ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 8

Doğum sırası nedenler arasında vakum, forsep gibi aletlerin uzmanlık dışı kullanılması, bebeğin erken ya da geç doğması ya da başına kordon dolanması, zor doğumun ya da çoğul gebeliğin olması sayılabilir. Doğru seçenek (D)dir.

Hristiyanlık ve Müslümanlık gibi ilahi dinlerin ortaya çıkması ve yayılması ile birlikte, sevap kazanma ve günah işlememe duygusu etkili olmaya başlamıştır. Bu anlayış ile engellilere acınarak bakılmış, engelliler koruma altına alınmaya başlanmıştır. Tarihsel süreç içerisinde sosyo-politik, ekonomik, kültürel, bilimsel ve diğer alanlardaki gelişmelere paralel olarak, engellilere yönelik bakış açısının da değişmeye başladığı; engelli bireylerin tıbbi bakım ve rehabilitasyonu, eğitim ve iş olanaklarının arttırılması yönünde olumlu gelişmelerin olduğu görülmektedir. Doğru seçenek (E)dir.

Tıbbi model en genel anlamda engelliği bir çeşit problem durumu ve hastalık olarak görmektedir. Bu modele göre engellilik, işlev kısıtlılıklarına bağlı bireysel bir problem olarak görüldüğünden, olumsuz/ negatif bir durum olarak değerlendirilir. Doğru seçenek (A)dır.

Gerçek benlik, “kendimi nasıl görüyorum?”, ideal benlik “kendimi nasıl görmek isterim?”, sosyal benlik, “başkaları beni nasıl görüyor?”, ideal sosyal benlik ise “başkalarının beni nasıl görmesini isterim?” sorularını temsil eder. Gerçek ideal benlik kavramı ise tanımsızdır. Doğru seçenek (E)dir.

Stres, bireyin herhangi bir fiziksel veya psikolojik uyarıcı karşısında gerekli uyumu sağlayabilmek için ruhsal ve bedensel olarak harekete geçmesi, tepki göstermesi anlamına gelmektedir. Doğru seçenek (C)dir.

"Kendini önemsiz biri olarak görmek" gerçek benlik, "toplumun kendisini çok önemli biri gibi görmesini istemesi” ise ideal sosyal benlik kavramına uygundur. Sırasıyla bu kavram çiftinin yer aldığı doğru seçenek (E)dir.

Bağımsızlığa, özerkliğe, mahremiyete ve kontrole yönelik tehditler, bireyin engelinden kaynaklı olarak diğerlerine bağımlı yaşamak ihtiyacı hissettiği durumlardır. Örneğin görme engelli ya da serebral palsili bir bireyin bir yerden başka bir yere gitmek için bile başkalarının yardımına ihtiyacı olabilmektedir. Bu durum engelli bireyin kendi yaşamının kendi kontrolünde olmadığı duygusunu doğurmakta ve ruhsal olarak kendini kötü ve işe yaramaz hissetmesine yol açabilmektedir.

engellilerde düzenli spor alışkanlığı ile depresyon ve anksiyetenin azalması arasında önemli bir bağlantı olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular kendilerine sağlanan fırsatları arttırarak engellileri sosyalleşebilecekleri etkinliklere yönlendirmenin işlevsel olabildiğini göstermektedir. Doğru seçenek (C)dir.

Damgalama: Damgalama bir insan veya grubun sahip olduğu bir özelliğin toplumca normal olarak sınıflanan ölçülerin dışında görülmesinden dolayı o insan ya da grubun değersiz ve itibarsız olarak algılanmasıdır.

Engelli birey için engelinin önem derecesi bireyin kendisi ve engeli ile ilgili duyguları ile ilişkilidir.

Bireyin engeliyle ilgili olan faktörler: 
• Engelin türü ve hangi şekilde edinildiği
• Vücudun etkilenen işlevleri ve derecesi
• Engel türünün görünürlüğü ve süregenliği
• Engelin birey açısından anlamı
• Engelli bireyin yaşam koşulları
• Bireyin kişilik yapısı
• Bireyin sahip olduğu aile ve yakınlarından aldığı sosyal destek

Dışarıdan bakanların fark edemeyeceği engel türleri için gizli engel terimi kullanılmaktadır.

