DIŞ POLİTİKA ANALİZİ

Yukarıda Operasyonel Kod analizi açıklanmaktadır.

Operasyonel kod analizi sonuçlarındaki strateji yönü endeksine göre, Gül kesinlikle iş birlikçi eğilimlidir.

Soruda verilen öncüller içerisinde “Felsefi inançlar endeksine göre, Yılmaz ve Demirel en düşük değerlere sahiplerdir” (III. öncül) öncülü doğru cevaptır.

Siyasi liderlerin profilleri “uzaktan analiz” yöntemlerine dayanır. Liderlerin kişilik çalışmaları için müsait ya da gönüllü olmayacakları düşünülerek geliştirilen bu metotlar, liderlerin sözlü ya da yazılı açıklamalarına dayanılarak yapılır. Bu açıklamalar mülakat, konuşma, basın toplantıları, kişisel notlar, anılar, gibi farklı kaynaklardan elde edilebilmektedir. Liderlik özellikleri analizi sadece hazırlıksız olarak yapılan açıklama metinleri (mülakat gibi) kullanılarak yapılır; operasyonel kod analizi ise geleneksel olarak liderlerin konuşma metinleri ile yapılır.Doğru cevap C'dir.

Siyasi liderlerin profilleri “uzaktan analiz” yöntemlerine dayanır. Liderlerin kişilik çalışmaları için müsait ya da gönüllü olmayacakları düşünülerek geliştirilen bu metotlar, liderlerin sözlü ya da yazılı açıklamalarına dayanılarak yapılır. Bu açıklamalar mülakat, konuşma, basın toplantıları, kişisel notlar, anılar, gibi farklı kaynaklardan elde edilebilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Operasyonel kod yönteminde temel endeks olarak adlandırılan ilk felsefi (philosophical) inanç P-1 siyasi evrenin aslı ve yine ilk araçsal (instrumental) inanç I-1 strateji yönüdür. Doğru cevap A'dır.

Stratejinin yönü endeksi, kendine atfedilen hasmane/ çatışmalı/uyuşmazlık (-) ifadelerinin yüzdesinden kendine atfedilen iş birliği/
uyum/iş birliği (+) ifadelerinin yüzdesi çıkarılarak hesaplanır; I-1 endeksinin değerleri -1 ile +1 arasında değişir. Doğru cevap C'dir.

Bir Türk başbakanının, araçsal (instrumental) inançlarına göre, strateji yönü (I-1) kesinlikle iş birliği üzerinedir. Doğru cevap D'dir.

Siyasi evrenin aslı (P-1) inançları bakımından, Çiller ve Gül en yüksek değerlere sahiptir ve dünyanın kesinlikle dostça olduğu görüşünü paylaşmaktadırlar. Çiller ve Gül, bu çalışmadaki diğer Türk başbakanlarının ortalamasının bir standart sapmadan daha fazla üzerindedir. Yılmaz ve Demirel, en düşük P-1 değerlerine sahiptir. Doğru cevap E'dir.

Günümüz operasyonel kod analizi, fiillerin amacı, zamanı, hedefi (nesne) üzerine kurulu olan sistematik ve sayısal bir yöntem olan VICS (Verbs in Context System) ile yapılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türk siyasal hayatı lider merkezli olagelmiştir; yerel ve ulusal siyaset siyasal parti genel merkezlerinden ve çoğu kez de parti liderleri tarafından, yönetilmiştir. Türk siyasi liderleri partilerinin karar verme organlarına şekil verirler, genel seçimlerde parti listelerini belirlerler, yerel seçimlerdeki adaylara karar verirler. Hükûmet olduklarında ise, devlet imkânlarına erişim ile beraber, liderlerin kontrolü daha da artar. Başka bir deyişle Türk siyasetinde liderlerin kişilikleri, tercihleri ve inançları siyasi partilerden hükûmetlere kadar siyasetin her aşamasında önemli olmuştur.
İç politika meselelerinde olduğu gibi liderler yine Türk dış politikası için de ayrı bir önem teşkil etmiştir. Parlementer sistemlerde başbakanlar dış politika yapımı sürecindeki en önemli aktörlerdir (Başka ülkelerin liderlerinde olduğu gibi tüm Türk liderler dış politikaya aynı düzeyde ilgi sahibi değillerdir. Dış politika ilgisi ve deneyimi ve eğitim gibi değişkenler ile daha önceki siyasi liderlik çalışmaları bu faktörü incelemişlerdir. Ancak güncel uzaktan analiz yöntemlerinde böyle bir değişken mevcut değildir.). Dış politika kararlarında ve karar alma süreçlerinde başbakanların bireysel özelliklerinin, inançlarının, ön yargılarının vb. etkili olması beklenir.

