ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET

3 Aralık 2008 Dünya Engelliler Günü olarak kutlanmaktadır.

Sıfır Ret (Zero Reject) ilkesine göre; engelli her çocuk okula devam etme hakkına sahiptir; hiçbiri eğitimin dışında tutulamaz. Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış, ilk okul çağına başlamış bir çocuğun, diğer öğrenciler ve veliler çocuktan rahatsız olabilir denilerek okul kaydının yapılması yönetim tarafından red edilmesi bu ilkenin yok sayılması anlamına geldiğinden doğru cevap A şıkkıdır.

Engellilere sunulacak özel eğitim hizmetlerinin koordinasyonunun, Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından sağlanması benimsenmiştir. Yönetmeliğe göre, MEB denetiminde Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde (RAM) oluşturulan “Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu” tarafından, eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen bireyler için “Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu” hazırlanır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap D şıkkıdır.

Salamanca Bildirgesi ile kaynaştırma ilkesini benimseyen, herkesi barındıracak kurumların varlığına karşılık gelen “herkes için okul/eğitim” hedefine yönelik çalışma ihtiyacını kabul eden, farklılıkları yücelten, destek eğitimi ve bireysel gereksinimlerin karşılanmasını amaçlayan uluslararası bir yol haritası oluşturulması hedeflenmektedir. Bu uluslararası çağrı, herkes için eğitim ve okulları eğitsel açıdan daha etkili hâle getirme hedefiyle sıradan okullarda önemli ve büyük bir dönüşümü sağlamak için yapılmaktadır. “Herkes İçin Eğitim” özellikle toplum içerisinde en zayıf ve en fazla eğitim gereksinimini olan dezavantajlı veya özel gereksinimli çocukların eğitimi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E şıkkıdır.

Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolü, taraf devletler sınırları içerisinde sözleşme hükümlerinin olası bir ihlalinde, engelli bireye ya da engelli gruplara veya engelliler adına faaliyet gösteren üçüncü şahıslara Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesine doğrudan şikâyette bulunma hakkı tanımaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim: Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla bu bireylere destek eğitim hizmetleri de sunularak akranlarıyla birlikte tam zamanlı ya da özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak verilen eğitimdir (madde 4, ö). Bu bilgilerin ışığında doğru cevap A şıkkıdır.

Türkiye’de engelli bireylerin eğitimine yönelik yapılan yasal düzenlemeler tarihsel açısından incelendiğinde, ilk olarak 1949 tarih ve 5387 sayılı “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun”un yürürlüğe konduğu görülmektedir.

Engelliler Kanunu, Madde 15 göre, erişilebilirlik: Engellilerin bağımsız yaşam ve tam katılımını teşvik ile onlara erişilebilir bir çevre (ortamlar) oluşturmayı içerir. Örnek durumda yeni taşındığı şehirde bulunan tiyatronun engelliler için girişi olmadığından sosyal yaşamı oldukça sınırlanmıştır. Örnek durumda EHİS'e göre engelli haklarından "erişebilirlik"  dikkate alınmamıştır.

Engelli bireyler, sahip oldukları yetersizliklerden ve içerisinde yaşadıkları çevresel koşulların eksikliğinden ötürü toplum içerisinde en dezavantajlı gruplardan sayılmakta veya en dezavantajlı azınlık olarak nitelendirilmektedirler. Bununla birlikte, “engelli kadın ve kızlar” ile “engelli çocuklar” âdeta azınlık için azınlık olan toplumun en dip ve koşullar ve kendilerine yapılan muamelelerden dolayı en korumasız ve zayıf grubu olarak gösterilebilir. Bu durumda "zihin engelli bir kız çocuk" en korumasız ve zayıf grup içinde değerlendirilmektedir.

Bireyin engelli olsun olmasın hukuksal olarak bir haktan söz edebilmesi için ilgili hakkın anayasal ya da özel bir yasa ile güvence altına alınması şarttır. Çünkü yasal anlamda hak arama mücadelesi ancak anayasal hukuk çerçevesinde yasalarla mümkün olabilmektedir.

Engelli Hakları Hareketini, engellilerle ilgili faaliyet gösteren diğer sivil toplum çalışmalarından ayıran en önemli özellik, engelliler adına sadece kamuoyu oluşturmakla yetinmemeleri, mücadeleyi hedeflenen haklar mutlaka yasal güvence altına alınan kadar devam ettirmeleridir.

Türkiye’de engelli haklarının yasal güvenceye alınmasına yönelik diğer önemli bir reform ise 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı “Engelliler Kanunu” olarak bilinen “Engelliler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”dur. Bu kanunla Türkiye, engellilere yönelik mevcut mevzuatındaki dağınıklığı toplamayı, dünya ölçeğinde engellilere yönelik ayrımcılıkla mücadele standart larını yakalamayı, engellilerin topluma tam katılımını ve son olarak engellilere yönelik
politika ve uygulamalarda yasal anlamda standart bir dil ve terminolojinin kullanılmasını amaçlamıştır.

Birleşmiş Milletler tarafından 2006 yılında imzaya açılan “Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, UNCRPD)” engelli haklarını uluslararası anlamda düzenleyen en kapsamlı ve en etkili enstrüman/belge olarak 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.

Bileşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 2006’da kabul edilen Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugüne kadar (Ekim, 2015) 159 ülke tarafından onaylanan sözleşmeye 157 ülke taraf olmuştur (Birleşmiş Milletler, 2015). Taraf olan ülkeler, sözleşmeye taraf olmalarından kaynaklı yükümlülükleri uyarınca EHIS uygulanmasına ilişkin ya yeni yasa oluşturmak ya da var olan yasalarını dönüştürmek zorundadırlar (Devia, Bickenbach, & Stucki, 2011). Türkiye de bu doğrultuda, 30 Mart 2007’de imza ettiği sözleşmeyi, 5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler
Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır (TBMM, 2008).

EHİS, erişebilirliğin sağlanmasında “ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek tasarıma veya düzenlemeye
gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanması (madde 2)” olarak tanımlanan “evrensel tasarım” ilkesinin önemine dikkat çekmektedir. Bu ilke her ne kadar gerek engelli gerekse tipik gelişim gösteren bireyler olsun herkesin ortak yararını temel alsa da gerekli durumlarda bazı engel grupları için gereksinim duyulan yardımcı cihazların tasarımını da öngörmektedir.

Özel gereksinimi olan çocukların akranlarıyla aynı okullarda eğitim almaları kaynaştırmanın ekonomik bir boyuta sahip olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla boşluğa ekonomik kavramı gelmelidir.

Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları başta olmak üzere erken çocukluk özel eğitimi, daha genel bir ifadeyle özel gereksinimli bireylerin eğitimine ilişkin yasal düzenlemelerin 1980’li yıllarda yoğunlaştığı gözlenmektedir. Kaynaştırma uygulamaları ilk kez 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı “Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu” 4. maddesindeki “Durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime muhtaç çocukların, normal çocukların eğitimi için açılmış okul ve eğitimi kurumlarında, normal akranları arasında eğitilmeleri için gerekli tedbirler alınır” hükmüyle düzenlenmiştir.

Bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilmiş eğitim programları ve özel olarak yetiştirilmiş personel ile uygun ortamlarda sürdürülen eğitim Özel eğitim olarak tanımlanmaktadır.

Kaynaştırma kapsamda özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin; akademik performansı öğretim amaçları, yararlanacakları özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerinin türü ve süresi, eğitim programına ilişkin uyarlamalar ile değerlendirme süreci belirlenerek “Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)” hazırlanmalıdır.

Yasadışı bir başkaldırı ve hak arama mücadelesidir.