DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 19

Milletler Cemiyeti kuruluş aşamasında Fransa, İngiltere, İtalya Ve Japonya daimi üyeler olmak üzere 15 ülkeden oluşmuştur.

1923'te Lozan Antlaşması'nı yapan Türkiye Cumhuriyeti Milletler Cemiyeti'ne 1932'de üye olmuştur.

Jean Monnet'in başkanlığını yaptığı Ortak Fransız İngiliz Komisyonu'nun amacı ABD'den ikmal maddeleri sağlamaktı.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1950'lerde Ortadoğu'nun ve Güneydoğu Asya'nın sömürgesizleştirilme süreci başlamıştır.

İkinci Dünya Savaşı sonrası doğan yeni devletler arasında diplomasi açısından hazırlıklı olanlar da yok değildi. Bunların çoğunluğu ise eski İngiliz sömürgeleriydi. Dil kolaylığının yanısıra, başta Hindistan olmak üzere, Gana ve Nijerya, İngiltere’nin gözetiminde bağımsızlık öncesi dış ilişkiler alanında kısıtlı da olsa tecrübe kazanmış ve belirli bir kadro yetiştirmişlerdi.

1960'larda dekolonizasyon sürecinin çok hızlı olması nedeni ile birçok yeni ülke normal bir devlet kurmaya bile vakit bulamadan bağımsızlık kazandılar. Örneğin Belçika Kongo'yu altı ay içinde terk ederek, geride anarşinin sınırında bir ülke bıraktı.

Milletler Cemiyeti'nin temel amacı ihtilaf ve çatışmaların barışçı yollarla çözümlenmesi olarak ilan edilmiş ve kolektif güvenlik ilkesine dayandırılmıştır.

İlk Çağ diplomasisinin gerçekte ne şekilde uygulandığı belirsizdir. Kesin olan o
zamanki diplomasinin süreklilik göstermediği ve kalıcı kurumlara sahip olmadığıdır. İlk diplomatik faaliyetler hakkındaki en elle tutulur delillere Doğu Akdeniz
topluluklarında rastlıyoruz.

Haberciler genellikle bir mesaj değneği gibi tanıtıcı bir işaret taşır ve merasimle karşılanırlardı. Temsilci olarak kadınların gönderilmesi tercih edilir, zira onlara büyülü bir kutsallık atfedildiği gibi cinselliklerini kullanmalarının avantaj sağlayacağına inanılırdı.

İlk Çağ diplomasisinin gerçekte ne şekilde uygulandığı belirsizdir. Kesin olan o
zamanki diplomasinin süreklilik göstermediği ve kalıcı kurumlara sahip olmadığıdır. İlk diplomatik faaliyetler hakkındaki en elle tutulur delillere Doğu Akdeniz
topluluklarında rastlıyoruz. Mezopotamya şehir devletleri arasındaki anlaşmaların kayıtları İÖ. 2850 yılına dayanmaktadır.

Daha sonra -İsa’nın da konuştuğu ileri
sürülen- Aramice bölge toplumlarının diplomatik dili olarak Akadçanın yerini
almıştır.

Tam metinleri bugüne kadar gelen ilk devletlerarası anlaşmalar ise İÖ.
1280 civarında II. Ramses ile Hitit kralı Muvattali arasında akdedilmiştir.

Tarihin bilinen ilk yazılı barış anlaşması Hititler zamanından kalmadır. Hititlerle Mısırlılar arasındaki Kadeş Savaşı sonunda İÖ. 12. yüzyılda akdedilen anlaşmanın yazılı bulunduğu tabletler İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır.

Tarihin bilinen ilk yazılı barış anlaşması Hititler zamanından kalmadır. Hititlerle Mısırlılar arasındaki Kadeş Savaşı sonunda İÖ. 12. yüzyılda akdedilen
anlaşmanın yazılı bulunduğu tabletler İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır.

masının başlangıcı sayılır.
Olimpiyatlar diplomasi tarihi açısından değer taşır. Olimpik Mütareke (Ekecheria) geleneği İÖ. 9. yüzyılda, Elis’li Iphitos, Pisa’lı Cleosthenes ve Ispartalı Lycurgus arasında imzalanan bir sözleşme ile yaratılmıştır.

Eski Yunan’da diplomasi çeşitli şekillerde uygulanmıştır. İlk diplomatlar diyebileceğimiz habercilerin mitoloji tanrıları ve özellikle tanrıların habercisi Hermes
tarafından korunduğu varsayılırdı.

12. yüzyıl sonundan itibaren ilk defa İtalya’da “Ambaciatore=Büyükelçi” unvanı ortaya çıktı. Latince ambactiare, ‘bir göreve gitmek’ kelimesinden gelen bu
terim çeşitli elçileri ifade ediyordu.

Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle Avrupa büyük güçleri arasında kırk yıldan fazla sürdürülebilmiş olan barışın sonu geldi. Böylece “klasik” diplomasinin ayakta durmasına katkıda bulunduğu güçler dengesi sistemi de çökmüş oldu.

Geleneksel diplomasiye en büyük darbeyi Woodrow Wilson vurmuştur. Ocak 1917’de daha önce müttefiklerin savaş sonrası amaçları hakkında kendi vasıtalarıyla bilgi edindikten sonra, Amerikan Senatosu’nda yaptığı bir konuşmayla eşitler arasında müzakere edilecek bir “zafersiz barış” yapılması çağrısında bulundu. Sonra, güçler dengesinin yerini alacak bir “ortak güç” sisteminin
kurulmasına desteğini yineledi ve nihayet devletlerin farklı değil ortak çıkarlar gözetecekleri bir uluslararası teşkilât kurulmasını önerdi. Dahası, gizli diplomasiyi reddederek “açık olarak müzakere edilecek açık anlaşmalar”dan söz etmeye başladı. Wilson eski diplomasi değerlerine karşı yürüttüğü bu yeni “ahlâklı diploması” veya “ahlâki diplomasi” girişimini, bu değerlerin kaynağı olan Avrupa merkezli uluslararası düzeni kökünden sarsabilecek güçteki ekonomik kudret ve askerî potansiyeline dayandırmaktaydı.

Alman ordusunun Petrograd’a karşı ilerlemesini sürdürmesi karşısında, Brest-Litovsk Anlaşması’nın katı hükümlerini kabul etmek zorunda kalan Sovyet Rusya'sı bu antlaşma ile savaştan çekilmiştir.