DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

Bazı ülkelerde doğrudan dışişleri bakanlıklarına bağlı olan veya en azından koordinasyon açısından ilişkili bulunan bu kurumlara örnek olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin ABD Enformasyon Servisi (USIS), İngiltere’nin British Council’i sayılabilir. Dış ülkelerde kültür merkezleri kurmuş olan Almanya (Goethe Institut), Fransa (Centres Culturels Français), İtalya (Instituto İtaliano Dante Aleghieri) gibi ülkelerin amacı da farklı değildir.

Viyana Sözleşmesi’nde diplomatik kurye ve taşıdığı “diplomatik çanta”ya dokunulmazlık tanıyan ayrıntılı hükümler bulunmaktadır.

Resmî bir vesilede mevkileri dolayısıyla özel bir yer verilen kişilere de “resmî unvanı veya özel önemi olan kişiler” yerine kısaca protokol denir.

Persona non grata: Diplomatik temsilcilerin bulundukları ev sahibi ülkede istenmeyen adam-kişi-şahıs ilan edilmeleridir.

ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Kanada, İtalya ve Japonya devlet veya hükümet başkanlarının oluşturduğu G-7 sonradan Rusya’nın katılmasıyla G-8 adını almıştır.

Agreman: Yeni bir büyükelçi atanacağı zaman kabul edecek ülkenin bunu önceden onaylaması anlamına gelir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında dünyaya düzen vermek amacındaki galip ülkelerin oluşturduğu bir “direktuar” niteliğindeki Güvenlik Konseyi evrensellikten çok uzaktır. 19. yüzyıl “Düveli Muazzama”sını hatırlatan beş daimi üyesi ve dönüşüm esasına göre seçilen on geçici üyesi ile Güvenlik Konseyi tam bir “en güçlü ülkeler kulübü” niteliğindedir.

Zirve diplomasisinin geçmişi Orta Çağ’a kadar dayanır.

Kuralları diplomatik protokolün uygulandığı tüm durumlarda geçerlidir. Örneğin, resmî yemeklerde oturma sırası, törenlerde salona giriş ve oturma düzeni, kutlamalarda devlet başkanının elini sıkma sırası, kortejlerde otomobil sırası vs. hep bu kıstasa göre saptanır

Kuruluşların üyelikleri genellikle coğrafi bölgelere göre oluşmakla beraber, İslâm Konferansı Örgütü veya İngiliz Milletler Topluluğu örneklerindeki gibi, farklı coğrafyalarda bulunmakla beraber ortak tarih, kültür ve din gibi belirli bir ortak payda da üyeliğe esas olabilmektedir.

Ülkemiz Birleşmiş Milletler’in kurucu üyesi olduğu gibi sisteme dahil UNESCO, UNICEF, UNEP, FAO gibi İhtisas Kuruluşlarının tamamında yer almaktadır.

AB’nin devletlerüstü yöne fazlaca kaymasını önlemek için oluşturulan kurum 1957’den itibaren gayrıresmî mahiyette başlatılmış iken 1974’te resmiyet kazanmış ve sonunda 1986 Tek Avrupa Nihai Senedi’yle kurumsal niteliğe kavuşmuştur.

Bizans aslında sahip olmadığı gücü dış dünyaya varmış gibi gösterme hünerini zirvesine çıkarmıştır. Dünyanın merkezi olan Konstantinopolis’te hüküm süren Bizans imparatorlarının seküler güç yanında ekümenik yani tüm “medeni evreni” kapsayan dinî güçleri onları diğer bütün hükümdarların üstüne çıkartıyor ve kendilerine yenilmezlik niteliğini kazandırıyordu. Bizans’ın bir “propaganda” konusu da olağandışı silahlara sahip olduğu iddiası ve söylentisini yaymasıydı. Suda yanan “Rum ateşi” etrafında adeta bir efsane yaratılmıştı. Bizans’ın savaşı önlemek için başvurduğu çeşitli yolların başında rüşvet gelmekteydi. İmparatorlukta şu veya bu şekilde gözü olan her ülke hükümdarının ve kavmin bir fiyatı vardı ve özellikle o zamanın finans dünyasının merkezinde olduğu için dolu olan Bizans hazinesi bunları uysallaştırmak için büyük meblağlar ödüyordu. Doğru cevap B'dir.

