DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 23 Nisan 1920 tarihinde açılışının ardından 2 Mayıs 1920’de 3 sayılı Kanun ile ilk ulusal hükûmetin resmen kurulan bir unsuru da Hariciye Vekaleti olmuştur

Çok sınırlı olanaklarla işe başlayan bu vekaletin ilk birimleri, siyasi işler, konsolosluk işleri, hukuk müşavirliği, şifre ve evrak, muhtelit hukuk işleri şeklinde oluşturulmuştur. Merkez teşkilatı yanında dış temsilcilikler de yavaş yavaş kurulmaya başlanmıştır. TBMM hükûmetinin ilk temsilcilikleri Bakü, Roma, Tiflis ve Moskova’da açılmıştır

Ankara’da ise TBMM hükûmeti nezdinde ilk yabancı diplomatik temsilciliklerin 1920’den itibaren açıldığını görüyoruz. İlk olarak Sovyetler Birliği temsilci yollamış, daha sonra 1921’de Gürcistan, Afganistan, Azerbaycan’ın temsilcileri, 1923 Mayıs ayında Bulgaristan temsilcisi atanmıştır. Fransa ise İstiklal Savaşı süresince Ankara’da bir askerî temsilci bulundurmuştur

1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Bakanlığın görevlerini yerine getirirken aşağıdaki ilkelere uyması öngörülmektedir:

a) Bölgesinde ve dünyada barışçıl, adil ve kalkınmaya imkan tanıyan bir ortamın kalıcı şekilde tesisi ve güçlendirilmesi.
b) Ulusal hak ve çıkarların savunulması ve korunması.
c) Her türlü toplumsal yaşamın temelini oluşturan insan haklarının ve demokratik değerlerin savunulması ve ileriye götürülmesi, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle yapılan her türlü ayrımcılık ile mücadele edilmesi.
d) Uluslararası hukukun ve ona olan saygının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi.

Bakanlığın dış teşkilatı 2018'de 140 Büyükelçilik, 13 Daimi Temsilcilik, 85 Başkonsolosluk, 1 Konsolosluk Ajanlığı ve 1 Ticaret Ofisi olmak üzere toplam 240 dış misyona ulaşmıştır.

Mültilateralizmin dış ilişkilerde artan hâkimiyetine rağmen, Türkiye dışişlerinde genellikle bilateralizme (ikili ilişkilere) öncelik verme eğilimi hakim olmuştur. Çok taraflı ilişkilerin yararlılığından uzun süre kuşku duyulmuştur

1999’da AB Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin adaylığına ilişkin kararın -Kıbrıs ve Ege sorunuyla irtibatı dolayısıylabirkaç saatlik tereddütten sonra onaylanması olmuştur.

1987’de Avrupa Birliği’ne tam üyelik başvurusu, Yunanistan’la ilişkileri düzeltme girişimleri, Sovyetler Birliği’nin dağılması ardından Kafkasya ve Orta Asya’ya açılım, Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası dünyasında yerini bulma arayışları Dışişleri Bakanlığı’nın her zaman yoğun olan çalışma temposunu daha da yükseltmiştir.

“Türkiye Cumhuriyeti diplomatı” Dışişleri Bakanlığı meslek memurunun diğer adıdır. Meslek memuru Dışişleri Bakanlığına verilen görevlerin yürütülmesinde çeşitli kademelerde icra-yönetim sorumluluğu alan, statüsü yasa ile belirlenmiş bir devlet memurudur

Meslek memurlarının ilerleme ve yükselmeleri yukarıda kaydedilen Kanun ve  Yönetmelikler ile belirlenmiştir. Buna göre, bir yıllık hizmet süresi sonunda olumlu sicil alan üçüncü katiplerden, 3 başarılı yıl geçirenler ikinci katipliğe yükselir.

Marshall Planı çerçevesinde Amerikan yardımının uygulaması için 1949’da vekaletin çatısı altında fakat bakanlıklar arası bir  kurum olarak Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterliği kurulmuştur.

