ESKİ ANADOLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Frigya Bölgesi, Büyük Frigya ve Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos olmak üzere iki ana bölüme ayrılmıştır. Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos, günümüzde İç Batı Anadolu ile Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan daha küçük bir bölümü kapsıyordu. Bölgenin önemli kentleri arasında Midas Kenti (Eskişehir/ Yazılıkaya), Dorylaion (Eskişehir/ Şarhöyük), Midaion (Alpu/ Karahöyük), Nakoleia (Eskişehir/ Seyitgazi), Kotiaion (Kütahya), Aizanoi (Kütahya/ Çavdarhisar) ve Kadoi (Kütahya/ Gediz) sayılabilir.

Frigya Bölgesi, Büyük Frigya ve Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos olmak üzere iki ana bölüme ayrılmıştır. Büyük Frigya, doğuda Kızılırmak Nehri ve Tuz Gölü’ne (Tatta), batıda Denizli-Pamukkale yöresine, güneybatıda Elmalı Ovası’na kadar uzanan geniş bir bölümü kapsamaktaydı. Friglerin ünlü başkenti Gordion (Polatlı/ Yassıhöyük), Ankyra (Ankara), Pessinus (Sivrihisar/Ballıhisar) ve Kelainai - Apameia (Afyonkarahisar/ Dinar) bu
bölgenin en önemli Frig yerleşmelerini oluşturur. Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos, günümüzde İç Batı Anadolu ile Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan daha küçük bir bölümü kapsıyordu. Bölgenin önemli kentleri arasında Midas Kenti (Eskişehir/ Yazılıkaya), Dorylaion (Eskişehir/ Şarhöyük), Midaion (Alpu/ Karahöyük), Nakoleia (Eskişehir/ Seyitgazi), Kotiaion (Kütahya), Aizanoi (Kütahya/
Çavdarhisar) ve Kadoi (Kütahya/ Gediz) sayılabilir. Marmara Denizi’nin güneyinde kalan kesim ise buradaki Frig toplulukları nedeniyle Hellespontos Frigyası olarak adlandırılmıştır.

Adlarını Homeros’un destanlarından öğrendiğimiz Mygdon, Askanios, Otreus gibi liderlerin önderliğinde, Marmara Denizi’nin güney kesiminde göçebe ve yarı göçebe aşiret düzeninde yaşamlarını sürdüren Friglerin Anadolu’daki ilk yüz yılları hala büyük ölçüde karanlıktır. Bu konunun aydınlatılabilmesi için göçmen Trak boylarının ilk yerleşim bölgesi olan Marmara Denizi’nin güney kıyıları ile Çanakkale Boğazı çevresinde arkeolojik kazılara ihtiyaç vardır.

Antik Batı kaynaklarına göre merkezi Frig Devleti’nin ilk kralı Gordias’tır.

Herodotos’un, MÖ altıncı yüzyılın ilk yarısı içinde yaşayan son Frig kral sülalesi için yaptığı sıralama;Midas-Gordios-Adrastos'tur.

Eskiçağ’da yazıtlarda kullanılan, bir satırı soldan sağa, sonraki satırı sağdan sola yazılan yazı stiline verilen ad “Boustrophedon”dur. Paleo-Frigçe (Eski Frigçe); Frig dilinde Frig alfabesi ile yazılmış belgelerdir. Neo-Frigçe (Yeni Frigçe); Yunan alfabesi ile Frig dilinde yazılmış olan belgelerdir. Bilingual; çift dilli anlamındadır. Ortostat ise duvarların alt kısımlarında kullanılan, dikine yerleştirilmiş düz ya da kabartmalarla bezeli taş levha ya da bloktur.

"Frig Krallığı, en güçlü olduğu MÖ sekizinci yüzyılın ikinci yarısında kral Midas yönetiminde, çok belirgin olmamakla birlikte Kızılırmak Nehri’nin doğusunda Çorum, Tokat ve Kırşehir; kuzeyde Samsun; güneyde Niğde ve Konya; güneybatıda Burdur ve Elmalı Ovası; batıda Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya; kuzeybatıda --------- yörelerine kadar olan alanı etkisi altına almıştı." cümlesinde boş bırakılan yeri Bandırma doğru olarak tamamlar.

