ELEKTRİK BAKIM, ARIZA BULMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 3

Yüksek güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör adı verilir. Kontaktörler,
bir ve üç fazlı motor, ısıtıcı, kaynak makinesi, trafo vb. alıcıların otomatik olarak
kumanda edilmesinde kullanılır.

Temassız çalışan sensörler, mekanik sınır anahtarlarının aksine; Nesneyi algılaması için fiziksel bir kuvvet gerekmemektedir. Algılama mesafesi kısadır. Fiziksel bir aşınma olmamaktadır. Daha hızlı çalışmaktadır.

Elektrik motorlarında ve kumanda elemanlarında görülen başlıca arızalar aşağıdaki gibi listelenebilir:Mekanik arızalar,Yatakların bozulması, Motor milinde eğilme,Motorun bağlı olduğu sistemde arızalar,Motor kapaklarındaki dengesizlik,Elektriki arızalar, Sargılar arası kısa devre ,Sargı ile gövde arası kaçak olması, Gerilim düşümünün fazla olması, Motor kumanda devresinde oluşacak arızalar,Kumanda devresi arızaları.

Doğru akım makineleri dönen kısım (endüvi), duran kısım (endüktör), yatak, kapak, fırça ve kollektörden oluşur.

Küçük güçlü doğru akım (DA) motorlarda basitleştirilmiş yapı tercih edilmektedir. Gövde üzerinde sabit mıknatıslar bulunur burası motorun duran kısmıdır. Dönen kısım endüvi olarak adlandırılır ve üzerinde sargılar bulunur. Endüviye bir üreteç tarafından fırça ve kollektörler yardımıyla elektrik akımı uygulanır.

Büyük güçlü DA motorlarda ise sabit mıknatısların yerine sargılar kullanılır. Büyük güçlü DA motorlarda manyetik alanı endüktör oluşturmaktadır. İçinden akım geçen iletkenler ise endüvi üzerinde bulunur. Endüktörde bulunan ve mıknatıslanmanın meydana geldiği sargılara kutup sargısı da denmektedir.

Endüktörün görevi manyetik alan meydana getirmektir. Endüktör sargıları DA makinesinin gövdesinde bulunur, vida veya somunlarla gövdeye tutturulur.

Endüvi DA makinelerinde dönen kısımdır. Endüvinin üzerinde sargılar, kolektör ve preslenmiş sac paketi bulunur. Bu sargılar, preslenmiş saclar arasında bulunan oluklara yerleştirilir ve sargıların uçları da kollektöre bağlanır.

Asenkron motorlar, endüstride en fazla kullanılan elektrik makineleridir. Asenkron motorların çalışmaları sırasında elektrik arkı meydana gelmez. Ayrıca diğer elektrik makinelerine göre daha ucuzlardır ve bakıma daha az ihtiyaç gösterirler. Bu özellikler asenkron motorların endüstride en çok kullanılan motorlar olmalarına sebep olmuştur. Asenkron motorların hızları inverter olarak adlandırılan sürücülerle kolaylıkla ayarlanmaktadır. Asenkron motorları temel olarak iki elektriksel parçadan oluşur: stator ve rotor. Asenkron motorlarda stator ile rotor arasında doğrudan elektriksel bir bağlantı yoktur. Asenkron motor çalışma prensibi açısından bir transformatöre benzetilebilir.

Stator, döner manyetik alanın meydana geldiği motorun duran kısmıdır. Motor gövdesinin içinde, üzerinde sargılar olan kutuplardır. Kutup N ya da S manyetik yoğunluğu temsil eder ve motor merkezine yönlenmiş çıkıntılardan oluşur ve bu çıkıntıların meydana getirdiği oluklarda 1 veya 3 fazlı sargılar bulunur.

ÇÖZÜM 1: n_s = (120)(f)/2p

               2p = 8

               n_s = (120)(50)/8

               n_s = 750 d/d

Analog enkoderler; takojeneratör, resolverdir. Takojeneratör, motorun hızına bağlı AA gerilimi üreten bir jeneratördür. Resolver ise motor milinin bulunduğu açıya göre gerilim üreten enkoderdir.

Dijital enkoderler; mutlak enkoder, artırımlı enkoder olmak üzere iki çeşittir. Mutlak enkoder, motor milinin konumunu dijital olarak ölçen enkoder türüdür. Artırımlı enkoder ise motor milinin dönüş hızını dijital olarak ölçen enkoder türüdür.