Kardinal ve Richelieu Dükü Armand Jean du Plessis 1585 yılında Paris’te doğdu. Fransız tarihinin en çarpıcı şahsiyetlerinden olan Richelieu ilk olarak 1608-1616 yıllarında papaz olarak görev yaptığı La Rochelle’de Marie de Medici’nin dikkatini çektikten sonra Paris’te siyasi kariyeri hız kazandı. 1622’de Kardinalliğe yükselen Richelieu 1624’te 13. Louis’nin Başbakanlığına atandı ve 1642’de ölümüne kadar bu görevde kaldı.

Şirketin ticari bir girişimden siyasi-askerî bir atılıma dönüşmesi Robert Clive adlı askerî bir memurunun Bengal nevabı (mülki amir) Siracü’dDevle’yi 1757’de çıkan bir savaşta yenmesiyle oldu. Bunun üzerine şirket Moğol İmparatoru adına Bengal’deki vergileri toplamaya başladı. Ancak, şirketin sınırsız kazanç hırsı, idaresizlik, kuraklık gibi nedenlerle Bengal Eyaleti ancak askerî güçle hâkim olunabilecek kadar kötü duruma düşünce, İngiltere devleti 1773’te duruma müdahale ederek, Hindistan’a bir genel vali atadı. İlk vali Warren Hastings döneminde Hindistan’da İngiliz hâkimiyeti iyice genişledi ve yerleşti. Nihayet, Doğu Hindistan Şirketi, İngiltere’nin Hindistan’ı sömürgeleştirmesinin yolunu açmasına rağmen kendi amacını kaybettiğinden 1873’te ortadan kalktı. Doğru cevap C'dir.

Uyuşmazlığın tarafları arasında BM Şartı’nın 33. maddesinde bazıları sayılan geleneksel siyasi yollar müzakere, arabuluculuk, iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaşma komisyonları gibi usûllerdir.

Son yıllarda geliştirilen “uyuşmazlık çözümlenmesi” (conflict resolution) uyuşmazlıkların çözümünden farklı, belirli bir anlamı olan bir kavramdır. Uyuşmazlık durumlarının nedenlerinin ve çözüm yollarının tahliliyle ilgili bu kavram çerçevesinde, uyuşmazlık çözümlerine diplomatik değil, akademik bir bakış açısıyla ve tekniklerle yaklaşılmaktadır. Son derece yaratıcı ve çarpıcı buluşlar ortaya koymakla birlikte “uyuşmazlık çözümlenmesi” yönteminin sadece, diplomatik yöntemlerle ulaşılan gerçek çözümleri, sonradan teorik olarak ölçüp değerlendirmekten öteye bir yararı olmadığı söylenebilir.

Uluslararası siyasette “müzakere” terimi, dar anlamıyla ülkelerin resmen atanmış temsilcilerinin hükûmetleri arasındaki ortak çıkarlar veya uyuşmazlıklar konu­sunda resmî bir anlaşmaya varmak için yaptıkları görüşmeleri ifade eder.  Diğer bir tanıma göre, müzakere, uluslararası aktörlerin ancak karşılıklı anlaş­ma ile ulaşabilecekleri belirli amaçları gerçekleştirmek için karşılıklı etkileşimde bulunmalarıdır.

Müzakerelere başlanma kararının verilmesinde iç ve dış siyasi etkenlerin bü­yük rolü vardır. Her şeyden önce tarafların liderlerinin iç politika açısından ken­dilerini güvende hissetmeleri şarttır. Seçimlere beş kala hiçbir politikacı anlam­lı müzakerelere kalkışmaz. Buna mukabil, demokrasilerde, seçimlerden hemen sonra önemli bir çoğunlukla iktidara gelen bir hükümetin daha çok risk alarak, uzlaşmayla -yani popüler olmayabilecek bir şekilde- sonuçlanacak müzakerelere girmesi daha olasıdır. Sonraları zayıflamaya başlayan bir iktidar ülkeyi “satma” ithamına daha güçlükle göğüs gerebileceği için görüşmelerden kaçınacaktır.

Avrupa Birliği üyeleri arasındaki müzakereler, daha önce de değinildiği gibi kural olarak Brüksel’de sürdürülmekte, bazı Bakanlar toplantıları ise istisnaen Lüksemburg’da yapılmaktadır. AB Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirveleri 2002 yı­lına kadar dönem başkanlığını üstlenen ülkenin başkenti veya seçtiği başka bir şeh­rinde toplanırken Nice Anlaşması gereği artık sadece Brüksel’de akdedilmektedir.