ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Öğrenme; edinim, akıcılık, kalıcılık ve genelleme olmak üzere dört temel aşamadan oluşur. Doğru cevap C'dir.

Yetersizliği olan bireye işlevsel beceriler öğretmek,
Pekiştireç tarifelerinden yararlanmak,
Aşırı öğrenme oturumları düzenlemek,

Doğal öncüller kullanmak,
Doğal pekiştireçler kullanmak,
Sonuçları geciktirmektir. Doğru cevap E'dir.

Bir beceri ya da davranışın sergilenme olasılığını artırmak için ortama bireyin hoşuna
gidecek bir uyaran ekleme ya da ortamdan itici uyaranı kaldırmaya pekiştirme denir. Doğru cevap A'dır.

Davranış öncesi uyaranlar denildiğinde bireyin davranışı sergilemeye başlaması için kendisine sunulan ipuçları kastedilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Uyaran genellemesi, öğretilmesi hedeflenen beceri ya da davranışın öğretimin gerçekleştiği ortam ya da kullanılan uyaranların dışındaki ortamlarda da ortaya çıkmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yapılabilecek ortam uyarlamalarından biri de farklı ortamlarda, farklı uygulamacılarla çok sayıda öğretim yapmaktır. Doğru cevap A'dır.

Serbest/esnek öğretimde beceri ya da davranış kazandırılırken öğretim koşulları mümkün olduğu ölçüde sınırlanmadan öğretim gerçekleştirilir. Böylece doğal ortamdakiler benzer uyaranlar kullanıldığı için bireyin beceri ya da davranışı genelleme olasılığı artar. Doğru cevap D'dir.

Kalıcılık, öğretim bittikten sonra da bireyin performansını sürdürebilmesi olarak tanımlanır. Doğru cevap B'dir.

Pekiştireçleri silikleştirme: beceri ya da davranışın edinimi sırasında kullanılan pekiştireçlerin süre, sıklık ya da yoğunluğunun zamanla ve sistematik bir şekilde azaltılması olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C' dir.

Tahmin edilemez pekiştirme sunma iki biçimde gerçekleştirilebilir. Bunlardan biri aralıklı pekiştirme tarifeleri kullanmak, diğeri ise pekiştireçlerin seyrekleştirilmesidir. Doğru cevap E'dir.

