi, yaşatılabilmesi ve nesilden nesile aktarılarak devamının sağlanması eğitim yoluyla gerçekleştirilebilir. Bu nedenle kültür aktarımı veya kültürleme, eğitimin başlıca görevleri arasındadır. Bu süreç içerisinde insanın, içinde yaşadığı topluma uyumlu olarak katılması anlamına gelen sosyalleşmesi gerçekleşir.

Toplum içindeki farklılıklar, günümüzde çoğulluk-çoğulculuk kavramları ile ifade edilmektedir. “Çoğulluk” kavramı, değerler, kurallar, dünya görüşü ve inançlardaki çokluk ve çeşitlilik olarak tanımlanırken, “Çoğulculuk” (Pluralism), bütün bu çeşitlilik ve farklılıkların saygı ile karşılanması ve tanınması olarak kabul edilmektedir.

A, B, C, ve E şıklarında yer alan ifadeler Avrupa okullarında din eğitimine ilişkin doğru ifadelerdir. Ancak, D’de belirtilenin aksine, İngiltere’de devlet okullarında derslerde belirli bir dinin öğretimi yapılmaz.

Dışlayıcılık yaklaşımına göre, hakikat sadece kendi sahip oldukları dine aittir ve kurtuluşa erecek olanlar da sadece bu dinin mensuplarıdır. Diğer din mensupları ile olan ilişkide temel hedef, onların da bu dine katılmalarını sağlamaya çalışmaktır.

Çokkültürlülük, A şıkkında belirtildiği gibi, bir toplum içinde birden fazla kültürel yapının yaşaması olgusudur. Diğer şıklarda yer alan ifadeler çokkültürlülük kavramına ilişkin doğru ifadeler değildir.

Öğrenci ve sorun merkezli programda ise, sadece bilgi aktarma ve açıklama ile yetinmek yerine, öğrencilerin yaşadıkları hayatın içinde karşılaştıkları problemlere çözüm bulmaları için yol göstermesi, sorularına tatmin edici cevaplar bulabilmelerini sağlamak, dersin öncelikli amacı olarak kabul edilmektedir.

D şıkkında belirtilenin aksine, çokkültürlü toplumlarda eğitimde, kültürlerearası farklılıkların yok sayılmaması esas alınır.

İlköğretim okulları için hazırlanan 2006 programında herhangi bir mezhebin esas alınması söz konusu olmayıp, yer verilen konular ve bunların açıklanmasında Kur’an esas alınmıştır. Kur’an bütün Müslümanlar için temel kaynak olduğuna göre, Kur’an merkezli bir programın da ortak paydayı oluşturacağı düşünülmektedir.

“Bütün dinler aynı hakikate farklı biçimlerde işaret eder” ifadesi çoğulculuk dini yaklaşımı içerisinde değerlendirilebilir.

“Hazırlayıcı” ve “sadece” kapsayıcılık yaklaşımı içerisinde değerlendirilir.

A şıkkındaki ) Ulaşım teknolojilerinin yaygınlaşması küreselleşmenin sebeplerindendir. Diğer şıklar ise küreselleşmenin sonuçlarıdır.

Mezhep farklılıklarının ortaya çıkması bir toplumda kültürün dini etkilemesinin sonucudur.