EĞİTİM TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Mevlâna Celaleddin Rumî (1207-1273) Belh’te doğdu. Önce Karaman’a geldi. Konya’da yerleşti. Ünlü Türk düşünürünün bilinen eserleri, Mesnevi ve Dîvân’dır. Mesnevi, pek çok dile çevrilmiş ve tüm dünyada ilgi görmüştür. Mevlâna şiirlerinde hoşgörü, insan sevgisi, ahlaki değerler gibi kavramları işlemiştir. Mevlevilik tarikatının kurucusudur.

Hz. Peygamber devrinden beri okuma yazma veya Kurân-ı Kerim öğretilen
okullara küttâb adı verildi. Doğru cevap B'dir.

İlk bina edildiği günden itibaren bir eğitim ve öğretim kurumu olarak da görev
yapan Mescid-i Nebevî ve müştemilâtında yer alan Suffe, medresenin ilk modelini
oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Dârü’l-hadîs: Hz. Peygamber’in hadis-i şerifleri ile ilgili ilimlerin okutulduğu medresedir. Doğru cevap C'dir.

Cebir ilmini Harezmî (780-850) kurmuştur. Bu ilmin adı Harezmî’nin Hisâbü’l Cebr vel-Mukâbele kitâbından gelmektedir. Ayrıca logaritma, onar onar sayıp yazmak, her dokuzdan sonra rakamın sağına sıfır koyarak diğer bir onlar hânesi vücûda getirmek, yine Harezmî’nin buluşlarındandır. Doğru cevap C'dir.

Sosyoloji ilmini ilk kuran İbn-i Haldun(1332-1406)’dur. Mukaddime isimli ansiklopedik eserinde ilimlerin her dalından bahseder ve yeni bir ilim olarak sosyolojiyi kurduğunu bu ilmin esaslarıyla birlikte anlatır. Doğru cevap A'dır.

Ebubekir Râzî (865-925), Fârâbî (870-950) ve İbn-i Sîna (980-1037), müzikle
tedavinin, özellikle musikinin psişik hastalıkların tedavisindeki etkinliğinin bilimsel temellerini kuranlardandır. Doğru cevap E'dir.

Ahilik, ihtiva ettiği hizmetler bakımından cömertlik, mertlik ve mürüvvet manalarına gelen fütüvvet teşkilatının daha da gelişmiş bir şekli olarak görülmektedir. Doğru cevap A'dır.

İbn Sina’ya göre; çocuk, altı yaşında okula başlamalıdır ve ilk eğitimi, ahlak eğitimi olmalıdır. Eğitim sürecinde çocuk üzerinde baskı kurulmamalıdır. Öğretmen, çocuğu tanıyarak onun ilgi ve yeteneklerini fark etmeli; deneye ve gözleme dayanan bir öğretim yöntemi kullanmalıdır. Öğretmen, güvenilir olmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Nizamülmülk Siyasetnâme adlı eseri yazmış ve ünlü Nizamiye Medreselerini kurmuştur. Dönemindeki ve daha sonra gelen Türk devlet adamlarının yetişmesinde Siyasetnâmesi el kitabı olmuştur. Farsça yazılmış olan eser, daha sonra Türkçe dâhil birçok dile tercüme edilerek insanların faydasına sunulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Ahmed Yesevi (1093-1166), Türkistan’da Yesi’de doğup büyüdü. Din eğitimi aldı. Yusuf-i Hemedanî’den tasavvuf eğitimi alarak kemale geldi. Hikmet adı verilen öğretici şiirleriyle tanındı. Döneminde birçok derviş yetiştiren ve insanları etkileyen Hoca Ahmet Yesevi, ölümünden sonra da öğrencileri ve eserleriyle tesirini sürdürdü. Pîr-i Türkistan diye anıldı. Onun açtığı yol, Yesevilik olarak adlandırıldı. Türkistan’dan Balkanlara ve Anadolu’ya kadar birçok insan üzerinde tesir bıraktı. Öğrencileri vasıtasıyla Anadolu’da Türk nüfusunun artmasında ve İslamiyet’in yayılmasında etkin bir rol oynadı. İnandıklarını, öğrendiklerini çevresindeki insanlara anlayabilecekleri bir dil ve alıştıkları şekillerle aktarmaya çalışmıştır. Doğru cevap A'dır.

İslam kültüründe genellikle öğretimin karşılığı olarak talim, eğitimin karşılığı olarak terbiye kullanılmıştır. Ayrıca öğrenim için tahsil ve daha çok eğitimi ifade etmek için tedris, tedîb, tehzip, siyaset, tezkiye, irşad gibi kelimelere yer veril­miştir. Bir şeyi gerçek hâliyle bilmek anlamındaki ilm kökünden türeyen talim bi­rine bilgi öğretmek demektir. Bilgi öğretme işini yapana muallim, bilgi öğrenene müteallim denir. öğrenmek veya öğretmekten geri durmamışlardır.

Öğrenmek ve ezberlemek anlamındaki ders kökünden türeyen tedris öğretmek, ders vermek demektir.

Mektep kelimesi, XIX. yüzyıldan itibaren geniş anlamda ve bugünkü okul karşılığında hemen hemen bütün eğitim kurumlarının başına getirilerek kullanıldı.

Müslümanların ibadetlerini yaptıkları yerlere secde edilen yer anlamında mes­cid, toplanılan yer manasında cami denilir. Bugünkü Türkçemizde küçüklerine mescid, büyüklerine cami denilmesi âdet olmuştur.

Bağdat şehrinde kurulan kütüphane ve çeviri birimlerinden oluşan bir bilim merkezidir. İlk Emevi halifesi Muaviye bin Ebu Süfyan’ın torunu olan Halid bin Yezid(ö.704)’in İskenderiye okulu mensuplarını Şam’a getirterek başlattığı tercü­me faaliyetleri daha sonra da devam etti. Ömer bin Abdülaziz(ö.720), tıbba dair çevirisi yapılan bir kitabı çoğalttırarak halkın istifadesine sundu. Abbasi halife­si Harun Reşid (763-809) ve yerine geçen oğlu Memun (786-833) tarafından bir merkez kuruldu. Bu merkezde, özellikle Yunanca, Hintçe, Farsça ve Latince eser­lerin çevirileri yapıldı

Özellikle Avrupa’da ilk tıp okulunun da kurucusu olan III. Abdurrahman (891-961) tarafından yaptırılan Kurtuba Medresesi, o dönemin öğretim kurumla­rı arasında seçkin bir yere sahipti.

Endülüs emevilerinin merkezinde kurulmuş olan Kurtuba medresesi günümüzde İspanya’nın Cordoba şehrinde bulunmaktadır.

Selçuklular Bağdat'ı aldıktan sonra ilk iş olarak medreseler kurmaya başlamışlardır. Selçuklular’ın amacı, sapıklık
olarak niteledikleri Şiî-İsmâilî doktrinine karşı Sünnî akîdeyi yerleştirmekti. Bunun için yeni müesseselerin kurulmasına ihtiyaç vardı. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

Öğrencilerin ileri seviyede olanlarına müntehi, orta sevi­yede bulunanlarına mutavassıt, yeni başlayanlarına da mübtedî deniyordu.