Çok Uluslu Şirketler ve Küresel Finansal Akımlar

Ekonomik Küreselleşme ile ilgili üç farklı yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Hiper Küresel Yaklaşım, ikincisi Şüpheci Küresel Yaklaşım ve üçüncüsü Dönüşümcü Küresel Yaklaşımdır.

Çok Uluslu Şirketlerin sahip oldukları büyüklükleri koruyabilmek için belirli unsurlara dikkat etmeleri gerekmektedir. Bunlar; maliyet düşürme, ölçek ekonomileri, birkaç yerde üretim, bilgi arayışı ve yerli müşteriyi muhafaza etmek şeklinde sıralanabilir.

Çok Uluslu Şirket Stratejileri;
Kârlılık,
Büyüme,
Rekabetçilik,

Ahlaki Bakış,
Örgütlenme,
Yüksek Hareketlilik,
Tek Tipleştirme olarak sıralanabilir.

Serbest Ticaret Bölgeleri, Bölgesel Birlikler, GATT, WTO gibi örgütler ve yapılanmalar; ulus-ötesi faaliyet gösteren sermayenin dolaşımını kolaylaştıracak uluslararası ortamın hazırlanmasına yardımcı olmaktadır.

1980’li yılların başlarında Amerika Birleşik Devletleri’nde devletin küçülmesi piyasa ekonomisinin faaliyet alanından
çekilmesiyle küreselleşme sürecinin ilk adımları atılmıştır.

Karar mekanizmalarına Çok Uluslu Şirketler kadar etki etmeseler de birçok ülke üzerinde bağlayıcı kararlar alabilen kuruluşlar bulunmaktadır. Bu kuruluşlara Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, Birleşmiş Milletler, Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü örnek gösterilebilir.

Finansal Piyasaların Küreselleşme süreci incelerken, 1870 ve 1914 yılları arasında ekonomiye yön veren üç önemli
gelişme dikkat çekmektedir. Bunlardan birincisi dünya coğrafyasının fiziksel olarak birbirine bağlanmasını sağlayan iletişim ve ulaşım teknolojisindeki ilerlemelerdir. İkincisi sanayide ileri Avrupa toplumları ile diğer toplumlar arasındaki ticarette yaşanan artıştır. Üçüncüsü ise gelişmiş Avrupa ülkelerinin sanayileşmiş ülkelere yapmış oldukları doğrudan yatırımlardır.

Ekonomik yaşamda küreselleşmenin en ileri düzeyde gerçekleştiği alan sermaye piyasalarıdır.

Ulus devletlerin ekonomi politikalarının ana hedefi, yurt içi katma değeri ençoklayacak bir ulusal üretim hacmine
ulaşmaktır.

I. Dünya Savaşı Avrupalı devletlerin deniz aşırı yatırımları finanse etmesini gerektirmiştir. Bu dönemde Amerika Birleşik
Devletleri ekonomik güç olarak ortaya çıkmıştır.

Üretim alanı olarak bütün dünyayı hedefleyen şirketler, faaliyetlerini cazip gördükleri ülkelere yönlendirmektedir.
Bunu yaparken de ham madde maliyeti, ara malı maliyeti, işgücü maliyeti ve dışsal maliyetler göz önüne alınmaktadır.

Küreselleşmenin en etkili olduğu alan finans piyasalarıdır.

Finansal küreselleşme bir anlamda sermaye faktörü üzerindeki serbest piyasa mekanizmasına uluslararası ölçekte işlerlik kazandırma girişimi olarak değerlendirilmektedir. Bir başka ifadeyle, finansal küreselleşme “ulusal finans piyasalarını ayıran sınırların ortadan kalkması, finans piyasalarının çeşitli kontrol ve sınırlamalardan arındırılarak uluslararası rekabete
açılması, kurların dalgalanmaya bırakılması, yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları gibi yeni kurumsal yatırımların finans piyasalarındaki rollerinin artması” şeklinde tanımlanmaktadır.

Dünya ekonomisi, Bretton Woods Sistemi ve ikiz kurumları olan Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası (WB) ile uluslararası hâle gelmiştir. Bu süreç, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması - GENERAL AGREEMENT ON TARRIFS AND TRADE- (GATT) ile gelişmiştir. 1995 yılında kurulan Dünya Ticaret Örgütü (WTO), GATT’ın yerini almıştır.

Ekonomik küreselleşme kavramı, mal ve sermayenin uluslararası düzeyde serbest olarak dolaşımını, ekonomik
birimlerin uluslararası piyasalarda faaliyette bulunmasını engelleyecek faktörlerin ortadan kaldırılmasını ifade
etmektedir.

Şirketlerin temel amacı piyasa değerini ve kârını arttırmaktır. Şirketlerin karlılık oranları artış gösterdiğinde
elde edilen fonlar yeniden yatırıma yönlendirilmektedir.

Şirketler arasındaki uluslararası ticaret bağlantıları uzun süredir bulunmasına rağmen çok uluslu şirketlerin küresel
ekonomide önemli aktör olarak yerini alması 1960’lara kadar izlenebilmektedir.

1914’ten 1970’lerin sonuna kadar küresel ekonominin baş aktörü olan İngiltere sermaye kaynağı ve yatırımcı
kimliğini Amerika Birleşik Devletleri karşısında kaybetmiştir.

1995 yılında kurulan Dünya Ticaret Örgütü (WTO), GATT’ın yerini almıştır.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin uluslararası ticaret faaliyetleri son on yıl içinde büyük artış göstermiştir. Teknolojik gelişmeler, bu sürecin hızlanmasına katkıda bulunmuştur. Bilgi teknolojileri sınır ötesi hareketlerin maliyetlerinin azalmasını sağlamaktadır. Bu sayede tam rekabet piyasasının özelliklerinden biri olan mükemmel bilgiye, piyasadaki tüm aktörlerin sahip olmasına doğru bir yönelim gözlenmektedir.