1970’lerde Dışişleri yönünden en önemli -ve hazin- gelişme 1973’te Los Angeles başkonsolosumuz Mehmet Baydar ve Yardımcısı Bahadır Demir’in katlinden
sonra 1975’te Viyana Büyükelçimiz Daniş Tunalıgil’in şehit edilmesiyle başlayan
ve 1980’lerin sonuna kadar devam eden Ermeni terörist saldırıları olmuştur. Bu
cinayet dalgası sonucu, beşi büyükelçi olmak üzere toplam 39 Türk diplomatı şehit olmuş, onlarcası da saldırılara hedef teşkil etmiştir

Bununla beraber, 1990’ların uluslararası düzeyde yaşanan bunalımlı ortamı bakanlığı çok çeşitli sorunlarla mücadele etmek durumunda bırakmıştır.
Yugoslavya’nın parçalanması ve bunu izleyen iç savaş, özellikle Bosna-Hersek’te
yaşanan trajedi, Yunanistan’la Kardak krizi, Kafkaslar’daki istikrarsızlık ve tabiatıyle Orta Doğu bunalımının sürmesi ve Birinci Körfez Savaşı’nın bölgedeki
etkileri, nihayet Avrupa Birliği’nin 1998 Lüksemburg Zirvesi’nde adaylığımızı
göz ardı etmesinin yarattığı gerginlik Türk diplomasisine yüklenen ağır yükler
olmuştur. Bu arada, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile 1996 yılında gümrük birliğini
gerçekleştirmesinde dışişleri önemli rol oynamış, Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı
müzakerelerinde önderliğiyle ülkemiz dış politikasına “enerji diplomasisi” kavramını sokmuştur. Suriye ve Irak ile Fırat suları konusunda karşılaşılan sorunlar
bakanlığın “sınır aşan sular” konusunda yoğun bir diplomasi yürütmesini gerektirmiş, ilk defa “su uzmanları” kadroları yaratılmıştır

Devlet organlarının uluslararası temaslarının yürütülmesinde bu organlara yardımcı olmak dışişlerinin görevidir. Cevap Ddir

Dışişleri Türkiye’nin yabancı ülkelere ve uluslararası kuruluşlara dönük resmî yüzüdür. Türkiye’nin dünyadaki hemen hemen bütün ülkelere akredite 140 büyükelçiliği vardır.

başlıca uluslararası ve bölgesel kuruluşlar nezdinde 13 Daimi Temsilciliği vardır.

AB ve bölgesel kuruluşlara yaklaşım biraz daha farklıydı. Avrupa Birliği ile
ilişkiler zaten bir çeşit “ikili” ilişki şeklinde algılanıyor, esasen somut etkileri nedeniyle başlıbaşına özel bir muamele görüyordu. Ancak, AB’nin uluslararası ekonomik düzenin bir parçası olduğu düşünülmüyor, örneğin GATT (ve daha sonra
Dünya Ticaret Örgütü) üyeliğimiz AB ile ilişkilerimizle irtibatlandırılmıyordu.
Aynı şekilde, OECD üyeliğimiz, çok uzun süre salt bu çerçevede sağlanan mali
yardımlar açısından önemli görülmüş, bu teşkilatın üyelerine sağladığı asıl yarar
olan ekonomik politikaları ahenkleştirerek daha etkin hale getirme işlevinin farkında bile olunmamıştır.

Biliteral görülüyordu.

Meslek memurluğu sınavının açıldığı yılın Ocak ayının ilk günü itibarıyla, lisans diploması olanlar için otuz yaşını, lisansüstü diplomalılar için otuz iki yaşını doldurmamış olmak şarttır

Henüz cumhuriyet kurulmadan önce 1920 yılında ilk büyükelçilik SSCB'de açılmıştır.

1960 darbesinden sonra
Dışişleri Bakanlığı adını alan hariciyenin bir
süre temsil yetkileri kısıtlanmışsa da sonradan
iade edilmiş, bu arada 1960’larda başlayan Batı
Avrupa’ya Türk işçisi akını nedeniyle bu bölgedeki Başkonsoloslukların sayısı arttırılmıştır.