Küçük güçteki elektromanyetik anahtarlara röle adı verilir. Röleler elektromıknatıs, palet ve kontaklar olmak üzere üç kısımdan oluşur. Elektromıknatıs, demir nüve ve üzerine sarılmış bobinden meydana gelir. Röle bobinleri hem doğru ve hem de alternatif akımda çalışır

Kapasitif Sensör Sensörün algılama yüzeyinde dielektrik maddesi hava olan bir kondansatör bulunur. Herhangi bir nesne (metal veya ametal) bu kondansatörün elektrostatik alanına girdiğinde dielektrik madde gibi algılanır ve kondansatörün kapasitesini değiştirir. Kapasite değişimi sensör içerisinde bulunan diğer elektronik devreler yardımıyla sinyal bilgisine dönüştürülür. Ağaç, cam, plastik, seramik, su, yağ gibi her çeşit malzemelerin algılanmasında kullanılır.

Osilaskop olarak adlandırılan ölçü aletleri ise doğru ve alternatif gerilimleri bir ekran üzerinde görüntüleyebilir. Bu şekilde işaretlerin görüntülenebilmesi osilaskobu elektrik ve elektronikte arıza tespit ve onarımın vazgeçilmez parçası yapar. Osilaskop ile genlik yanında frekans, periyot ve faz farkı da ölçülebilir.

Elektronik devrelerde yaygın olarak kullanılan kondansatörün kapasitesi ve bobinin indüktansı LCRmetre adı verilen ölçü aleti ile ölçülür. İsminden de anlaşılacağı gibi LCRmetre ile direnç ölçümü de yapılabilir.

Analog ölçü aletlerinin dezavantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Kadran alanı sınırlı olarak taksimatlandırıldığından okuma zorluğu ortaya
çıkar.
• Fiziksel olarak taksimat değeri arttırılamadığı için kadran üzerinde ibrenin iki
çizgi arasında kalması durumunda ölçülen değer yaklaşık olarak belirlenir.
• Ölçüm sonucunun okunması için ibrenin konumuna göre ayrıca bir hesaplama
gerekebilir.
• Elektromanyetik alanlardan etkilenir.
• Her ölçü aletinin kullanma talimatı birbirinden farklılık gösterir. Bu farklılık
cihaz üzerindeki sembollerle belirtilmesine rağmen her ölçümde ve
her ölçen kişi tarafından fazla dikkate alınmaz ve okuma hatası kaçınılmaz
olur.

Dijital ölçü aletlerinin avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Ölçüm değerleri sayısal olarak ekranda görüntülendiği için okuma hataları
ortadan kalkmıştır.
• Ölçüm işlemi için ayrıca hesaplama gerekmez.
• Dijital ölçü aletleri elektromanyetik alanlardan daha az etkilenir.
• Mekanik parçaları yoktur ya da çok azdır. Bu nedenle mekanik aşınmalardan
oluşan arıza ihtimali çok azdır.

HOLD: Ölçüm sonucunu ölçü aletinin hafızasına kaydetmeye yarar. Ölçüm sırasında bu tuşa basıldığında ölçüm sonucunu hafızaya alır ve ekranda görüntüler. Ölçme probları ölçülen büyüklükten ayrıldıktan sonra ölçü aleti kapanana kadar hafızasında bu değer saklı kalır.

mA: 400mA değerinin altındaki akım ölçümlerinde kullanılan terminaldir.

Dijital Multimetre ile Kısa Devre ve Açık Devre Testi
Dijital multimetre ile bir devrede kısa devre ya da açık devre testleri ölçü aletinin “buzzer” ya da direnç ölçümü (ohmmetre) kademesinde yapılır. Ölçü aletinin fonksiyon seçici anahtarı buzzer kademesinde iken problar ölçülecek noktalara bağlandığında bu noktalardaki direnç değeri 30±20 Ω değerinin altındaysa buzzer sesli uyarı verir. Açık devre durumunda ise buzzer sesli uyarı vermez.
Dijital multimetrenin buzzer kademesi yoksa ölçme işlemi multimetrenin
direnç ölçümü (ohmmetre) konumunda yapılır. Ölçü aletinin fonksiyon seçici
anahtarı ohmmetre konumunda iken problar ölçülecek noktalara bağlandığında
kısa devre varsa ölçü aleti sıfıra yakın bir değer gösterir. Ölçülen noktalarda açık devre varsa ölçü aleti “1” ya da “OL” gösterir.