DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

Birçok yazar ‘kamuoyu diplomasisi’ nin aslında ‘propaganda’nın yabancı kamuoylarına yönelik biçiminin değişik bir isimle takdiminden ibaret olduğunu ileri sürer. Buna karşı başkalarına göre kamuoyu diplomasisi propagandadan temelde farklı ve yepyeni bir kavramdır.Birinci görüştekiler için kamuoyu diplomasisi belki -bir ölçüde yabancı kamuoylarının eğilimlerini de hesaba katmaya çalışan- yeni bir propaganda stili olarak nitelendirilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Kamuoyu diplomasisinin en rahat, hatta sınırsız şekilde uygulanabildiği belki de tek ülke ABD’dir. ABD’de ülkesinin tezlerini kamuoyu önünde her vasıta ile savunmayan büyükelçinin bu tezlere inancından kuşku duyulur. Lobicilik -yani mali araçlar dahi kullanarak perde arkasında etkilemek- bir tek ABD’de makbul bir kamuoyu diplomasisi faaliyetidir. Washington’daki pek çok büyükelçilik hükûmetleri adına tanıtım şirketi kullanır. Doğru yanıt E'dir.

Çevre politikaları, ilk olarak özellikle sanayileşmiş ülkelerde su ve hava kirliliği gibi küresel çevre bozulması işaretlerinin bilincine varılmaya başladığı 1960’lardan itibaren uluslararası düzeyde gündeme gelmiş ve diplomasi konusu olmuştur. Konu önce Birleşmiş Milletler’de tartışılmaya başlamış, 1969 yılında NATO çevre güvenliği konusunu ele almıştır. 1972 yılında Stockholm’de gerçekleştirilen ve Stockholm Konferansı olarak da bilinen “Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı” bu alandaki ilk büyük uluslararası girişim olmuştur. Doğru yanıt A'dır.

İki veya daha çok sayıdaki ülke arasında çıkar çatışması ortaya çıkar ve taraflardan hiçbiri geri adım atmaz ise bir uluslararası bunalım söz konusudur. Uzlaşıya varılamayacağı anlaşıldığında bu bunalımın güç kullanımına dönüşmemesi için gösterilen diplomatik faaliyet kriz yönetimi diye adlandırılır.

Sopaların başında, “güç politikasının” baş aracı olan güce başvurmaktan bir adım geride olan güce başvurma tehdidi gelir. Bunun yanında, diplomatik ilişkilerin kesilmesi ile ambargo, boykot ve abluka (blocus) gibi ekonomik yaptırımlar da zorlayıcı önlemlerdir.

Zorlayıcı olmayan araçlar, yani havuçlar olarak, ekonomik ve teknik yardımları, ticari tavizleri, en çok kayrılan ülke muamelesi yapmayı veya uluslararası forumlarda destek vaatlerini saymak mümkündür.

Çin gibi bazı ülkeler insan haklarının evrenselliğini reddetmekte, uluslar arası forumlarda farklı kültürlerde farklı insan hakları anlayışının geçerli olduğunu savunmaktadır. Bu tarz ülkelerin çoğunluğu evrensel insan haklarının bir Batı kavramı olduğunu ve zaten Batı’nın neo-emperyalist emellerle bu kavramı ülkelerin iç işlerine karışmak için kullandığını savunmaktadırlar. Doğru yanıt B'dir.

1999 Marmara depremi vesilesiyle Yunanistan’ın Türkiye'ye bunun ardından Yunanistan’daki deprem nedeniyle Türkiye'nin Yunanistan'a yardım elini uzatması Türk-Yunan ilişkilerine önemli rahatlık getirmiş, yeni bir sayfanın açılmasını sağlamış bir insani diplomasi örneğidir. Doğru yanıt A'dır.

1990’larda ABD’nin BM kararlarının desteğiyle veya NATO şemsiyesi altında Haiti, Somali ve eski Yugoslavya’da yalnız veya müttefikleriyle giriştiği müdahalelerde insani mülahazaların öncelik taşıdığı kabul edilebilir. ABD’nin ikinci Irak harekatı ve işgali için bazı ülkelerle oluşturduğu ‘aynı düşüncede ülkeler’ koalisyonu ile hareket edilmiş, uluslararası örgütlerin onayı alınmamıştır. Doğru yanıt D'dir.

