ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Kendini yönetme; a) kendine ön uyaran verme, b) kendine yönerge verme, c) kendini izleme/kaydetme, d) kendini değerlendirme ve e) kendini pekiştirme olmak üzere beş strateji içermektedir.

Bireyin kendisinin hedef davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini belirlemesi ve kaydetmesi kendini izleme/kaydetmedir.
Kendini kaydetme, bireyin kendi davranışlarını incelemeleri ve bu davranışları önceden belirlenen ölçütlere uygun biçimde gerçekleştirip gerçekleştirmediklerini kaydetmeleri sürecinden oluşmaktadır.

Görsel Ön Uyaranlar
• Fotoğraflar (nesne ya da olayların sırasını anlatan)
• Çizimler
• Çizelgeler
• Grafikler
• Listeler

İşitsel Ön Uyaranlar
• Zil sesi (ör. okul zili )
• Alarm (çalar saat, akıllı telefon alarmları)
• Ses kaydı (ses kayıt cihazı, kaset, cd vb.)

Dokunsal Ön Uyaranlar
• Kokusu ve dokusu olan gerçek nesneler
• Gerçek nesnelerin üç boyutlu maketleri

Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir. Kendini izleme sürecinde birey, kendi davranışlarına ilişkin veri toplamaktadır. Kendini izleme stratejisinin öğretimi için bireyin bir beceri ya da davranışı yapmayı öğrenmiş olması gerekmektedir. Kendini izleme sürecinde kullanılmak üzere geliştirilen araç-gereçler ve kayıt formları bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve yeterliklerine uygun olmalıdır.

Kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejisi kendine yönerge verme stratejisidir.

Bireyin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunması ise kendine ön uyaran vermedir.

Kendini değerlendirme, öğretim öncesinde ya da sonrasında hedef davranışı, ölçütü karşılar düzeyde gerçekleştirip gerçekleştirmediğini bireyin kendisinin belirlemesidir.

Kendini pekiştirme bireyin ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödülü seçmesi ya da bir uyaranı kendine sunması olarak tanımlanmaktadır.. Diğer kendini yönetme stratejileriyle benzer şekilde
bireyin kendini pekiştirmeyi öğrenmesi, başkalarına olan bağımlılığını azaltmaktadır. Kendini pekiştirme, genellikle kendini izleme ve kendini değerlendirme stratejileri ile birlikte kullanılmaktadır.

Kendini yönetme stratejileri, engelli bireylerin başkalarına olan bağımlılıklarını azaltmada ve sorumluluk
almalarını sağlamada etkilidir. Bunun yanı sıra, kendilerine olan güven duygularının gelişmesine,
yaşam kalitelerinin artmasına ve öğrenilen beceri ya da davranışların doğal ortamlara genellemesine ve kendi yaşam sorumluluklarını almalarına da katkıda bulunmaktadır.

Kendini yönetme stratejileri, engelli bireylerin başkalarına olan bağımlılıklarını azaltmada ve sorumluluk almalarını sağlamada etkilidir. Alan yazında stratejilerin kullanımının; (a) öğretmen, bakım personeli ya da anne-baba kontrolü olmadığı zamanlarda da bireylerin uygun biçimde davranmalarını sağladığı, (b) kullanımının kolaylıkla öğrenilebildiği, (c) öğretmenin öğretim için ayıracağı süreyi artırdığı, (d) öğretim amaçlarına ulaşmada
geleneksel yöntemlere kıyasla çok daha etkili olduğu, (e) dışsal desteklere olan bağımlılıkları en aza indirerek bağımsızlık düzeyini artırdığı sonucunu ortaya koymaktadır.

Engelli bireylere kendini yönetme stratejilerinin öğretilmesi sürecinde özel eğitim sürecinde görev alan ekip üyelerinin ör. özel eğitim uzmanı, genel eğitim öğretmeni, özel eğitim öğretmeni, doktor, aile, fizik tedavi uzmanı, bakım personeli vb.dir.

Arkadaşlarının yanında kalma, onlarla sohbet etme davranışını kaydeden ve sonunda ölçüte ulaşıp ulaşmadığı konusunda kendini değerlendiren bireyin “Bugün arkadaşlarımın yanında kaldım ve onlarla sohbet
ettim, bir fincan kahve içebilirim.” diyerek bakım personelinden ödülünü talep etmesi kendini pekiştirmedir.

Seçeneklerde sunulanların tamamı kendini yönetme stratejilerinin yararları olmakla birlikte, özellikle de engelli bireylerin eğitim süreçleri açısından en önemli sayılabilecek fayda öğretmenin öğretim için daha fazla süre ayırabiliyor olmasıdır. Doğru yanıt A'dır.

Bireyin davranışlarının istendik değişikliklerle sonuçlanmasını sağlayan davranış değiştirme tekniklerinin bireysel ve sistematik olarak uygulanması kendini yönetme olarak tanımlanmaktadır. A, C, D ve E seçeneklerinde verilen örnekler, günlük yaşamda yararlanılan kendini yönetme stratejilerinin örnekleridir. İş yerindeki çalışanlar ile iş bölümü yapma ise, başkalarının da sürece dahil olması gerektiği ve kendini korumaya yardımcı olan bir durumdur. Doğru yanıt B'dir.

Kendini yönetme; kendine ön uyaran verme, kendine yönerge verme, kendini izleme/kaydetme, kendini değerlendirme ve kendini pekiştirme olmak üzere beş strateji içermektedir. Doğru yanıt E'dir.

Kokusu ve dokusu olan gerçek nesneler ile gerçek nesnelerin üç boyutlu maketleri dokunsal ön uyaranlardır. Çizelge ve grafik görsel, alarm ve ses kaydı ise işitsel ön uyaranlardır. Doğru yanıt D'dir.

Kendine yönerge verme, bireye kendi sözel davranışlarını kullanmak ya da kendi performansına rehberlik etmek için kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejidir. Soruda verilen yönerge de, bu durumun bir örneğidir. Doğru yanıt E'dir.

Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir. Kendini izleme sürecinde birey, kendi davranışlarına ilişkin veri toplamaktadır. Soruda verilen durum, kendini izleme/kaydetme süresinin bir  örneğidir. Doğru yanıt C'dir.

Soruda açıklaması verilen kavram, kendini değerlendirme kavramıdır. Doğru yanıt D'dir.

Kendini değerlendirme, öğretim öncesinde ya da sonrasında hedef davranışı, ölçütü karşılar düzeyde gerçekleştirip gerçekleştirmediğini bireyin kendisinin belirlemesidir. Öğretmenin temizlikle ilgili bu uygulaması, kendini değerlendirme stratejisinin bir örneğidir. Doğru yanıt D'dir.

Kendini pekiştirme, bireyin kendi performansına bağlı olarak kendi kendisine hoşa
giden bir uyaran sunması ya da hoşa giden bir uyaran almasıdır. Soruda verilen örnek, bu stratejinin kullanımına bir örnektir. Doğru yanıt D'dir.

Kendini pekiştirme, bireyin kendi performansına bağlı olarak kendi kendisine hoşa
giden bir uyaran sunması ya da hoşa giden bir uyaran almasıdır. Soruda verilen örnek, bu stratejiye bir örnektir. Doğru yanıt C'dir.