ELEŞTİRİ KURAMLARI

Madame de Staël dinin, âdetlerin, kanunların edebiyat üzerinde, edebiyatın da din, âdetler ve kanunlar üzerinde ne gibi tesirleri olduğunu (Alver 2003: 241) söyler. Böylece Staël edebiyat eleştiriciliğinde sosyolojik yöntemi başlatmıştır.

Fransız düşünürü, eleştirmeni ve tarihçisi olan Hippolyte Taine 1828-1893 yılları arasında yaşamıştır. Taine, sosyolojik eleştiri anlayışını sistemli bir yapıya kavuşturan isim olarak bilinir.

Lukacs’ın en önemli eserlerinden birisi 1920’de yayımlanan Roman Kuramı başlıklı eseridir.

Edebî metindeki bir öğenin anlamı, bir bütünlük olarak düşündüğümüz eserin yapısının bütünlüğüne bağlıdır. Goldmann, geliştirdiği edebî kuramda, bütünün parçalarla ve parçaların bütünle açıklandığı diyalektik bir ilişkiyi savunmuştur.

Frankfurt Okulu kuramcıları, geliştirdikleri sanat ve edebiyat kuramlarında, Marksist eleştirmenler kadar olmasa da, edebiyatta toplumsallığı göz önünde bulundurmuşlardır.

Rus edebiyat kuramcısı Mikhail M. Bakhtin (1895-1975), Marksist estetiği oldukça farklı bir şekilde yorumlamıştır. Bakhtin’in geliştirdiği edebiyat kuramı, edebî metinlerdeki belirsizlik, çirkinlik ve grotesk unsurlarla ilgili bir kuramdır.

Geliştirdiği kuramlarda zıtlıkların diyalektik birliğinden yola çıkan Bakhtin, aynı zamanda akıldışılığı keşfeden ilk kuramcıdır.

Peter V. Zima’nın en önemli eseri Modern Edebiyat Kuramlarının Felsefesi (The Philosopy of Modern Literary Theory) başlıklı çalışmasıdır.

Lanson, edebiyatı hem sosyolojiye hem de felsefeye yaklaştırmış, böylece edebî metne bakışta kısmen Hegelci bir yaklaşımı benimsemiştir.

Edebî eser yaratıldıktan sonra, yazar, toplum ve diğer unsurlarla bağını koparır.

Giambastista Vico-La Scienza Nuove

Hippolyte Taine

Marksist Eleştiri

Hegelci felsefeye ait bulguların edebî problemlerin çözümüne yönelik ilk uygulamadır.

Lucien Goldmann

Sosyolek

Yirminci yüzyılda Marksizm çökmüş, yerine sosyalizm ikame edilmiştir

Dostoyevski

Karl Mannheim