EKOLOJİ VE ÇEVRE BİLGİSİ

Denizler, hava, su, göçmen kuşlar gibi sınır ötesi ekolojik değerler sınırların ötesine taşınmakta, sorunları ulusaldan uluslararası platformlara taşımaktadır. 
Bu kapsamdaki küresel çevre problemlerini
• Nüfus artışının neden olduğu sorunlar,
• Küresel iklim değişikliği,
• Biyolojik çeşitliliğe yönelik tehditler,
• Asit yağmurları,
• Atıklar ve doğal kaynakların tükenmesi,
• Radyoaktivite ve radyoaktif kirlilik şeklinde sıralayabiliriz.

Nüfus Artışı ve Neden Olduğu Çevresel Sorunlar
Dünyamızı ve barındırdığı tüm canlıları tehdit eden çevre sorunlarına neden olan unsurların başında hızla artan nüfus, çarpık kentleşme ile çevreyi dikkate almadan ve onu olumsuz şekilde etkileyen teknoloji kullanımı yani sanayileşme gelmektedir.

Köylerde yaşayan nüfusun çoğunun yoksul olması, tarımsal üretimdeki verim düşüklükleri, ekilen toprakların çok parçalı olması, makineli tarımın artması ve buna bağlı tarımda daha az insan gücü gereksinimleri, köylerdeki altyapı ve sosyal hizmetlerin kentlere göre düşük düzeyde kalması ve tarım dışı alanda yeterli istihdam olanaklarının olmaması, köylerden kentlere yoğun bir göz olmasına neden olmuştur.

Artan ultraviyole ışınlarının ve küresel ısınmanın çevre ve canlı sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini şu şekilde sıralamak mümkündür.
• Cilt kanseri vakalarında artış
• Katarakt vakalarında artış
• Canlıların bağışıklık sistemini zayıflatıcı etkisi
• Ürün veriminin azalması
• Yazların daha sıcak olması
• Kışın nem oranının artması
• Denizlerin ekolojik dengelerinin bozulması fitoplankton gibi türlerin zarar görmesi
• Okyanusların su seviyesinin yükselmesi ve kasırgaların daha sık ve şiddetli görülmesi
• Kuraklıklar ve su taşkınlarının yaygınlaşması

Biyoçeşitlilik, çevre ve türlerle ilgili olabilen geniş kapsamlı bir ifadedir. Örneğin, tatlı
suları, denizleri, ormanları, toprağı, ekilen bitkileri, evcil ve yabani türleri, mikroorganizmaları
ve doğanın diğer bileşenlerini kapsar. Temel olarak 4 farklı biyoçeşitlilik tanımlanabilir:
• Ekosistemler ve peyzaj (habitat çeşitliliği)
• Ekosistemlerin işlevsel (fonksiyonel) açıdan çeşitliliği
• Hayvan, bitki, bakteriyel türler (tür çeşitliliği)
• Tüm genler (genetik çeşitlilik)

Katı atıklardan kaynaklanabilecek sorunlar kısaca aşağıdaki gibi listelenebilir.

• Sinek, fare vs. nin çoğalması ile epidemik hastalıkların yayılması
• Toprak kirliliği
• Yeraltı ve yerüstü sularının kirlenmesi
• Toz ve koku problemlerinin artması
• Sera olayına katkıda bulunabilecek derecede hava kirlenmesi
• Yangın ve patlama gibi risk unsurlarının artması şeklindedir.

Toprak erozyonunun ekonomik açıdan verdiği önemli zararlar vardır. Bunlar,
• En büyük zarar, oluşması için binlerce yıl gereken toprağın elden çıkması,
• Tarımsal üretimi arttırmak için suni gübrenin toprağa verilmesi artan maliyetler,
• Meraların erozyon nedeniyle kaybolması ile istihdam ve tarım-hayvancılık gelirlerinde
azalmanın olması,
• Barajların erozyon nedeniyle sedimentle dolması ve ekonomik ömürlerinin azalması,
• Yağış rejiminin düzensizleşmesi ile yeraltı ve kaynak sularının azalması,
• Toprak kaybının yanı sıra, sel, çığ, toprak kayması gibi afetlere neden olması,
• Verimsizleşen tarım ve mera arazileri ile kentlere göçün giderek artması şeklinde
sıralanabilir.

Küresel anlamdaki çevresel sorunların çözümüne bütüncül bir yaklaşım ile bakılması
gerekmektedir. Bu kapsamda Çevre Yönetimi kavramı ön plana çıkmaktadır. Çevre Yönetimi,
insan, bitki ve hayvan varlığının dengeli ve sağlıklı yaşaması için gerekli doğal
kaynakların değerlendirilmesi, üretilmesi, ulaşımı ve tüketimi sırasında ortaya çıkabilecek
olumsuzlukları saptamak, olumsuzluklara çözüm yolu aramak ve çözüm yollarını uygulama
alanına koymak için yapılan planlama, eşgüdüm, haberleşme, denetim ve yürütme
işlevlerinin bir bütünüdür. Bu tanım içeriğindeki unsurlara göz atılacak olursa,
• Çevre yönetiminin en önemli üç unsuru insan, bitki ve hayvan varlığıdır.
• Çevre yönetiminin konusu kaynakların tüketilmesi, ulaşım ve tüketimi sırasında
ortaya çıkacak olumsuzlukları saptamak ve bunlara çözüm yolu bulmaktır.
• Çevre yönetiminin amacı kaynakların dengeli ve insan, bitki ve hayvan varlıklarının
sağlık koşullarına uygun olarak kullanılması ve değerlendirilmesidir.
• Çevre yönetiminin alt unsurları planlama, eşgüdüm, haberleşme, denetim, yürütme
işlevleridir. Planlama, kaynakların en iyi kullanış biçiminin önceden saptanması;
eşgüdüm, amacın gerçekleşmesi için unsurların değişim bölümünde görev
alan unsurların uyum içinde çalışması için gerekli önlemlerin alınması; haberleşme,
amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda ilgili görevliler ve sorumlular arasında
yatay ve dikey bilgi aktarımının gerçekleştirilmesi; denetim, planlama ile yürütme
arasındaki benzerliğin saptanması ve yürütme ise planlanan doğrultuda çalışmaların
yapılması anlamını taşımaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi çevre sorunlarında çözüm arayışları kapsamında konu başlıkları aşağıda sıralanmıştır;