16 Ekim 1973 tarihinde OPEC petrol üretimini düşürüp, Batılı ülkelere özellikle de ABD ve Hollanda’ya petrol taşıyan sevkiyatlara ambargo koyar. OPEC ayrıca petrol fiyatlarını yükseltmiş ve arz azalmasına rağmen talep sabit kalınca fiyatlar muazzam artmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Türkiye’nin çok yönlü, gerçekten bilinçli ve uzun dönemli bir ‘enerji diplomasisi’ni benimsemesinin başlangıcı Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesi olmuştur. Bu proje Türkiye’ye önemli tecrübe kazandırmıştır. Nitekim o yıllardan sonra ülkemiz söz konusu bölgeden, hatta Rusya’dan dünya pazarlarına petrol ve doğal gaz iletilmesiyle ilgili -Nabucco, Samsun-Ceyhan, Güney Akım gibi- önemli boru hattı projelerinin hemen hemen tamamında rol talep etmeye ve oynamaya başlamıştır. Türkiye hâlen bir yandan enerji güvenliğini sağlamak, diğer yandan dünya ölçeğinde bir enerji dağıtım merkezi hâline gelmek amaçlarıyla bilinçli ve aktif bir diplomasi faaliyeti yürütmeyi sürdürmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Uluslararası siyasette “müzakere” terimi, dar anlamıyla ülkelerin resmen atanmış temsilcilerinin hükûmetleri arasındaki ortak çıkarlar veya uyuşmazlıklar konusunda resmî bir anlaşmaya varmak için yaptıkları görüşmeleri ifade eder.

Diğer bir tanıma göre, müzakere, uluslararası aktörlerin ancak karşılıklı anlaşma ile ulaşabilecekleri belirli amaçları gerçekleştirmek için karşılıklı etkileşimde bulunmalarıdır.126

Avrupa Birliği üyeleri arasındaki müzakereler, daha önce de değinildiği gibi kural olarak Brüksel’de sürdürülmekte, bazı Bakanlar toplantıları ise istisnaen Lüksemburg’da yapılmaktadır. AB Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirveleri 2002 yılına kadar dönem başkanlığını üstlenen ülkenin başkenti veya seçtiği başka bir şehrinde toplanırken Nice Anlaşması gereği artık sadece Brüksel’de akdedilmektedir.

Demokratik ülkelerde, uluslararası müzakerelerin konusu, zamanlaması v.s. esas itibariyle dışişleri bakanlıkları tarafından saptanır.

İyi bir müzakerecinin kişisel niteliklerinin başında güvenilirlik ve inandırıcılık gelir. Karşı tarafta güven yaratmaya, ayrıca adil davrandığına inandırmaya çalışır. Aynı zamanda, doğal olarak, kendi hükûmet veya makamlarının güvenini sarsmamaya da itina eder. Müzakerelerde, avantaj sağlamak için karşı tarafın dikkatini dağıtmaya, hatta bazen blöf yapmaya çalışan müzakereciler ölçüyü kaçırırlarsa güven kaybına uğrarlar. Özellikle blöfün yakalanması tatsız sonuçlara yol açabilir. İyi bir müzakereci karşı tarafın tutum ve endişelerini de kavramaya çalışmalıdır. Bunu yapamayan, örneğin karşısının gerçek niyetlerini veya verebileceği taviz sınırını yanlış değerlendiren müzakereci başarılı olamaz. Aynı şekilde, sadece kendi talimatını katı biçimde tekrarla yetinen bir heyet başkanı müzakereci sıfatına layık değildir.

Seyrek de olsa, küçük ülkelerin de uluslararası uyuşmazlıklarda arabuluculuk yaptıkları olmaktadır. 1980’lerin başında Cezayir kazanabileceği büyük prestiji hesaplayarak ABD ve İran arasındaki rehine krizinde böyle bir rol oynamıştır.

1970’lerde ABD Çin yakınlaşmasında Pakistan’ın arabuluculuğu önemli katkı yapmış, Amerika’nın Çin’i tanımasından sonra Pakistan perde arkasına çekilmiştir.

İngilizlere gelince; ilk önceleri sadece Roma’da temsilci bulunduran İngiltere ilk olarak 1505 yılında, daha önce Londra’da büyükelçilik açmış olan İspanya’ya mukim elçi göndermiştir.

Avrupa Birliği ülkeleri arasında oluşturulan "sürekli müzakere" yaklaşımı, uluslararası ilişkilerde örnek olarak gösterilebilecek bir uygulamadır.