ENGELLİ MEVZUATI VE MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 3

Toplumsal düzen kuralları din, ahlak, görgü (nezaket), örf-adet ve hukuk kurallarından olusur.

Kimi zaman ahlak kuralları hukuk kuralına dönüşebilir. Örneğin ekonomik olarak zor durumda olan, darda kalan aile bireylerine ve muhtaç durumda olan kişilere yardım etmek iyi ahlaklı olmanın bir gereğidir. Ancak insanlardan herkese yardım etmeleri de beklenemez. Kimse başka birine yardım etmek zorunda değildir. 

Türk Medeni Kanunu’nda (m. 364) “Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa dü- şecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.” denilerek bu durumdaki aile bireylerine yardım etmek, hukuk kuralı hâline getirilmiştir. Görüldüğü üzere, iyi ahlaklı bir bireyden beklenen davranış, aynı zamanda hukukun bir emri olarak düzenlenmiştir.

Kimi zaman görgü kuralları da hukuk kuralına dönüşebilir. Örneğin birbirini tanıyan kişilerin selamlaşmaları bir görgü kuralıdır. Ancak Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’nda (m.44) “Askerler her zaman ve her yerde birbirlerini selamlamaya mecburdurlar.” denilerek selamlaşmak, asker kişiler için bir hukuk kuralına dönüştürülmüştür.

Ahlak kuralları subjektif ve objektif olmak üzere ikiye ayrılır. Subjektif ya da öznel ahlak kuralları kişinin kendi bireysel tutumları ve değer yargılarıdır. Objektif ya da nesnel ahlak kuralları ise toplumun genelinde geçerli olan değerlerdir.

c şıkkındaki cümle subjektif ahlak kuralları için doğrudur.

birey- ler diğer kişilerden kuralda emredildiği gibi davranılmasını talep etme hak ve yetkisine sahiptirler. Örneğin hukuk kuralları kişilerin onur ve şerefini içeren kişilik haklarını ve mülkiyetlerini korur. Bu nedenle bireyler, diğer insanlardan kişilik ve mülkiyet haklarına saldırmamasını talep edebilirler.

Hukuk kurallarının muhatabı sadece bireyler (gerçek kişiler) değildir. Tüzel kişiler (hükmi şahsiyetler) de hukuk kurallarının muhatabı olabilirler. İnsanlar, gerçek kişi; şirket, dernek, vakıf, sendika, siyasi par- tiler ve devlet ise tüzel kişidir. Hukukun sağladığı kimi haklar sadece gerçek kişilere, kimi haklar ise sadece tüzel kişilere yöneliktir. Örneğin evlenmek, evlat edinmek, miras bırakmak sadece gerçek kişilerin sahip olabilecekleri
haklardır. Üye kaydetmek, üye ihraç etmek, üye aidatı
toplamak ise sadece dernek ya da sendika gibi tüzel kişile-
rin kullanabilecekleri haklardandır.

Borçlar hukuku ve Borçlar Kanunu borç, alacak, sözleşme, tazminat konularını düzenler. Bu hukuk kurallarına aykırı davranılması hâlinde zorla yaptırma (cebri icra), faiz ya da tazminat gibi yaptırımlar söz konusu olur.

Bir davranış kuralının hukuk kuralı olarak nitelenebilmesi için üç unsur birlikte bulunmalıdır. Bunlar; konu, irade (emir) ve yaptırımdır.

Turkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesinde ‘’Engelliler hakkında alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı olamayacağı’’ hükmü; Anayasamızın 42. maddesinde ise “Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.” hükmü yer almaktadır.

Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği’ne göre (m.61) “Merkezde hizmet verilen kişilere yönelik tehdit veya baskı ya da özgürlüğün keyfi engellenmesini de içeren fiziksel, cinsel, tıbbi, psikolojik veya ekonomik açıdan zarar veren her türlü tutum ve davranışın gerçekleşmesi halinde bu tutum ve davranışların engellenmesine yönelik gerekli tedbirleri almayan merkez hakkında kapatma kararı verilir.”

