ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

Vücudumuzdaki tüm fizyolojik ve psikolojik aktivitelerin temelinde sinir sistemi (bu sistemde yer alan sinir hücreleri arasındaki etkileşimler) ve endokrin sistemi (iç salgı ile ilgili sistem) yatar.

Davranışlarımıza yön veren oldukça karmaşık bir sistem olarak sinir sistemini anlamak, sinir sisteminin en temel birimi olan ve bu sistemi oluşturan nöronları (sinir hücrelerini) anlamaktan geçer.

Net bir bilgi olmamasına rağmen, normal gelişim gösteren bir insan beyninde
100 milyardan daha fazla nöron olduğu ileri sürülmektedir.

İlgili seçenekte verilenin aksine, akson uzantısının sonuna doğru akson, pek çok terminale ayrılır.

Miyelin kılıfı yağ ve proteinden oluşan beyaz
yapılar olarak aksonları çevreler.

Merkezi sinir sisteminde beyin ve omurilik bulunurken, bu sistem beyin ve omurilikteki bütün nöronları ve insan vücudundaki nöronların çoğunluğunu kapsar.

Merkezî çekirdekte yer alan beyincik, dengeyi ve kasların koordinasyonunu sağlarken, talamus duyu organlarından gelen mesajlara
santral hizmeti verir.

Ön lob farklı işlevlerin yerine getirildiği bir bölgedir. Bu bölgede, hareketlerin koordinasyonu, dikkat, planlama, sosyal beceriler ve soyut düşünme gibi zihinsel süreçler yaşanır.

Omurilik, kompleks merkezî sinir sisteminin belki de en “basit” kısmıdır. Sırtta omur kemikleri arasında aşağıya doğru uzanan tüp ya da kablo şeklinde nöronlarla dolu yapıdır. Refleks hareketlerinin kontrol edildiği bu yapı, etraftan gelen bilgilerin merkezî sinir sistemine girdiği ve merkezden gelen emirlerin çevresel sisteme aktarıldığı yerdir.

Otonom sinir sistemi, kalbin atması ve sindirim gibi istemsiz işleyen vücut organlarının temel yaşam fonksiyonların›ı yerine getirme işlevini kontrol eder.

Nöronlar, sinir sisteminin en küçük ve temel birimi ya da özel hücreleridir.

Nöronlarda dendrit denilen gövdeye bağlı uzantılar yer alır. Dendritler ağaç dallarına benzerler ve hücrenin bulunduğu bölgeden ve diğer nöronlardan aldıkları mesajları hücre gövdesine taşıma görevi görürler. Nöronda dendritlerin yanı sıra dendritlerden daha uzun olabilen bazen dallanabilen ve hücreden mesajları diğer nöronlara ileten tüp şeklinde tek bir uzantı (akson) bulunmaktadır.

Merkezî çekirdekte yer alan beyincik, dengeyi ve kasların koordinasyonunu sağlamaktadır.

Korpuz kallozum (corpus callosum) adı verilen lifler aracılığıyla beynin sağ ve sol iki yarım küresi birbirine bağlanır.

Arka lob (oksipital lob), görme alanı olarak da adlandırılıp görme işlevini kontrol eder.

Otonom sinir sistemi, kalbin atması ve sindirim gibi istemsiz işleyen vücut organlarının temel yaşam fonksiyonlarını yerine getirme işlevini kontrol eder. Kendi kendini denetleyen ya da düzenleyen faaliyetlerle ilgilendiği için otonom adını alır ve salgı bezlerini, kalp, kalp damarları, mide ve bağırsakların iç çeperlerinde bulunan düz kasları denetler. Otonom sinir sistemi sempatik ve parasempatik sinir sistemi olarak ikiye ayrılır.

Hipofiz en önemli iç salı› bezlerinden biridir. Temel bez de denen hipofiz diğer iç salgı bezlerinin salgılamasını da denetlemektedir. Ayrıca, bu bez en yüksek sayıda farklı hormon üretmektedir. Bu bezin salgıladığı hormonlardan biri vücut sıcaklığını denetlerken, bir diğeri büyüme hormonudur.

Parasempatik sinir sistemi, temelde dengeleme görevi görür ve dinlenme anında aktifken sempatik sinir sistemi ise heyecanlı ve zor anlarda aktiftir.

Hareketlerin koordinasyonu, dikkat, planlama, sosyal beceriler ve soyut düşünme gibi zihinsel süreçlerin yaşandığı beyin alanı Frontal lobtur.

Frontal lob ile parietal lob arasındaki motor korteksi ya da alanı vücudun istemli hareketlerinin kontrol edildiği alandır. Vücudun sağ tarafının hareketleri sol yarım kürenin motor korteksinden, sol tarafının hareketleri ise sağ yarım kürenin motor korteksinden yönetilir. Bu loblardan arka lob, görme alanı olarak da adlandırılıp görme işlevini kontrol ederken, parietal lobda farklı duyumlara (sıcak, soğuk, dokunma, acı gibi) ilişkin süreçleri kapsayan somatik-duyusal (bedensel-duyusal) alan bulunur. Yan loblar özellikle işitme ve konuşma ile ilgili işlevlerde önemli rolleri üstlenir. Sağ yarım küredeki yan lob bazı dil işlevlerinde sorumluluğu paylaşırken, çoğu insanda beynin sol yarım küresindeki yan lob dile ilişkin işlevleri yerine getirir. Sol yarım küredeki yan lobda yer alan Wernicke alanı dili anlama becerisi ile ilgilidir.