DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

Çeşitli etkenlerle diplomasinin gündemi çok çeşitlenmiştir. Diplomatlar çevre, enerji, terörizm, insan hakları gibi yepyeni alanlarla meşgul olmaktadır.

Hâlen ülkelerin egemenliği gönüllü olarak veya dıştan müdahale yoluyla sınırlanabilmektedir. Ulus devletlerde gönüllü kısıtlamanın en önemli örneği Avrupa Birliği’dir.

1965’te Fletcher Hukuk ve Diplomasi Fakültesi Dekanı Edmund Gullion’un ortaya attığı ‘kamuoyu diplomasisi’ kavramı bu gereksinmeye yanıt olmuştur.

Genel olarak yabancı ülkelerin hükûmet ve yöneticilerini etkilemeyi hedefleyen diplomasi günümüzde giderek aynı zamanda yabancı toplumların kamuoylarını da etkilemeye yönelmektedir.

Kamuoyu diplomasisi uygulamasInda başlıca aktör ve koordinatör dışişleri bakanlıklarıdır.

Büyükelçiliklerde yerel medya ve sivil toplum temsilcileri ile temas için bir memur bulunur. Bu görevliler genellikle basın veya enformasyon ataşesi (veya görevlisi) unvanını taşır.

1972 yılında Stockholm’de gerçekleştirilen ve Stockholm Konferansı olarak da bilinen “Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı” bu alandaki ilk büyük uluslararası girişim olmuştur.

Kültürel çeşitlilik konusundaki yasaklar bütün devletler için zorunlu hale gelmiş olan insan hakları içtihatlarından değildir.

Kültür, Eğitim ve Bilim Teşkilatı (UNESCO) afetlerden doğan krizlerde devreye giren BM kuruluşlarından değildir.

Türkiye ‘enerji diplomasisi’ sahnesine ilk olarak Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesiyle çıkmıştır.

Küresel ekonominin bütünleşmesi ve teknoloji alanındaki büyük sıçrayışlar ülkelerin karşılıklı bağımlılığını önemli ölçüde arttırmıştır. Bu karşılıklı bağımlılığın diğer bir nedeni ne kadar güçlü olursa olsun hiçbir ülkenin salt kendi olanaklarıyla baş edemeyeceği sorunların giderek çoğalmasıdır. Ülkelerin güvenliklerini sağlama ve istikrar içinde ekonomik refahı arttırma amaçları ancak uluslararası bir çerçevede ele alınabilmektedir.Dünyada herhangi bir yerdeki ekonomik kriz ekonomisi en gelişmiş ülkeleri dahi tehdit edebilmektedir. Çevre sorunları, terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı, göç ve mülteci hareketleri, salgın hastalıklar gibi pek çok sorun ile ülkelerin ortak hareketi olmadan mücadele etmek olanaksız hâle gelmiştir. Klasik dış politika ve strateji yöntemleri bugünkü medya ve kamuoyunun hâkimiyetindeki karmaşık ve ‘düzensiz’ bir dış ilişkiler dünyası karşısında yetersiz kalmaktadır. Bu durum çağımız diplomasisinde önemli değişikliklere yol açmıştır. Savaş ise en eski tarihlerden beri diplomasinin içerisinde yer alan bir unsurdur. Doğru cevap E'dir.

Bugün diplomatların geleneksel siyasi, ekonomik, kültürel ve konsolosluk ilişkileri yanında yepyeni alanlarda sorunlarla meşgul olmaları gerekmektedir. Çevre, enerji, terörizm, insan hakları, doğal afetler ve insani yardımlar, sınırı aşan sular, nükleer silahlar, uyuşturucu kaçakçılığı, mülteciler, fakirlik ve marjinalleştirme, siber terörizm gibi konularda uzmanlık da gerektiren yeni diplomasi faaliyetleri ortaya çıkmıştır. Ticari alan ise eski tarihlerden beri diplomasinin içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

1961 Viyana Konvansiyonundan beri diplomatik yöntemlerde önemli değişiklikler
olmuştur. Buna rağmen modern diplomasi hala üç temel yönteme dayanmaktadır: İkili ilişkilerde kişisel resmî temas diplomasisi, ‘perde arkası’ sessiz diplomasi ve çok taraflı müzakerelerde -oylama yerine- ‘konsensüs’e ulaşma diplomasisi.

