DOĞUM BİLGİSİ VE SUNİ TOHUMLAMA

Östrus siklusu süresi ineklerde ortalama olarak 21-22 gündür.

Östrus siklusu süresinin en az olduğu çiftlik hayvan türü koyundur.

Seksüel siklusun ortalama olarak 10-14 gün süren en uzun devresi Diöstrustür.

Korpus luteumun gerilemesi (regresyonu) ile başlayarak östrusun başlamasına kadar süren evre Proöstrus evresidir.

Östrusun kesilmesiyle başladığı, korpus luteumların şekillendiği ve 2-3 gün süren evre Metöstrus dönemidir.

I) Suni tohumlama uygulaması, bir erkek damızlıktan çok fazla sayıda dişinin tohumlanmasına olanak sağlar

II) Genetik değerler göz önüne alındığında, doğal tohumlamalardan daha ekonomiktir

III) Irkların genetik bakımdan ıslah edilmesini ve birbirlerine dönüştürülmesini sağlar

IV) Yetiştiricileri boğa bulundurma zorunluluğundan kurtarır

suni tohumlamanın faydalarındandır.

Bir yetiştirmede bulunan hayvanların ya da sürünün tüm kayıtlarının doğru olarak tutulmasını sağlar ifadesi suni tohumlamanın olumsuz yönlerinden değil olumlu yönlerindendir.

Çok iyi anatomik ve fizyolojik temel bilgileri gerektirmesi rekto vajinal yönteminin olumsuz yönlerindendir.

I) Özel dezenfeksiyon önlemlerine gerek yoktur

II) Tohumlama uygulaması için harcanan zaman çok azdır

IV) Dişi hayvanın uterusu, ovaryumları ve çevresi ile ilgili her türlü anormal bulgular kolayca saptanır

ifadeleri rekto vajinal tohumlama yönteminin olumlu yönleri arasında sayılabilir

Kısraklar gün ışığının etkime süresinin uzamaya başladığı ilkbahar aylarında, koyun ve keçiler ise gün ışığının kısalmaya başladığı sonbahar aylarında kızgınlık gösterirler. Bu tür hayvanlar da mevsimsel poliöstrik hayvanlar olarak adlandırılırlar. Yaşama koşullarının (ışık, beslenme, ısı, ortamda erkek hayvanın bulundurulması vb.) üreme mevsimine benzetilmesi durumunda, mevsime bağlı poliöstrik hayvanlarda yıl boyunca siklik aktivite gözlemlenebilir. Bunun yanında bazı hayvanlarda ise iki kızgınlık arasında uzun bir anöstrus dönemi bulunur. Bu hayvanlar yıl içinde 1 ya da 2 kez kızgınlık gösterirler. Bu gruba giren hayvanlar mevsimsel monöstrik hayvanlar olarak adlandırılırlar ve en iyi örnekleri köpeklerdir. Yabanıl etçiller de (aslan, kaplan vb.) yılda bir kez kızgınlık gösterirler ve monöstrik hayvanlar olarak adlandırılır. Doğru cevap A'dır.

Metöstrusu izleyen diöstrus devresi, seksüel siklusun en uzun devresidir. Ortalama olarak 10–14 gün sürer. Bu dönemde, ovaryumlarda gebeliğin sürmesini sağlayan hormon olan progesteronu salgılayan, olgun bir korpus luteum bulunur. Bu korpus luteuma, korpus luteum periyodikum denir. Eğer gebelik şekillenmişse, gebelik korpus luteumu (korpus luteum graviditatis) adını alır. Diöstrusun sonunda, uterus endometriyumundan salgılanan PGF2α, korpus luteumun işlevini sonlandırarak küçülmesine yol açar. Küçülen korpus luteuma, korpus luteum albikans adı verilir. Korpus luteumun işlevsel ömrü östrus siklusunun 12–16. günlerine kadar sürer. Doğru cevap B'dir.

Dış bakıda gözle göremeyeceğimiz, dişi hayvanın iç genital organlarında kızgınlık sırasında oluşan belirtilerdir. İç kızgınlık belirtilerini saptamak için el ile dokonularak yapılan vajinal ya da rektal muayeneye (rektal palpasyon) gereksinim vardır. Doğru cevap D'dir.

Kısrakların, ineklere oranla daha uzun ve farklı kızgınlık dönemine sahip olmaları nedeniyle, tohumlanmaları ya da çiftleştirilmeleri için en iyi zamanı saptamak güçtür. Kısraklarda ovulasyon, kızgınlığın bitiminden 1 ya da 2 gün önce gerçekleşmektedir. Bu nedenle, ovaryum muayenesi yapmaksızın, kızgınlıklarının 2. ya da 3. günlerinden başlayarak, 2 gün ara ile tohumlanmaları en iyi yoldur. Doğru cevap C'dir.

