DİPLOMASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

Zorlayıcı olmayan araçların tümü ülkeler arasındaki denge ve işbirliğini korurken, "ambargo" gibi bir araç olumsuz uçta yer almaktadır.

AB müzakere heyetine tabii ki "komisyon başkanı" başkanlık etmektedir.

Dar anlamda bir diplomasi uygulaması olmamakla beraber, özel kişi veya hükümet dışı kuruluşlar tarafından yapılan çalışmalar "ikinci kanal diplomasisi" olarak nitelendirilir.

BM Şartının 33. Maddesinde uyuşmazlığın nasıl giderileceği konusundaki siyasi yollar sayılmıştır ve bu yollar arasında "ambargo" yer almamaktadır.

Ülkeler arasındaki "ekonomik işbirliği" konusu var olan 4 müzakere türlerinden hiçbirisine ait değildir.

1990'dan beri Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan arasındaki ilişkilerde gelinen nokta "Güven artırıcı önlemler" olarak gösterilerek,, karşılıklı sorunları çözümünü kolaylaştırmak için başta ekonomik olmak üzere siyaset dışı alanlarda yapılan işbirliğidir.

Avrupa Birliği üyeleri arasındaki müzakereler, 2002 yılındaki Nice Anlaşması gereği AB başkenti olan Brüksel'de sürdürülmektedir.

Uluslararası gelenekler ülkelerin müzakerelerde ne şekilde temsil edilecekleri konusunda serbest bırakır.

Hangi tür müzakere söz konusu olursa olsun, müzakere sırasında izlenecek tutum "müzakere talimatı" ile belirlenir.

Müzakerelerde pazarlık konusu olan tavizler her zaman aynı değerde olmayabilir. Birisinin önem verdiği bir konu, karşı taraf için bir şey ifade etmeyebilir, ancak "taviz değişimi" ile genelde amaç, genel bir dengeye ulaşmaktır.

Diplomatik anlaşmalar son derece çeşitli biçimler alır. Bunlar: anlaşma, sözleşme, şart, konvansiyon, nota değişimi, protokol vs. dir.

Birleşmiş Milletlerin damgası olan bütün anlaşmaların metinleri bu teşkilatın resmi dilleri olan İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Çince, Rusça ve Arapça dillerinde düzenlenir.

Birleşmiş Milletler Şartı’nın VI. Bölümü’ne göre, uyuşmazlıkların çözümünde izlenebilecek yollar, hukuki önlemler veya siyasi önlemler şeklinde ikiye ayrılır.

Birleşmiş Milletler Şartı’nın VI. Bölümü’ne göre, uyuşmazlıkların çözümünde izlenebilecek yollar, hukuki önlemler veya siyasi önlemler şeklinde ikiye ayrılır. Genel olarak, Uluslararası Adalet Divanı ve diğer uluslararası mahkemelerin faaliyetleri ve uluslararası hakemlik kurumu ile ilgili birincisi, yani hukuki yöntem, diplomasi alanı dışında kalır.

İkinci yöntem ise uyuşmazlığın tarafları arasında BM Şartı’nın 33. maddesinde bazıları say›lan geleneksel siyasi yolları içerir. Bunlar, müzakere, arabuluculuk, iyi niyet misyonları, araştırma komisyonları, uzlaşma komisyonları gibi usûllerdir.

Uzlaşıya varılamayacağı anlaşıldığında bu bunalımın güç kullanımına dönüşmemesi için gösterilen diplomatik faaliyet kriz yönetimi diye adlandırılır.

Diplomasinin amaçlarına ulaşabilmesi, yani ülkeler arasında güce başvurmadan karşılıklı çıkarları üzerinde uzlaşı sağlayabilmesi için çeşitli araçlara gereksinmesi vardır. Bu araçlar zorlayıcı-caydırıcı olabileceği gibi teşvik edici de olabilir. Bunları havuç ve sopa diye adlandırmak mümkündür.

Sopaların başında, “güç politikasının” baş aracı olan güce başvurmaktan bir adım geride olan güce başvurma tehdidi gelir. Bunun yanında, diplomatik ilişkilerin kesilmesi ile ambargo, boykot ve abluka (blocus) gibi ekonomik yaptırımlar da zorlayıcı önlemlerdir.

Zorlayıcı olmayan araçlar, yani havuçlar olarak, ekonomik ve teknik yardımları, ticari tavizleri, en çok kayrılan ülke muamelesi yapmayı veya uluslararası forumlarda destek vaatlerini saymak mümkündür. Nihayet, diplomasinin en olumlu aracı işbirliği ve dayanışma esası üzerinden ilişkilerin geliştirilmesidir. Bu durumda, zorlayıcılık-sopa ve teşvik-havuç araçlarının yerini karşılıklı ortak çıkarlar alır. Bu yaklaşım kazan-kazan ilişkisi şeklinde de adlandırılabilir.

Anlaşmazlıkların çözümü amacıyla yapılan müzakereler de belirli türlere ayrılabilir. Birincisi, iki aktörün -ilişkiler için ön koşul olan- aralarındaki ilişkileri normalleştirme ve diplomatik ilişki kurma amacıyla masaya oturmalarıdır. İkincisi, belirli bir mevcut statükoyu değiştirmek için çıkarların -örneğin egemenliklerin veya nüfuz bölgelerinin- yeniden tanımlanmasını öngören müzakerelerdir. Bu tür müzakereler genellikle savaşların ardından yapılır. Üçüncü bir tür, dünya sahnesinde yeni aktörlerin yaratılması amacına dönük müzakerelerdir. Birleşmiş Milletleri yaratan San Francisco sözleşmesi, İsrail’in yaratılması, Filistin devletinin kurulmasına yöne- lik müzakereler buna örnektir. Dördüncü olarak taraflar aralarında mevcut fakat belirli bir tarihte sona ermesi öngörülen bir anlaşmanın uzatılması için de müzakere edebilirler. Nihayet, müzakereler sırf tarafların amaçlarının daha açıklıkla ortaya çıkması ve kendi tutumlarının kamuoyuna propagandasını yapabilmeleri için de başlatılabilir.

Müzakere öncesi sürecin adımları;

Devletler arası müzakereciler, uyuşmazlıkları çözebilmek, yararlı ve kalıcı işbirliği çerçeveleri yaratabilmek için, ülkelerin farklı tarihi tecrübeleri, siyasi ve ekonomik sistemleri, gelenekleri ve kültürleri hakkında, bu farklılıklar arasında köprü kurabilecek derin kavrayış ve sezgiye sahip bulunmalıdır. İyi bir müzakerecinin kişisel niteliklerinin başında güvenilirlik ve inandırıcılık gelir.

Müzakerelerden sonra, en çok başvurulan ve diplomasi alanında gelenekleşmiş yöntemlerin başında arabuluculuk gelir.