EKONOMİK COĞRAFYA - Deneme Sınavı - 5

Yeni Ekonomik Coğrafya (NEG) yaklaşımı 1990’ların başında Paul Krugman tarafından ortaya atılmış ve son dönemin ilgi çeken teorilerinden biri olmustur.

Ekonomik cografyacılar tarafından sıkça kullanılan mekânsal ölçekler sunlardır:
• Küresel ölçek,
• Makro bölgesel ölçek (örneğin Güneydoğu Asya, Orta Avrupa, Kuzey Amerika),
• Ulusal ölçek (örneğin Türkiye, Almanya, İtalya, Fransa, Japonya),
• Bölgesel ölçek (örneğin Doğu Anadolu, Kaliforniya),
• Yerel ölçek (Çukurova, Ihlara Vadisi, Silikon Vadisi),
• Yaşam yerleri (işyerleri ve yaşam alanları)

2008 yılı ve Düzey-2 bölgeleri itibariyle Gayri Safi Katma Değere katkı açısından ilk beş
bölge yüzde 55,5 paya sahip iken, son bes bölgenin payı yüzde 4,4 düzeyindedir. Kisi basına Gayri Safi Katma Değer açısından gelir düzeyi en düşük ve en yüksek bölge arasında
4,3 kat fark bulunmaktadır. (Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018)

Küresel ölçekte düşünürsek, dengesiz kalkınma açısından en belirgin örnek son otuz yılda dinamik bir büyüme bölgesi olarak ortaya çıkan Doğu Asya olmustur.

1950'li yıllarda Hoover, Isard, Berry ve Garrison’un çalışmaları ile betimleyici analize odaklanan coğrafya yaklaşımından, coğrafi olayları açıklayan genel teoriler geliştirmeyi hedefleyen bilimsel analiz yöntemleri kullanmaya dönüşen nicel devrim başlamıştır.

Bağımlılık teorisi, 1960’lı yıllardan itibaren batılı ülkelerin Üçüncü Dünya ülkeleri ile
olan ilişkilerini köktenci bir tarzda eleştiren yaygın anlayışın teorisidir. Teori, kendine temel olarak ekonomik emperyalizmi alır ve azgelişmiş ülkelere yapılan yardımların asıl amacının, yoksul ülkelere yardım veren ülkenin ekonomik kıskacına almak olduğunu ileri sürer.

Kentsel hiyerarşi olarak adlandırılan kavrama göre yaşam alanlarını, metropoller, şehirler, kasabalar, köyler ve mezralara olarak beşe ayırmaktadır.

Mittelman küreselleşmeyi 3 dalgaya ayırmış, birinci dalga 16.yüzyıl öncesinde başlar (küreselleşmenin öncesi); ikinci dalga kapitalizmin başlangıcı ile 1970’lere kadar olan dönemi kapsar (küreselleşmenin gelişmesi); üçüncü dalga ise, 1970'li  yıllarda başlamaktadır (küreselleşmenin hızlanması).

İstanbul'un fethi ve Hindistan ticaret yolunun kontrolünün Osmanlı'ya geçmesi, Avrupalı tacir ve soyluların ticaretten elde etmiş oldukları gelirlerini azaltmıştır.

İngiltere, kendi limanlarından yolcu ve yük taşımacılığı yapan Hollanda’nın ticari etkinliğine son verdiği Seyrüsefer Kararnamesini 1651 yılında çıkarmıştır.

Sanayi Devrimi üç aşamaya ayrılarak ele alınmıştır. Birinci aşama 1780-1870 arası dönemi kapsar.

Teknolojik yenilikler, icatlar, coğrafi keşifler, haçlı seferleri ve siyasi gelişmeler (Bizans’ın
çöküsü, Mogol istilası gibi) ticaret rotalarını, ortaklarını ve aracılarını değiştirmiştir.

I. Dünya Savası ile altın standardı fiilen sona ermiştir. 1914’den sonra çogu ülkenin
(Amerika Birleşik Devleti’nin hariç) savaş harcamalarını karşılayacak kadar altının olmaması nedeniyle klasik altın standardı sona ermiştir.

1944’te Bretton Woods’ta toplanan Birlesmiş Milletler Para ve Finans Konferansı’nda
imzalanan “Bretton Woods Anlasması” ile uluslararası ödemelerde kullanılacak yeni bir
sistem gelistirilmiştir. Anlasma hükümleri uluslararası para sistemi olarak “altın dolar
standardı”nı kabul etmektedir. Altın dolar standardında dolar altına bağlanmıştır (1 ons altın=35 dolar).

Adam Smith merkantilist anlayışta devletin ticaret ve piyasanın büyümesine engel olduğunu, bunun da ekonomik büyüme ve refaha olumsuz yansıdığını belirtmektedir. Ona göre, bir ülke zengin ve güçlü olmak istiyorsa ticaret serbest olmalı ve ülkeler en iyi oldukları işlerde uzmanlasmalıdır.

Klasik dış ticaret teorisinin varsayımları:
• Dünyada iki ülke ve iki mal vardır.
• Üretilen mallar homojendir
• Ekonomide para nötrdür, mal malla değiştirilir. 
• Ekonomide fiyatlar esnektir ve reel (fiziki) fiyatlar geçerlidir (mal ya da faktör
mıktarı).
• Emek değer teorisi geçerlidir. Buna göre bir ekonomide malların fiyatları, üretiminde kullanılan emek ile ölçülür.
• Mal, faktör piyasalarında tam rekabet şartları geçerlidir.
• Devlet müdahalesi yoktur (gümrük tarifesi, kota vb. kısıtlamalar yoktur).
• Üretim faktörü (emek) ülke içinde tam hareketli, ülkelerarası tam hareketsizdir.
• Ekonomi tam istihdamdadır. Ekonomide bütün verimli kaynaklar tam kullanımdadır.
• Ekonomide gelir dağılımı veri kabul edilir.
• Taşıma maliyetleri sıfırdır.

Gunnar Myrdal "Kutuplaşma Teorisi" farklı gelişme seviyesinde bulunan ülkeler arasında mal ve faktör hareketlerinin serbestleştirilmesi durumunda gelişmiş (zengin) ülkelerin daha da gelişeceğini buna karşılık gelişmekte olan (fakir) ülkelerin daha fakirleşeceğini belirten iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?

Ekonomik coğrafya; dünya üzerinde çeşitli doğal kaynakların dağılışını ve bu kaynakların insan tarafından kullanışını konu alan bir bilim dalıdır.

Paul Krugman ekonomik aktivitelerin belli bir alanda yoğunlaşmasını bir genel denge modeli ile açıklayarak bu alandaki literatüre önemli bir katkı sağlamıştır.

Ölçek; yerel, bölgesel, ulusal ve küresel boyutta ortaya çıkan faaliyetlerin değişik coğrafi seviyelerini belirler. Ekonomik coğrafyacılar tarafından sıkça kullanılan altı mekânsal ölçek vardır. Bunlar;