Siyasi liderlerin profilleri “uzaktan analiz” yöntemlerine dayanır. Liderlerin kişilik çalışmaları için müsait ya da gönüllü olmayacakları düşünülerek geliştirilen bu metotlar, liderlerin sözlü ya da yazılı açıklamalarına dayanılarak yapılır. Bu açıklamalar mülakat, konuşma, basın toplantıları, kişisel notlar, anılar, gibi farklı kaynaklardan elde edilebilmektedir. Liderlik özellikleri analizi sadece hazırlıksız olarak yapılan açıklama metinleri (mülakat gibi) kullanılarak yapılır; operasyonel kod analizi ise geleneksel olarak liderlerin konuşma metinleri ile yapılır.

Liderlik özellikleri analizi Margaret Hermann tarafından psikoloji araştırmaları ve kişilik testleri temel alınarak geliştirilmiştir. Siyasi liderlerin söyledikleri sözlerin içerik analizi yapılması ile profillerini oluşturan bir metottur. Operasyonel kod analizi ise bir liderin siyaset dünyasını, kendi ve diğerlerini, nasıl algıladığını ve bu inandıkları sebebiyle hangi taktikleri tercih ettiğini açıklar. Bu araştırma yöntemi ceşitli evrelerden geçmiştir; günümüzdeki operasyonel kod calışmaları Alexander George’un ve Stephen Walker’ın etkilerini taşımaktadır.
Siyasi liderlerin profilleri “uzaktan analiz” yöntemlerine dayanır. Liderlerin kişilik çalışmaları için müsait ya da gönüllü olmayacakları düşünülerek geliştirilen bu metotlar, liderlerin sözlü ya da yazılı açıklamalarına dayanılarak yapılır. Bu açıklamalar mülakat, konuşma, basın toplantıları, kişisel notlar, anılar, gibi farklı kaynaklardan elde edilebilmektedir. Liderlik özellikleri analizi sadece hazırlıksız olarak yapılan açıklama metinleri (mülakat gibi) kullanılarak yapılır; operasyonel kod analizi ise geleneksel olarak liderlerin konuşma metinleri ile yapılır.

Operasyonel kod analizi bir siyasi liderin çekirdek inanç sistemi üzerine yapılan bir çalışmadır. Diğer benzer yöntemler (örneğin, Margaret Hermann’ın Liderlik Özellikleri Analizi) gibi operasyonel kod analizi de liderlerin kullandıkları kelimelerin kendilerine ayna tuttuğunu varsaymaktadır. Çağdaş operasyonel kod analizinde, “operasyonel kod” felsefi ve araçsal (instrumental) inançlardan ibaret olan bir inanç sistemine karşılık gelir. Bu haliyle operasyonel kod kavramı Leites’in ‘Bolşevik ideolojisinin siyasal stratejisi’ tanımından oldukça farklıdır. Mevcut çalışmalarda, inançlar ‘gerçekliğin öznel temsilleri’ olarak kabul edilir ve operasyonel kod analizinin merkezini oluştururlar. Günümüz operasyonel kod analizi, fiillerin amacı, zamanı, hedefi (nesne) üzerine kurulu olan sistematik ve sayısal bir yöntem olan VICS (Verbs in Context System) ile yapılmaktadır. VICS ile kişinin genel (kamuoyu önünde: konuşmaları, bildirileri, röportajları ve basın toplantıları) veya özel (günlükleri ve mektupları gibi) açıklamalarındaki kelimelere odaklanarak operasyonel kod analizi gerçekleştirilmektedir.

