ELEKTRİK BAKIM, ARIZA BULMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 19

Meslek hastalığı, mesleki tesirlerin sonucu olarak meydana gelen ve bu tesirlerin devamı halinde gittikçe artan ve bu yüzden belirli mesleklerde ya da çalışma gruplarında görülen hastalıkları ifade eder.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre sağlık; fiziksel, ruhsal ve sosyal açılardan
tam bir iyilik durumunu yansıtmaktadır.

Sosyal Sigortalar Sağlık Kanununa göre meslek hastalıkları şu gruplarda toplanmıştır:
1. Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları

2. Mesleki deri hastalıkları

3. Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları

4. Mesleki bulaşıcı hastalıkları

5. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise iş kazasını belirli bir zarar veya
yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay şeklinde tanımlamıştır.

Kazanın Cinsine Göre İş Kazaları
• Düşme, incinme
• Parça, malzeme düşmesi
• Göze yabancı cisim kaçması
• Yanma
• Makinalardan olan kazalar
• El aletlerinden olan kazalar
• Elektrik kazaları
• Ezilme, sıkışma
• Patlamalar
• Zararlı ve tehlikeli maddelere değme sonucu oluşan kazalar

Yaralanmanın Cinsine Göre İş Kazaları
• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.)
• Boyun omurga yaralanmaları
• Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları
• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları
• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları
• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları
• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları
• İç organ yaralanmaları
• Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar

İş kazası ve meslek hastalıklarının ortaya çıkmasına sebep olan faktörler aşağıdaki
gibi sınıflandırılabilir:
1. Çalışma Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

2. Kimyasal Tehlikeler

3. Elektrikle Çalışma ile Meydana Gelen Tehlikeler

4. Mekanik Tehlikeler

5. Tehlikeli Yöntem ve İşlemler

6. İşyeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

Tehlike; işçi sağlığını ve iş güvenliğini tehdit eden, zora sokan, büyük zarara yol
açabilecek durumlardır.

Bazı elektrik çarpması belirtileri aşağıdaki gibidir:
• hafif karıncalanma hissi
• şiddetli kas kasılması
• kalp ritm bozukluğu
• doku hasarı (en önemli doku hasarı; yanma ve hücre duvarının zarar görmesidir)

Elektrik arkı, aralarında hava benzeri yalıtkan bulunan iki elektrot arasında elektriksel boşalma olarak ifade edilir.

Sosyal Sigortalar Sağlık Kanununa göre meslek hastalıkları şu gruplarda toplanmıştır:

1. Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları (Kurşun ve kurşun bileşenleri, civa, krom, karbon monoksit, arsenik ve bileşenleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri, kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek hastalıkları bu grupta sayılabilir).

2. Mesleki deri hastalıkları (Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer almaktadır).

3. Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları (Bu grupta Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıkları. Thomas curufu ile bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları yer almaktadır.

4. Mesleki bulaşıcı hastalıkları (Bu grupta parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık hizmetleri çalışanlarında görülebilecek viral hepatit ve tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır).

5. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları (Bu grupta iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj ışınları ile meydana gelen katarakt, gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar, titreşim sonucu meydana gelen kemik eklem zararları, sürekli lokal baskı sonucu oluşan hastalıklar, tekrarlayan travma sonucu oluşan fiziki nedenli meslek hastalıkları yer alır).

Sosyal Sigortalar Sağlık Kanununa göre meslek hastalıkları şu gruplarda toplanmıştır:

1. Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları (Kurşun ve kurşun bileşenleri, civa, krom, karbon monoksit, arsenik ve bileşenleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri, kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek hastalıkları bu grupta sayılabilir).

2. Mesleki deri hastalıkları (Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer almaktadır).

3. Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları (Bu grupta Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıkları. Thomas curufu ile bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları yer almaktadır.

4. Mesleki bulaşıcı hastalıkları (Bu grupta parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık hizmetleri çalışanlarında görülebilecek viral hepatit ve tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır).

5. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları (Bu grupta iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj ışınları ile meydana gelen katarakt, gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar, titreşim sonucu meydana gelen kemik eklem zararları, sürekli lokal baskı sonucu oluşan hastalıklar, tekrarlayan travma sonucu oluşan fiziki nedenli meslek hastalıkları yer alır).

Kazanın Cinsine Göre İş Kazaları

• Düşme, incinme

• Parça, malzeme düşmesi

• Göze yabancı cisim kaçması

• Yanma

• Makinalardan olan kazalar

• El aletlerinden olan kazalar

• Elektrik kazaları

• Ezilme, sıkışma

• Patlamalar

• Zararlı ve tehlikeli maddelere değme sonucu oluşan kazalar

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarına Sebep Olan Faktörler

İş kazası ve meslek hastalıklarının ortaya çıkmasına sebep olan faktörler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

1. Çalışma Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

• Titreşim

• Gürültü

• Yetersiz havalandırma

• Aşırı ısı, nem ve hava hareketleri

• Yetersiz veya aşırı aydınlatma

3. Elektrikle Çalışma ile Meydana Gelen Tehlikeler

• Topraklaması yapılmamış tezgâhlar veya el aletleri

• Topraklamanın belli periyotlarla kontrolünün yapılmaması

• Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontrolünün yapılmaması

• Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri • Yetkisiz kişilerin müdahalesi

