DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

De facto tanımada bir ülke diğerinin mevcut olduğu gerçeğini kabul etmekle yetinir, ancak hukuki sonuç doğurabilecek ilişki ve tasarruflardan kaçınır.

Bir ülkenin uluslararası hukuka konu olmasının diğer bir önemli kanıtı da Birleşmiş Milletler üyesi olmasıdır. Bu üyelik evrensel bir tanımanın işaretidir.

Kuramsal olarak bir ülke nezdindeki mukim büyükelçi “devletini” temsil eder. Bu nedenle büyükelçiye temsil yetkisini veren güven mektubu devlet başkanları tarafından imzalanır ve devlet başkanı, birinci tekil şahıs olarak kaleme alınmış olan mektubun metninde büyükelçinin kendisinin güvenine sahip temsilcisi olduğunu belirtir.

Büyükelçilerin yorumunu, tahlilini, değerlendirmesini ve bazen de tavsiyelerini içeren raporlara gizli rapor veya siyasi rapor denir.

1961 Viyana Konvansiyonu'nda diplomatik misyonların işlevleri arasında ''kabul eden devlet nezdinde kendi devletinin ve vatandaşlarının çıkarlarını uluslarası hukukun müsadesi ölçüsünde korumak'' ya yer verilmiştir.

Güven mektubunu sunma tarihine göre en kıdemli büyükelçi kordiplomatik duayeni olur.

İvedi raporlar mutlaka telgrafla gönderilir.

En geleneksel hizmet ataşeleri askeri ataşelerdir.

Argeman: Yeni bir büyükelçi atanacağı zaman kabul edecek ülkenin bunu önceden onaylaması anlamına gelir.

Ülkemiz Birleşmiş Milletlerin kurucu üyesidir.

İkinci yöntem ise uyuşmazlığın tarafları arasında BM Şartı’nın 33. maddesinde bazıları sayılan geleneksel siyasi yolları içerir. Bunlar, müzakere, arabuluculuk, iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaşma komisyonları gibi usûllerdir.

Diplomasinin kullandığı güce başvurma tehditleri ambargo, boykot ve abluka (blocus) gibi ekonomik yaptırımlardır ya da zorlayıcı önlemlerdir.

Müzakereye başlamaya hazır olmak her zaman uzlaşmazlık konusunda anlaşmaya varmak iradesini yansıtmayabilir. Ulusal gücünü ve pozisyonunu sağlamlaştırmak için zaman kazanmak ve karşı tarafın dikkatini saptırmak için de müzakereye hazır görünülebilir. Pazarlık gücünü artırmak için ulusal ve uluslararası desteğini artırmaya çalışırken iç ve dış eleştirileri susturmak için de müzakere masasına oturulabilir.

AB Devlet ve Hükümet Başkanları zirveleri Brüksel'de yapılmaktadır.

Anlaşmazlıkların çözümü amacıyla yapılan müzakereler de belirli türlere ayrılabilir. Birincisi, iki aktörün -ilişkiler için ön koşul olan- aralarındaki ilişkileri
normalleştirme ve diplomatik ilişki kurma amacıyla masaya oturmalarıdır. İkincisi, belirli bir mevcut statükoyu değiştirmek için çıkarların -örneğin egemenliklerin veya nüfuz bölgelerinin- yeniden tanımlanmasını öngören müzakerelerdir. Bu tür müzakereler genellikle savaşların ardından yapılır. Üçüncü bir tür, dünya sahnesinde yeni aktörlerin yaratılması amacına dönük müzakerelerdir. Birleşmiş Milletleri yaratan San Francisco sözleşmesi, İsrail’in yaratılması, Filistin devletinin kurulmasına yönelik müzakereler buna örnektir. Dördüncü olarak taraflar aralarında mevcut fakat belirli bir tarihte sona ermesi öngörülen bir anlaşmanın uzatılması için de müzakere edebilirler. Nihayet, müzakereler sırf tarafların amaçlarının daha açıklıkla ortaya çıkması ve kendi tutumlarının kamuoyuna propagandasını yapabilmeleri için de başlatılabilir.

Müzakerelere başlanma kararının verilmesinde iç ve dış siyasi etkenlerin büyük
rolü vardır. Her şeyden önce tarafların liderlerinin iç politika açısından kendilerini
güvende hissetmeleri şarttır.

Son yarım yüzyılda, özellikle Avrupa Birliği örneğinden hareketle siyasi sorunların çözümünü kolaylaştırmak için başta ekonomik olmak üzere siyaset dışı alanlarda işbirliği şemalarının geliştirilmesi yönünde güçlü bir eğilim ortaya çıkmıştır. “Güven artırıcı önlemler” başlığı çerçevesine de giren bu yaklaşım, örneğin, 1990’lardan beri Türkiye ile Yunanistan arasında uygulanmakta, iki ülke arasında ekonomi, ticaret, kültür ve turizm dahil çeşitli alanlarda antlaşmalar akdedilmesinde, Ege -ve Kıbrıs- sorunlarının çözümü için elverişli bir ortamın yaratılması umudu başlıca rolü oynamıştır.

Müzakerenin hukuki dayanağı müzakerelere başlamadan önce üzerinde mutabakata varılabilecek konulardan biri değildir.

Birleşmiş Milletler’in damgası olan bütün anlaşmaların metinleri, bu teşkilatın resmî lisanları olan İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Çince, Rusça ve Arapça düzenlenir.

Güvenilirliği -ve etkinliği- artırabilecek bir uygulama, müzakerecinin müzakere
talimatının oluşturulması sürecine baştan dahil edilmesidir. Bu şekilde, müzakereci bir yandan konunun teknik ve siyasi yönleri hakkında birinci elden
ayrıntılı bilgi edinirken, diğer yandan ülkesindeki iç siyaset yaklaşım ve dengelerini öğrenerek, ne hususlarda esnek olunabileceğini, ne konularda gerilemenin mümkün olmadığını kavrar. Nihayet, söz konusu kişi karşı taraf için de son dakikada heyet başkanı yapılan birine nazaran daha prestijli ve ağırlıklı olarak görülür.