KORUNAN ALANLAR
Korunan alanlar, geçmişten günümüze dek azalan biyolojik çeşitliliğin korunması ve tekrar zenginleştirilmesi için kullanılan önemli araçlardan bir tanesidir. Günümüzde korunan alanlar sadece doğal korunma işlevinin yanı sıra insan refahının arttırılması, sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlayan alanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu alanlarda; (i) Türlerin korunması, (ii) Genetik çeşitliliğin korunması, (iii) Ekosistem işleyişinin sürdürülmesi, (iv) Bölgedeki insanlar için gelir kaynağı oluşturması ve (v) Turizm ve rekreasyon olanaklarının arttırılması gibi faydaları vardır.

Ülkelerin ortak girişimlerinin miladı olarak kabul edilen Stockholm Konferansı ile birlikte küresel çevre politikalarının oluşturulmasında da ciddi adımlar atılmıştır. Doğru cevap A’dır.

Ülkemizde de çevre kirliliğine yönelik planlamalar Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte başlamış olmakla birlikte gelişmekte olan ekonominin getirmiş olduğu baskılar ve doğal kaynakların bilinçsiz şekilde tüketilmeye devam etmesi gibi gelişmeler çevre sorunlarının çözümünü geciktirmiştir. Doğru cevap C’dir.

Küresel çevre problemleri arasında Nüfus artışının neden olduğu sorunlar bulunmaktadır. Bu nedenle doğru cevap E’dir.

Yeryüzünde ve atmosferin alt katmanlarında oluşan sıcaklık artışına küresel ısınma denir. Küresel ısınma küresel iklim değişikliğinin en önemli sonuçlarından birisidir. Doğru cevap D’dir.

Temel olarak 4 farklı biyoçeşitlilik tanımlanabilir: Bunlar arasında jeolojik çeşitlilik yer almaz. Doğru cevap E’dir.

Çevresel sorunlar birbirinden bağımsız değildir. Pek çok çevresel problem başka bir çevresel problem ile yakından ilintilidir. Örneğin hava kirliliği problemi asit yağmuru oluşumuna neden olmaktadır. Düzensiz kentleşme, toplumun sosyal özellikleri ile birlikte, göç, kalkınma ve ekonomi politikaları, istihdam özellikleri, sağlık, sanayileşme, ulaştırma vb. çeşitli değişkenlere bağlı olarak; gürültü, erozyon, atıklar, enerji kullanımı, sağlıklı ortamların sağlanması vb. çeşitli sorunları da beraberinde getirecektir. Doğru cevap D’dir.

Birleşmiş Milletlerin 1987 tarihli Çevre ve Kalkınma Raporu (Burtland Raporu), Ortak Geleceğimiz adı ile yayınlanmıştır. Raporun temel amacı, çevre sorunlarının uzun vadeli çözümleri ile çevre ile uyumlu ekonomik kalkınmanın önkoşullarını incelemek, ülkelere öneriler getirmektir. Doğru cevap A’dır.

1949 yılında imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşmasının temel amacı Avrupa ve Amerika’nın on iki ülkesine yapılacak herhangi bir silahlı saldırıya karşı bir güç birliği oluşturmak olsa da, 1956 yılında NATO’nun sadece bir askeri ittifakın ötesinde siyasi, iktisadi, bilim ve diğer alanlarda da işbirliği gerçekleştirmek üzere çeşitli ihtisas ve bilim komiteleri kurulmuştur. Doğru cevap D’dir.

Korunan alanlarda; (i) Türlerin korunması, (ii) Genetik çeşitliliğin korunması, (iii) Ekosistem işleyişinin sürdürülmesi, (iv) Bölgedeki insanlar için gelir kaynağı oluşturması ve (v) Turizm ve rekreasyon olanaklarının arttırılması gibi faydaları vardır. Dünyanın en büyük sektörlerinden biri olan turizm sektöründe, korunan doğal ve kültürel alanlar bir turistik ürüne dönüştürülerek milyonlarca insanın ziyaretine açılmakta ve böylelikle ciddi ekonomik getiriler sağlamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Dünyadaki korunan alanlar miktar ve yüz ölçüm açısından artış göstermesine karşın, biyolojik çeşitlilik azalmaya devam etmektedir. Bu durumun sebepleri şöyle sıralanabilir; (i) korunan alanları tüm biyomları ve önemli türleri tümüyle kapsayamamaktadır; (ii) biyolojik çeşitlilik koruma hedeflerini yerine getirememektedirler; (iii) korunan alanların kurulumu ve idaresinde bölgesel ortakların katılımı yetersizdir; (iv) az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde korunan alanlar yeterli mali kaynaklara sahip değildir. Doğru cevap E’dir.