Operasyonel kod kavramı, Türk dış politikası çalışmalarına oldukça yabancı bir terimdir. Operasyonel kod kavramının ve yönteminin Türk dış politikasına yeni giriyor olması sebebiyle buradaki sunuş operasyonel kod yönteminde temel endeks olarak adlandırılan ilk felsefi (philosophical) inanç P-1 siyasi evrenin aslı ve yine ilk araçsal (instrumental) inanç I-1 strateji yönü ile sınırlı tutulacaktır. P-1 endeksi bir liderin politik evrendeki diğer aktörlerin hedeflerine nasıl yaklaştığı ve hedeflerini nasıl tanımladığı hakkındaki inançlarına karşılık gelir. P-1 endeksi, bir konuşma eyleminde “diğer”ine atfedilen olumsuz fiiller yüzdesinin olumlu fiillerin yüzdesinden çıkarılması ile hesaplanır. Elde edilebilecek değer, -1 (politik evrenin bir hasmane/çatışmalı/uyuşmazlık görünümü) ile +1 (samimi/iş birliği/uyum görünümü) arasında değişir. Schafer ve Walker’in belirttiği gibi, bu endeks, liderin siyasi evrendeki diğer aktörler hakkındaki görüşlerine genel olarak bir ölçüttür. Örneğin, bir lider politik evreni samimi olarak algılıyorsa liderin konuşma eylemlerinde başkalarına iş birliğine yönelik atıfların daha yüksek olacağı kabul edilir. İlk araçsal inanç endeksi, I-1, tıpkı P-1 indeksi gibi, aynı zamanda temel bir inançtır. I-1 endeksi, bir liderin politik amaçlarına stratejik yaklaşımıdır; başka bir deyişle liderin kendi eylemleri için en iyi stratejik yönü (iş birliği veyahut çatışma taktikleri) hakkındaki inançlarının bir ölçüsüdür. Eğer lider (ya da özne) iş birliği hakkında konuşuyorsa onun stratejisinin yönünün de daha çok iş birlikçi olacağı varsayılır. Bu endeks sayesinde liderin kendi stratejisini nasıl tanımladığı konusu tespit edilir, ancak bu endeksin yardımıyla liderin kendi stratejisini nasıl seçtiğini söylemek mümkün değildir. Stratejinin yönü endeksi, kendine atfedilen hasmane/ çatışmalı/uyuşmazlık (-) ifadelerinin yüzdesinden kendine atfedilen iş birliği/ uyum/iş birliği (+) ifadelerinin yüzdesi çıkarılarak hesaplanır; I-1 endeksinin değerleri -1 ile +1 arasında değişir.

felsefi (philosophical) inançlarına göre, Türk başbakan(lar)ı, siyasi evrenin aslının (P-1) biraz dostça olduğuna inanır. Siyasi evrenin aslı (P-1) inançları bakımından, Çiller ve Gül en yüksek değerlere sahiptir ve dünyanın kesinlikle dostça olduğu görüşünü paylaşmaktadırlar. Çiller ve Gül, bu çalışmadaki diğer Türk başbakanlarının ortalamasının bir standart sapmadan daha fazla üzerindedir. Yılmaz ve Demirel, en düşük P-1 değerlerine sahiptir; VICS ölçeğine göre, Yılmaz ve Demirel siyasi evrenin biraz dostça olduğuna inanmaktadırlar. Bir Türk başbakanının, araçsal (instrumental) inançlarına göre, strateji yönü (I-1) kesinlikle iş birliği üzerinedir. Strateji yönü (I-1) endeksine göre, Gül kesinlikle iş birlikçi eğilimlidir ve bir Türk başbakanının ortalama endeksinden birden fazla standart sapma yukarıdadır. Erdoğan ve Ecevit de ortalamanın üstündedir; en düşük I-1 endeksi ise Demirel’indir. Fakat yine de tüm Türk başbakanlarının strateji yönü kesinlikle iş birlikçi yönündedir.

George Washington Üniversitesi’ndeki siyaset psikolojisi programının yöneticisi ve CIA’nın davranış analizi biriminin kurucusu olan psikiyatrist Dr. Jerrold Post’a göre bir siyasi profilin “en önemli olduğu durumlar topluma hakim, sınırları olmadan hareket edebilen, bir lider olduğu zamandır.” “Ve Kaddafi ve Libya ile, böyle olmuştur.”
Resmi dosyalar gizli olarak sınıflandırılmıştır. Ancak yöntemler iyi bilinmektedir. Bu tekniklerin bir çoğu sivil psikologlar tarafından bir liderin konuşmaları, yazıları, biyografik gerçekleri, gözlemlenebilir davranışları gibi kamu önündeki bilgiler kullanılarak geliştirilmiştir. “Uzaktan profilleme” olarak bilinen bu yöntemlere dayalı tahminlerin sonuçları bu çalışmanın hala dahabir bilimden ziyade bir sanat olduğunu göstermektedir. Örneğin Libya gibi bir krizde, bu değerlendirmelerin potansiyel değerini ve gerçek sınırlarını bilmek çok önemlidir.