Avrupa, Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde iç çatışmalar nedeniyle zayıflayan veya çöken devletler sorunsalı ‘geçiş diplomasisi’ veya ‘ihtilaf sonrası yeniden inşa’ diplomasisi denilen yeni bir türün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu diplomasi yönteminin esas unsurlarını güvenlik operasyonları düzenlemek, yönetimi oluşturmak, seçim reformu yapmak ve savafl suçlarını yargılama mekanizmasını kurmak oluşturmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çağımızda ülkelerin egemenliğinin görece kısıtlanması da diplomasi faaliyetini etkileyen yeni bir gelişmedir. Mutlak egemenlik kavramı neredeyse geçmişte kalmıştır. Hâlen ülkelerin egemenliği gönüllü olarak veya dıştan müdahale yoluyla sınırlanabilmektedir. Ulus devletlerde gönüllü kısıtlamanın en önemli örneği Avrupa Birliği’dir. Avrupa bütünleşmesi süreci içinde AB üye ülkeleri giderek artan konularda ulusal egemenliklerini ‘ortak egemenlik’ alanına devretmeyi kabul etmektedir. Hukuki yükümlük getiren pek çok uluslararası sözleşmeye katılan ülkeler de egemenliklerine belirli konularda sınır getirilmesini kabul etmiş olmaktadır. Yukarıdaki uluslararası örgütlerde üye devletlerin egemenliklerini kısıtlar niteliktedir ancak sosyal yardımlaşma örgütü niteliğinde olması itibariyle UNESCO bünyesine yönelik bir egemenlik devri söz konusu değildir. Doğru cevap D'dir.

Çok sık söz edilmesine karşın ‘kamuoyu diplomasisi’ pek çok kişi için pek de fazla net olmayan bir kavramdır. Bu kavramın tanımlanmasında genellikle bir ülkenin kendi ulusal amaç ve politikalarını, kültürü ve ideallerini tanıtma yoluyla yabancı kamuoyunu etkileme unsuru ön plana çıkartılır. Doğru cevap B'dir.

Kamuoyu diplomasisi uygulamasında başlıca aktör ve koordinatör dışişleri bakanlıklarıdır. Bu bakanlıklar esasen eskiden beri rutin olarak bugün kamuoyu diplomasisi çerçevesine giren faaliyetler yürütmektedir. Bunlar arasında, tanıtma malzemesi hazırlayıp dış temsilciliklere dağıtmak, başkentteki yabancı medya mensuplarını bilgilendirmek, internet sitesi aracılığıyla doğrudan tanıtım yapmak, bilgi aktarmak, kültür tanıtımı faaliyetlerine ve bu tarz faaliyetleri yürüten kurumlara fon sağlamak sayılabilir. Doğru cevap A'dır.

Ancak doğal olarak kamuoyu diplomasisinin ne ölçüde yürütülebileceği ev sahibi ülkenin rejiminin niteliğine bağlıdır. Kapalı toplumlarda devleti atlamak pek zordur ve doğrudan toplumla temasa kalkışmak protestolara ve diplomatik gerginliklere neden olabilir. Buna karşı açık toplumlarda büyükelçiliklerin medya, sivil toplum ve genellikle topluma dönük faaliyetleri tamamen meşru sayılır. Bununla beraber açık toplumlarda dahi belirli hassasiyetleri ve sınırları gözetmek önem taşır. Örneğin Fransa’da bir büyükelçinin hükûmetin politikasıyla çelişen bir görüşü kamuoyu önünde savunması tepki yaratabilir. Kamuoyu diplomasisinin en rahat, hatta sınırsız şekilde uygulanabildiği belki de tek ülke ABD’dir. ABD’de ülkesinin tezlerini kamuoyu önünde her vasıta ile savunmayan büyükelçinin bu tezlere inancından kuşku duyulur. Lobicilik, yani mali araçlar dahi kullanarak perde arkasında etkilemek bir tek ABD’de makbul bir kamuoyu diplomasisi faaliyetidir. Washington’daki pek çok büyükelçilik hükûmetleri adına tanıtım şirketi kullanır. Halen Türkiye dahil 160’dan fazla ülkenin bu tarz şirketlerin hizmetlerinden yararlandığı bilinmektedir. Doğru cevap A'dır.

Hava ve su kirliliği, katı ve tehlikeli atık üretimi, toprak bozulması, ormansızlaşma, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik kaybı gibi  ciddi bir tehdit oluşturan çevre sorunları siyasi sınırlar tanımamaktadır. Bu sorunların giderilmesi için uluslararası alanda, modern diplomasinin bir kolu olarak çevre diplomasisi yürütülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Deprem gibi doğal afetlerin veya iç savaşlar gibi insan eliyle yaratılan felaketlerin
kurbanlarının ivedi gereksinmelerini karşılamak ve acılarını hafifletmek ülkeleri bir araya getiren önemli bir saiktir. Bu amaçla yürütülen faaliyetler aynı zamanda yararlı bir diplomasi aracıdır. Zira bunlar yardım yapan ülkelerin dış politika amaçlarına hizmet edebileceği gibi çok taraflı kuruluşların görünürlük ve güvenirliğini arttırmaya da yardımcı olabilir. Doğru cevap B'dir.