EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 13

Erozyon, toprağın bulunduğu yerden; yağışlar, sel suları, rüzgâr, çığ vb. etkenlerle taşınması olayıdır.

Bitki köklerini ve toprağı istenmeyen çevre faktörlerinden korumak için toprak yüzeyinin organik veya inorganik materyaller ile örtülmesi işlem,ne malçlama denilmektedir.

Toprakta bitkinin yararlandığı su miktarı, o toprağın tarla kapasitesi ile solma noktası arasında bulunan sudur. Buna faydalı su denir. Faydalı su, formülle şu şekilde gösterilebilir.
Faydalı su= Tarla kapasitesi- Solma noktası.

Benzer özellik gösteren maddelerin birbirini çekmesi olayına kohezyon denilmektedir.

Toprak yüzeyine kuvvetli bir şekilde gelip yerçekimi ile aşağıya doğru süzülen suların toprak tabanında geçirimsiz bir tabakaya (kil tabaka veya ana kaya) rast gelmesi ve dolayısıyla daha fazla ilerleyemeyerek burada birikmesi sonucu oluşan sulara taban suyu denir.

Toprak-bitki ilişkisinde bitki köklerinin dört önemli görevi vardır:
Bitkileri toprağa bağlamak,
Topraktan su ve mineral maddeleri almak,
Su ve mineral maddelerin alındıkları yerden gövde ve yapraklara kadar taşınmasını saglamak
Bitki hormonları ile diğer organik bileşikleri sentezlemek.

Bitkilerde sıvı şeklinde su kaybına Gutasyon (Damlama) denir.

Bitkilerde transpirasyon ve gutasyon olmak üzere başlıca iki şekilde su kaybı olmaktadır. Transpirasyon ve gutasyon dışında bitkilerde yaralanma ile de su kaybı söz konusudur. Bu tür su kaybına eksüdasyon (yaşarma) denir.

Ülkemizde topraklarımız %99 oranında su erozyonu ve %1 oranında rüzgâr erozyonundan etkilenmektedir.

Tarım alanlarında erozyonun önlenmesi için uygulanan bir yöntem de örtülü tarımdır. Bu uygulamada toprak kış mevsimi boyunca çıplak bırakılmamakta bunun yerine baklagiller (yonca, çayır gülü, taş yoncası, bezelye, acı bakla, vb.), buğdaygiller (çavdar, yulaf, arpa, darı, vb.) ve hardal, turp gibi örtü bitkileri yalın veya karışım halinde ekilmektedir. Bu uygulamaya yeşil gübreleme denilmektedir.

Doymuş halde bulunan topraktaki su bir yandan evaporasyonla toprak yüzünden kaybolurken bir kısmı da bitkilerin transpirasyonu ile uçup gitmektedir. Bu kayıp zamanla arttığında bitki kökleri topraktan suyu alamaz duruma gelir ve bitkinin turgor basıncı düşer. Toprağın bu haldeki durumuna sürekli solma noktası denir.

Toprakta bitkinin yararlandığı su miktarı, o toprağın tarla kapasitesi ile solma noktası arasında bulunan sudur. Buna faydalı su denir.

Genel olarak bitki tarafından alınan su miktarı suyun alınmasında uygulanan gücün, suyun toprakta tutulmasını sağlayan fiziksel güçten yüksekliği oranında artar. Toprağın doyma noktasına yaklaşması, tarla kapasitesinin azalması bitkilerin su almasını güçleştirici faktörlerdir. Ayrıca faydalı su miktarının artması bitkilerin alması için gerekli suyu hazır hale getirir.

Toprak tekstürü toprakların inorganik içeriklerinin dağılımını gösterir.

Toprağın organik madde içeriği, yağmur veya sulama suyunun aşağı tabakalara sızmasını iyileştirir. Böylece suyun yüzeysel akışa geçmesi ve toprağın bir yerden başka bir yere taşınması engellenmiş olur.

Bitkiler higroskopik su ve su buğusundan çöl ortamı gibi çok kurak ortamlar dışında faydalanamazlar.

Su ile doymuş topraklarda kök gelişmesi oksijen eksikliği nedeniyle büyük oranda sınırlanır.

Toprak içi havasının oksijen miktarı azalıp karbondioksit miktarı arttığında kök hücre zarlarının geçirgenliği azalması bitkilerde görülen fizyolojik değişimlerdendir.

Saksıda bulunan domates, odada güneş gören bir noktaya yerleştirilir ve üzerine plastik bir torba geçirilir ise kısa bir süre sonra yaprak uçlarında oluşan su kaybı sıvı şeklinde olduğu için gutasyondur.

Yağış ve sel olaylarının fazla yaşandığı bahar aylarında erozyonun önlenmesi için toprak yüzeyinin bitkilendirilmesi gerekir. Bunun için hasat sonrası sap ve saman gibi bitki artıkları tarlada bırakılmalı, anız yakılmamalıdır. Anız yakmak, topraktaki faydalı mikroorganizmaları ve canlıları öldürmekte, anızla birlikte topraktaki organik maddeler de yandığı için toprağın verimi düşmektedir.