Dr. Post’a göre Albay Kaddafi özünde, kendini nihai yabancı olarak görüyor, imkânsızlıklara savaşan Müslüman bir savaşçı, ve “gerçekten alevler içinde aşağı gitmeye hazırlanıyor.” Bu tip karakter nitelendirmeleri geçmişte değerli olmuştur. İsrail ve Mısır arasında yapılan Camp David barış görüşmelerine hazırlık olarak, CIA Başkan Jimmy Carter’a, iki ülke liderleri, Menahem Begin ve Enver Sedat profillerini sunmuştur. Carter Keeping Faith adlı kitabındaki anılarında bu profilleri bir barış anlaşmasını mümkün kılan önemli bilgiler verdiğini söyleyerek övmüştür.
Mısır Devlet Başkanı ile ilgili değerlendirmede (“Sedat’ın Nobel Ödülü Kompleksi”), Sedat “kendini büyük bir stratejist olarak görür ve onun genel hedeflerine ulaşılacağı ikna edildiği taktirde taktik ödünler olacaktır” diye belirtilmiş ve “kendine olan özgüveni sık sık danışmanlarının itirazlarını geçersiz kılarak, cesur girişimlerde bulunmasına fırsat vermiştir” denilmiştir.

Başkalarına duyulan güvensizlik ve kendi grubuna olan ön yargılara bakıldığında Çiller’in diğer Türk başbakanlara göre yüksek bir skoru olduğunu gözlemliyoruz. Hermann’a göre bu tarz liderler önlerine çıkan tehditleri ve problemleri bertaraf etmeye odaklıdırlar. Yine, bu özelliklere sahip liderler dünyayı kendileri ile düşmanları üzerine kurulu olarak algılarlar ve kendi güçlerini yaymayı amaçlarlar. Bu liderler risk almaya yatkındırlar çünkü düşmanlarına meydan okumak, karşılık vermek ahlaki bir görevdir. Daha önce yaptığım analizlere göre, bu özellikleri paylaşan bir diğer lider de Erbakan’dır. Buna karşılık Erdoğan’ın skorları onun dünyayı tehditlerden ibaret görmediğini ve daha ziyade mevcut şartlardaki fırsatları ve ilişkilerini kullanarak kendi için en iyi sonuçlara ulaşmak üzerine odaklandığına işaret eder. Nitekim, Erdoğan’ın dış politikası da Türkiye’nin özellikle kendi bölgesinde ve dünyadaki seçeneklerini çoğaltmak üzerine kurulmuş olan ‘komşularla sorunsuz ilişkiler’ ve ‘stratejik derinlik’ prensipleri ile özetlenmiştir.

Atatürk ile başlayarak Türkiye Cumhuriyeti tarihinde siyasi liderler her zaman önemli siyasi güç sahibi olmuşlardır. Atatürk ve İsmet İnönü gibi etkili liderler Cumhuriyet Dönemi Türk siyasetini önemli ölçüde etkilemişlerdir. Bununla beraber, demokratik yollarla seçilmiş siyasi liderlerimiz (örneğin Adnan Menderes, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, ve Turgut Özal) yine Türk siyasetine damga vurmuşlardır. Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türk siyasal hayatı lider merkezli olagelmiştir; yerel ve ulusal siyaset siyasal parti genel merkezlerinden ve çoğu kez de parti liderleri tarafından, yönetilmiştir. Türk siyasi liderleri partilerinin karar verme organlarına şekil verirler, genel seçimlerde parti listelerini belirlerler, yerel seçimlerdeki adaylara karar verirler. Hükûmet olduklarında ise, devlet imkânlarına erişim ile beraber, liderlerin kontrolü daha da artar. Başka bir deyişle Türk siyasetinde liderlerin kişilikleri, tercihleri ve inançları siyasi partilerden hükûmetlere kadar siyasetin her aşamasında önemli olmuştur.
İç politika meselelerinde olduğu gibi liderler yine Türk dış politikası için de ayrı bir önem teşkil etmiştir.