Suni tohumlama çalışmaları ülkemizde cumhuriyetin ilanından sonra başlamıştır. O tarihlerde Tarım Bakanı olan Sabri Toprak, 1926 yılında Rusya’yı ziyareti sırasında hayvanlara uygulanan suni tohumlama çalışmalarını ve elde edilen olumlu sonuçları görmüştür. Bu tekniğin ülkemize getirilmesinin yararlı olacağını düşünen Toprak, Rusya’da suni tohumlama çalışmalarını yürüten Prof.Ivanov’un yardımcısı Prof.Michailov’u Türkiye’ye davet etmiştir. Ülkemize gelen Michailov bu tekniği kısraklara uygulamış ve bu yöntemi veteriner hekimleri Tevfik Bulak ve Nazım Uygur’a öğretmiştir. Bu tarihten sonra ülkemizde ilk suni tohumlama uygulamaları başlamıştır. Türkiye’de ilk kez Karacabey Harasında 1926 yılında başlayan suni tohumlama uygulamaları, daha sonraki yıllarda Çiftleler Harası ve diğer haralarda da uygulamaya konmuştur. Doğru cevap B'dir.

Suni tohumlamanın başlıca yararları şunlardır:

Doğru cevap E'dir.

Suni tohumlama tekniklerinin uygulanması sırasında uygulamaya hazırlık, uygulamadan en yüksek oranda gebelik elde etme ve uygulayıcı ile hayvanın zarar görmemesi gibi kimi temel kurallar kesinlikle unutulmamalıdır. Bu amaçla, aşağıda belirtilen esaslara uyulması gerekir.

Doğru cevap E'dir.

Rekto vajinal tohumlama yönteminin kendine özgü bir takım olumsuzlukları da bulunmaktadır. Bu olumsuzluklar aşağıda verilmiştir.

Bu yöntemde özel dezenfeksiyon önlemlerine gerek yoktur. Doğru cevap A'dır.

Vajinanın lümenine açılan son ucu kapalı kese şeklinde oluşuma "divertikulum subüretrale" denir.

Rekto vajinal suni tohumlama için hazırlanmış pistole 30 ila 45 derecelik bir açı ile aşağıdan yukarıya doğru 15-20 cm vajina içerisine yönlendirilir. Bu kurala uyulmadığı durumlarda, pistole vajinaya sokulurken yönlendirme vajinanın tabanından başlatılırsa, pistole rahatlıkla orifisyum üretra eksternadan (idrar yolunun dışarıya açılan deliği) idrar kesesine veya yine aynı orifisyumdan bu kanalın hemen altında yer alan divertikulum subüretraleye girer. Bu durum hayvanın huzursuzluk duymasına neden olur.

Doğru cevap D'dir.

Memeli dişi hayvanların belli fizyolojik ve psikolojik belirtiler göstererek erkeği kabul ettiği; çiftleşmek için istekli olduğu zaman dilimi olarak tanımlanır. Östrus döneminin süreleri türlere göre değişiklik gösterir. Östrus süresi, ineklerde ortalama 18-19 saattir. Kızgınlık siklusunda olduğu gibi, kızgınlık süresinde de bireyler arasında önemli farklılıklar görülür. Ayrıca, serin iklimlerde bulunan ineklerde ortalama 18 saat süren östrus süresi, sıcak çevrelerde yetiştirilenlerde daha kısa süreli; 10-12 saattir.

Östrus süresi; koyunlarda 24-36 saat, keçilerde 32-40 saat, domuzlarda 48-72 saat, kısraklarda ise 4-8 gündür. Kısraklar 2-12 gün arasında değişebilen östrus süreleri ile çiftlik hayvanları içerisinde farklılık gösterirler. Doğru cevap C'dir.

İki kızgınlık arasındaki süre ise seksüel siklus veya östrus siklusu (kızgınlık siklusu) olarak adlandırılır. Seksüel siklusun süresi ya da görülme zamanı hayvan türlerine göre değişmektedir. Örneğin bazı hayvanlar, gebe kalmadıkları sürece, tüm yıl kızgınlık gösterirler. Yıl boyu poliöstrik hayvanlar olarak adlandırılan bu hayvanlara en iyi örnek inek, manda ve domuzdur. Bazı hayvanlar da yılın belirli dönemlerinde, birden fazla kızgınlık gösterirler. Belirli dönemden kasıt mevsimler; daha doğrusu gün ışığının etkime süresidir. Örneğin, kısraklar gün ışığının etkime süresinin uzamaya başladığı ilkbahar aylarında, koyun ve keçiler ise gün ışığının kısalmaya başladığı sonbahar aylarında kızgınlık gösterirler. Bu tür hayvanlar da mevsimsel poliöstrik hayvanlar olarak adlandırılırlar. Yaşama koşullarının (ışık, beslenme, ısı, ortamda erkek hayvanın bulundurulması vb.) üreme mevsimine benzetilmesi durumunda, mevsime bağlı poliöstrik hayvanlarda yıl boyunca siklik aktivite gözlemlenebilir. Bunun yanında bazı hayvanlarda ise iki kızgınlık arasında uzun bir anöstrus dönemi bulunur. Bu hayvanlar yıl içinde 1 ya da 2 kez kızgınlık gösterirler. Bu gruba giren hayvanlar mevsimsel monöstrik hayvanlar olarak adlandırılırlar ve en iyi örnekleri köpeklerdir. Yabanıl etçiller de (aslan, kaplan vb.) yılda bir kez kızgınlık gösterirler ve monöstrik hayvanlar olarak adlandırılırlar.