İkincil kazanç kavramı klinik ve rehabilitasyon temelli literatürde, bireyin hasta numarası yaparak ve/veya semptomlarını abartarak çevresindekileri ve sistemi suiistimal etmesi olarak tanımlanır

Baumberger ve Harper (2007) engelli bireylerle etkileşimde bulunurken dikkat edilecek bazı konuları şu şekilde listelemiştir.
1. Engelli bireyin engelinden dolayı otomatik olarak yardıma ihtiyacı olduğunun varsayılması yanlış bir tutumdur. 
2. Neleri yapıp yapamayacağı konusundaki en iyi uzmanın engelli bireyin kendisi olduğu unutulmamalıdır. 
3. Engelli bireyin kullandığı yardımcı donanım veya cihaz onun kişisel (özel) alanına aittir.
4. Bireyin engelsiz bireylerle konuşurken sergilediği tutum ile engelli bireyle konuşmaşekli arasında fark olmaması önemlidir.
5. Engelli bireyle konuşurken normal konuşma hızında ve tonunda konuşmak önemlidir. 

6. Engelli bireyler normalde çocukların doğal merakından ve sorularından rahatsız olmazlar ancak yetişkin bireyler kendilerine saygısız ve duyarsız sorular sorduklarında kendilerinin engellerinden ibaret görüldüğü hissine kapılırlar.

Birçok Afrika ülkesinde çocuklukta oluşan engelliliğin başlıca nedenleri arasında annenin ya da ailenin işlemiş olduğu günahlar, soya yönelik beddua/lanetlenme, şeytan tarafından ele geçirilme, toprak tanrılarına karşı işlenen suçlar, kanunlara/sosyal normlara aykırı davranılması ve zina gibi faktörler yer almaktadır. Ne yazık ki bu tarz hatalı varsayımlar bazen dinî çerçeveye oturtularak bizim toplumuzda da görülmeye devam etmektedir.

Medikal model bireyin yaşadığı problemin kaynağını kendi vücut yapısındaki ve/veya işlevindeki bir bozukluğa yükler

Engelli bireylere ilişkin olumsuz toplumsal düşünce ve inanışlara yönelik önlemleri dört ana başlık olarak gruplamak mümkündür. Bunlar;
1. Toplumdaki engelli bireylerin güçlendirilmesi
2. Engelli haklarına yönelik toplum ve okul temelli duyarlılık ve eğitim programlarının düzenlenmesi
3. Temelini engelli bireylere ilişkin toplumsal ön yargılardan alan insan hakları ihlallerinin rapor edilmesi
4. Damgalamaya karşı gerekli kanun ve politikaların düzenlenmesi

Engelli bir bireyin kimliğinin güçlü yönleri ile gurur duyması ve kendini toplumun diğer üyeleri ile eşit haklara sahip bir birey olarak konumlandırmasını sağlayan önlem toplumda engelli bireylerin güçlendirilmesi ile ilgilidir.

Katılım kısıtlılığı: Yaşam durumlarına katılımda bireyin kısıtlanması olarak tanımlanmaktadır. Bu kısıtlılık bireyin sahip olduğu engelinden kaynaklı olarak dış çevreden gelen bir kısıtlılığı içermektedir (WHO, 2016). II ve IV. seçeneklerde kişi yaşama engelinden dolayı yaşama katılamamakta yani bir kısıtlama yaşamaktadır. BU nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Doğum öncesi nedenler henüz engelli birey dünyaya gelmeden önce daha çok annesine ilişkin özellikleri kapsar. Bu kapsamda doğum öncesi nedenler arasında; annenin yaşının büyük olması, kötü beslenmesi, hamilelikte çeşitli ilaçlar kullanması, sigara, alkol ya da uyuşturucu maddeleri kullanması, radyasyona maruz kalması, hormonal bozukluklara sahip olması, çeşitli metabolik-sistemik hastalıkların olması, stres, kaygı, depresyon gibi psikolojik sorunlar yaşaması, yakın akraba evliliği yapmış olması, kazalar geçirmesi, travmalar yaşaması, çocuğuyla kan uyuşmazlığının olması, doğum kanalının yapısal olarak bozuk olması ve annenin ya da babanın kalıtsal olarak ailelerinden gelen problemlere sahip olmaları sayılabilir. Bu bilgilerin ışığında sorunun doğru cevabının B şıkkı olduğu görülmektedir.