Friglerin siyasi ve kültürel olarak en etkili oldukları kesim, Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında Dağlık Frigya/Frigya Yaylası olarak tanımlanan bölgedeki Frig vadileridir. Diğer seçenekler de önemli Frig merkezleridir.

Frig sanatında betimlenen ve  “Matar” (Ana) olarak tanımlanan tanrıçaya Romalılar tarafından verilen ad, Büyük Ana anlamına gelen “Magna Mater”dir.

 “Kubaba” Hitit-Luviler’in; “Kybele” Yunanlıların Tanrıçaya verdiği addır. “Matar Areyastin” veya “Matar kubileya” da Paleo - Frigçe yazıtlarda geçer.

Friglerin ölü gömme geleneklerinden biri olan, ölülerin toprağa gömülmesi işlemine verilen ad “İnhumasyon”dur. Latince humus: Toprak sözcüğünden gelir. Kremasyon; ölülerin yakılarak bir kap içerisinde küllerinin gömülmesi işlemine verilen isimdir. Tümülüs; kral ve soylu kişiler için yapılmış, çoğu kez altında ahşap ya da taştan bir mezar odası bulunan tepe şeklinde yığma toprak ya da ataş mezar anıtıdır. Epifani; Tanrının tezahür edişi anlamındadır. Nekropol (Nekropolis); Yunanca ölü anlamına gelen nekros ve kent anlamına gelen polis kelimelerinden türetilmiş bir kelimedir. Bir kentin dışında yer alan mezarlık alanıdır.

Lidya’nın tarih öncesi devirlerinin aydınlatılmasına yönelik olarak başvurulan yazarlar 

Homeros ve Herodotos'tur. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Lidya Krallığı’nın başkenti Sardeis ve çevresinde yapılan arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre bölgedeki ilk iskânın geçmişi MÖ sekizinci binyıla (Neolitik Çağ’a) kadar geriye gitmektedir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

MÖ 1200 yıllarından sonra Anadolu ve Doğu Akdeniz çevresinde kentlerin büyük oranda terk edildiği, merkezi güçlerin zayıfladığı/ yıkıldığı döneme Karanlık Çağ denilmektedir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Karanlık Çağ sonlarına kadar bölgede daha etkili olan Thrak kabilesi Maionlar tarafından gölgelenmiştir. Fakat MÖ sekizinci yüzyılda Lidler (Lidyalılar) Maionlardan daha güçlüydüler ve Maionlar Lidlerin giderek artan gücüne boyun eğmek zorunda kalır. Maionların yaşadığı topraklar Hellenistik ve Roma döneminde adlarıyla (Maionia) yaşamaya devam eder. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Gyges, Sadyattes, Alyattes, Kroisos, Lidya krallarıdır. Acak Kodros Atina kralıdır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Kızılırmak yakınlarında Medlerle yapılan savaş sırasında meydana gelen güneş tutulması, her iki kral tarafından tanrının savaş istememesinin bir işareti olarak yorumlanmıştır. Bu olay üzerine MÖ 585 yılında yapılan barış, evliliklerle kurulan akrabalık temelinde güçlendirilmiştir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Lidya Krallığı, zenginliğiyle ün salmış olan Kroisos’un hükümdarlığı döneminde siyasal gücünün zirvesine ulaşmıştır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Lidya Krallığı’nda bir kentleşmeden söz edilemez. Başkent Sardeis dışındaki Lidyalıların ekseriyeti köylerde yaşayan kırsal yaşam sakinleriydiler. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Lidya sanatında anıtsal ölçüde heykel sanatı mevcut değildir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Lidyalılar, en azından MÖ altıncı yüzyıldan itibaren Eski Yunan dininin etkisi altına girmişti. Fakat dinsel etkileşim tek taraflı olmadı. Zira Yunan tanrısı Bakkhos, Lidya kökenli bir tanrıydı. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.