Öğrenme; edinim, akıcılık, kalıcılık ve genelleme olmak üzere dört temel aşamadan oluşur. Temel öğrenme olarak da adlandırılan edinim, bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesi olarak adlandırılır. Diğer öğrenme aşamalarının ön koşulu kabul edilen edinim gerçekleştirildikten sonra bece­rinin daha hızlı ve kolay yapılmasını sağlayan akıcılık, öğretim sonrasında da sürdürülebilmesini sağlayan kalıcılık ve farklı ortam, zaman, araç gereçlerin varlığında da gerçekleştirilmesini sağlayan genelle­me aşamalarına geçilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kalıcılığın sağlanması hem uygulamacılar/ba­kım personeli hem de yetersizliği olan bireyler için oldukça önemlidir çünkü bazı becerilerin öğrenil­mesi ve sürdürülmesi ilerleyen zamanlarda daha zor ve karmaşık başka becerilerin öğrenilmesi için gereklidir. Kalıcılık genelleme için bir ön koşul değildir ancak genellemeyi önemli ölçüde kolaylaştırır. Kalıcılığı önemli yapan bir diğer etmen de öğretimin verimliliğini artırmasıdır. Kalıcılık sağlanırsa uygulamacı/bakım personeli bakıma gereksinimi olan engelli bireye daha önceden öğretmiş olduğu beceri ve davranışlara geri dönmek yerine yeni beceri ve davranışların öğretilmesine zaman ayırabilecektir. Son olarak öğrenilen becerilerin kalıcılığı sağlandığında doğal ortamlarda (becerinin gerçekten sergilenmesi gereken yer ve zamanlarda) sergilenme ve başkalarından olumlu tepkiler alma olasılığı artar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Pekiştireçleri silikleştirme: beceri ya da davranışın edinimi sırasında kullanılan pekiştireçlerin süre, sıklık ya da yoğunluğunun zamanla ve sistematik bir şekilde azaltılması olarak tanımlanabilir. Hem kişinin davranışı sergilemesini sürdürmek hem de pekiştireçlere olan bağımlılığı ortadan kaldırmak için sistematik bir biçimde pekiştirmeyi azaltarak sonlandırmamız gerekmektedir ki kişi ortada bir pekiştireç olsun ya da olmasın ihtiyaç duyulan her durumda davranışı bağımsız olarak sergiler hâle gelmelidir. Pekiştireçleri silikleştirmediğimiz zaman pekiştireç yoksa davranış da bir süre sonra ortadan kalkacağından kalıcılık sağlanamayacaktır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Tepki genellemesi, değiştirilmek istenen hedef davranışla ilişkili olan ve henüz öğretilmemiş olan davranışların sergilenmesi olarak tanımlanmaktadır. Daha açık bir ifadeyle bireyin öğrendiği beceri ya da davranışlara benzer başka beceri ve davranışları da öğretilmeden genelleyerek sergilemeye başlaması şeklinde açıklanabilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Öğrenilen bir beceri ve davranışın kalıcılığının sağlanmasını yani sürdürülmesini kolaylaştıran belli başlı yöntemler bulunmaktadır. Bunlar; yetersizliği olan bireye işlevsel beceriler öğretmek, pekiştireç tarifelerinden yararlanmak, aşırı öğrenme oturumları düzenlemek, doğal öncüller kullanmak, doğal pekiştireçler kullanmak, dağınık denemelerle öğretim sunmak ve sonuçları geciktirmektir. Genelleme kalıcılığı sağlayan yöntemlerden biri değildir, tam tersi kalıcılık genellemeyi önemli ölçüde kolaylaştırır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Öğrenme; edinim, akıcılık, kalıcılık ve genelleme olmak üzere dört temel aşamadan oluşur. Temel öğrenme olarak da adlandırılan edinim, bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesi olarak adlandırılır. Diğer öğrenme aşamalarının ön koşulu kabul edilen edinim gerçekleştirildikten sonra bece­rinin daha hızlı ve kolay yapılmasını sağlayan akıcılık, öğretim sonrasında da sürdürülebilmesini sağlayan kalıcılık ve farklı ortam, zaman, araç gereçlerin varlığında da gerçekleştirilmesini sağlayan genelle­me aşamalarına geçilir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Uyaran genellemesi, öğretilmesi hedeflenen beceri ya da davranışın öğretimin gerçekleştiği ortam ya da kullanılan uyaranların dışındaki ortamlarda da ortaya çıkmasıdır. Söz konusu örnekte Sezen bakım personelinden acıktığında elini karnına koyarak acıktığını anlatmayı öğrenmiştir. Bu davranışı bakım personeli dışındaki kişilere de göstermesi -ki bu örnekte annesine göstermiştir- uyaran genellemesi olarak adlandırılır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yetersizliği olan bireylerin en çok zorlandıkları alanlardan birisi de öğrendiklerini genelleyebilmeleridir. Genelleme için planlama yapmanın yanı sıra destekleyici stratejiler kullanmak da genellemenin sağlanmasını kolaylaştıracaktır. Genellemeyi destekleyici stratejiler öğret ve umut et, yeterli sayıda ve farklı örnekle öğretim yapma, çoklu örnekler kullanma, serbest/esnek öğretim, akran aracılı öğretim, doğal ortamlarda öğretim, benzetim ortamı yaratma, doğal pekiştireçler kullanma, tahmin edilemez pekiştirme sunma ve genellemeyi öğretme şeklinde sıralanabilir. Doğal öncüller kullanmak kalıcılığı kolaylaştıran etmenlerden biridir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Günlük yaşamda sergilediğimiz beceri ya da davranışların pek çok farklı ortamda sergilendiği düşünüldüğünde, öğretim sırasında ortamı çeşitlendirmek genellemenin kolaylaşmasına katkı sağlayacaktır. Örneğin, bakım desteği alan çocukları meyve-sebze alışverişi için bir gün manava, bir gün büyük bir marketin manav reyonuna, bir başka gün de semt pazarına götürmek ve orada alışveriş yapmayı öğretmek genellemeye katkı sağlayacaktır. Söz konusu örnekte bakım personeli Ali’yi farklı ortamlara götürerek öğretim yapmıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Öğrenme; edinim, akıcılık, kalıcılık ve genelleme olmak üzere dört temel aşamadan oluşur. Temel öğrenme olarak da adlandırılan edinim, bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesi olarak adlandırılır. Diğer öğrenme aşamalarının ön koşulu kabul edilen edinim gerçekleştirildikten sonra bece­rinin daha hızlı ve kolay yapılmasını sağlayan akıcılık, öğretim sonrasında da sürdürülebilmesini sağlayan kalıcılık ve farklı ortam, zaman, araç gereçlerin varlığında da gerçekleştirilmesini sağlayan genelle­me aşamalarına geçilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.