İnsan haklarının devletin vatandaşlarına karşı sorumlulukları bağlamında devlete yönelik ileri sürülen haklar olduğu kısaca anlatılmaya çalışılmıştır. Bu noktadan düşündüğümüzde devletlerin de insan haklarına ilişkin birtakım görev/ödevlerinin olduğu açıktır. Bu ödevlerin İnsan Hakları Dairesi Başkanlığınca dört sınıfta incelendiği görülmektedir. Bunlar; tanıma, koruma, dokunmama ve temin/tedariktir.

Temin/tedarik: Devlet tüm bu ödevlerine karşın bireyler devletten karşılıksız ayrıcalıklar bekleme hakkına sahip değildir. Başka bir deyişle birey anlamlı ve hayati bir gerekçe olmaksızın devletten
bu benim insan hakkım diyerek karşılıksız bir ayrıcalık beklememelidir. Ancak bu durum bireyim
yaşamsal gereksinimleri ve bazı istisnai durumlar için geçerli değildir . Örneğin devletler engelli bireyler, yaşlılar, kimsesiz çocuklar gibi kendi kusuru olmaksızın yaşamını sürdüremeyen bireyler için
gerekli tedbirleri almak yükümlülüğündedir.

Bilgi edinme hakkı, kendini geliştirme hakkı, barış hakkı üçüncü kuşak insan haklarına verilebilecek örneklerdir.

Birleşmiş Milletler 1948 yılında evrensel insan haklarını listelediği “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini” ilan etmiştir.

İnsan hakları evrensel beyannamesi “evrensel insan haklarını listeleyen” ilk yasal/uluslararası belgedir.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye göre dünyanın neresinde olursa olsun çocukların sahip olması istenen temel haklar şöyle sıralanabilir:
a. Yaşama hakkı
b. Tam olarak gelişim hakkı
c. İstismardan, sömürüden, zararlı etkenlerden korunabilme hakkı
d. Toplumsal, kültürel ve aile yaşamına katılabilme hakkı

EHİS hazırlanma süreci 2001 yılında başlanmış ve 2006 yılında tamamlanmıştır. Birleşmiş Milletler tarafından 2006 yılında tamamlanan EHİS 28 Ekim 2009 tarihinden itibaren ülkemizde de yürürlüğe girmiştir.

Engelli Bireylerin Haklarına İlişkin Sözleşme Birleşmiş Milletler tarafından 21. yüzyılda hazırlanan ilk insan hakları sözleşmesidir. Ayrıca EHİS özel gereksinimli kişilerin haklarını kapsamlı biçimde ifade eden çok önemli bir yasal metindir. Ülkemiz de bu sözleşmeyi onaylayan taraf devletlerdendir.

İhmal ve İstismardan Korunma
İnsan hakları özellikle kadınların, çocukların ve engelli bireyin bedensel, duygusal, cinsel bağlamda her türlü istismar ve ihmale uğramasını önleme bakış açısına sahiptir. ÇHDS’ye göre bu sözleşmeye
taraf olan devletler çocuğu her tür cinsel sömürü ve istismardan korumayı taahhüt eder. Aynı zamanda taraf devletler herhangi biçimde çocuğun kaçırılması, fuhşa zorlanmasının önlenmesi konusunda tüm tedbirleri almalıdır, çocuğa gelebilecek her türlü zarardan çocuğu korumalıdır (ÇHDS madde 34,35).

ÇHDS tüm çocukların oyun oynama, yaşına uygun etkinliklere katılma hakları olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca taraf devletleri çocukların kültürel, bilimsel, sanatsal etkinliklere katılma hakkını ve bu kona tüm çocuklara eşit fırsatlar sağlanmasını özendirmeye teşvik etmektedir (ÇHDS madde 31).