• Kırık yıpranmış el aletleri

• Koruyucu baret, eldiven, çizme, ıstaka veya tabure gibi kişisel koruyucula - rın bulunmaması ve kullanılmaması

• Zeminin yalıtılmaması

• Yüksek gerilim ile çalışmada gerekli kurallara uyulmaması

Elektrik Çarpması (Elektrik Şok) Tanımı

Elektrik akımının sebep olduğu enerji vücutta ısı enerjisi olarak ortaya çıkar. Isı enerjisinin şiddetine bağlı olarak dokularda hasar meydana gelir. Buna elektrik çarpması denir. Elektrik çarpması vücuttan akım geçtiğinde meydana gelen fiziksel bir uyarı olarak tanımlanabilir.

Elektrik çarpmasına etki eden faktörler aşağıda açıklanmıştır.

1. Kişinin fiziksel durumu ve tepkileri: Fiziksel durumu ve tepkileri iyi olan bir kişi bir elektrik akımına maruz kaldığında daha az etkilenir. Ancak kalp problemi veya akciğer rahatsızlığı gibi sağlık problemi olan bir kişi aynı akıma maruz kaldığında daha çok etkilenir.

2. Akım yolu: Elektrik akımı en az dirençli yolu tercih ederek bir yerden başka bir yere taşınır. Akımın süresini ve şiddetini artırıcı bir yol izlemesi vücutta meydana gelecek hasarın şiddetini artırır.

3. Akımın süresi: Akımın süresi ile enerji doğru orantılı olduğundan (7.1 formülü) kişinin uzun bir süre akıma maruz kalması vücuttaki hasarı artırır.

4. Akım şiddeti: Akım şiddeti ile enerji doğru orantılı olduğundan (7.1 formülü) kişinin yüksek şiddetli akıma maruz kalması vücuttaki hasarı artırır. İnsan vücudundan geçen akımın şiddeti Ohm Kanununa uyar.

5. Akımın frekansı: Yüksek frekanslı akımlarda ısı enerjisinin etkileri artan kapasitif akımdan dolayı daha düşüktür. Doğru akım ve standart şebeke akımı (50Hz veya 60 Hz) vücut üzerinde farklı etkilere sebep olur. Aynı şiddette doğru akım ve alternatif akıma (VDC=VAC (rms)) maruz kalan bir kişide doğru akımın, alternatif akıma göre daha yüksek ısınma hissine sebep olduğu görülmüştür. Şekil 7.3’de 15 Hz’den 100 Hz’e alternatif akımın süreye bağlı olarak insan vücudu üzerindeki etkileri gösterilmiştir.

6. Gerilimin şiddeti: Bugüne kadar gerilim şiddetinin elektrik çarpmasına etkisi önemsenmemiştir. Aynı akım şiddetinde, 200 V’luk kaynak ile 2000 V’luk kaynağın yaratacağı fiziksel etkinin aynı olduğu kabul edilmiştir. Gerçek yaşamda ise yüksek gerilimler düşük gerilimlerden daha ölümcül olabilmektedir.

Elektrik Tehlikeleri için İzlenecek Prosedür

• Çalışma alanındaki tüm devre ve iletkenlerden enerjiyi kesmek.

• Kilitleme ve etiketleme işlemi yapmak.

• Elektrik enerjisi uygulanmış tüm ekipman ve iletkenlerden güvenli çalışma mesafesinde çalışmak ve bu mesafeyi korumak.

• İlgili emniyet ekipmanlarını kullanmak.

• Tüm emniyet prosedürlerini ve gerekliliklerini yerine getirmek..

• Ekipmanı kullanmadan önce dikkatlice kontrol etmek (Test ekipmanları, aletler, emniyet ekipmanı vb.).

• Elektrik enerjisi uygulanmamış ekipmanın uygun şekilde topraklandığından emin olmak. Bunun için gerek normal sistem topraklaması gerekse geçici emniyet topraklaması da yapılabilir.

• Sistemleri kendinden emniyetli olacak şekilde tasarlamak.

Elektrik Enerjisinin Kesilemediği Durumlarda Elektrik Tehlikeleri için İzlenecek Prosedür

1. Ekipmanın elektrikle çalışma nedenleri tanımlanır.

2. Ekipmanın elektrikle çalışma zorunluluğu konusunda sorumlu kişiden onay alınır.

3. İşin tehlike-risk analizi hakkında konu ile ilgili kişilere (örneğin o makine ile çalışan operatöre, vardiya şefine ve diğer ilgili kişilere) kısa bilgilendirme yapılır.

4. İş süreçleri ve görevleri ile ilgili yazılı bir plan hazırlanır ve uygulanır.

5. Potansiyel ark kaynaklarına yakın çalışacak kişilerin kalifiye personel olması, koruyucu giysi giymesi ve diğer kişisel koruyucu ekipmanları kullanması gerekir.

STATİK ELEKTRİK TEHLİKELERİ

Statik elektriğin etkileri ve bu etkilerin yarattığı tehlikeler aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

1. Elektrik arkı

2. Elektrostatik şok

3. Elektrostatik itme/çekme

4. Statik elektriğin cihazlara etkisi

5. Statik elektriğin canlıya etkisi