FİLM VE VİDEO KÜLTÜRÜ - Deneme Sınavı - 9

1982’de Ateş Arabaları (Chariots of Fire, Hugh Hudson, 1981) “en iyi film” dâhil dört dalda ödül kazanmıştır.

Avrupa Konseyi’ne bağlı bir ortak yapım fonu olarak 1989’da kurulan Eurimages, “sanat sineması”nın destelenmesi misyonunu benimseyerek Avrupa ülke sinemaları arasındaki işbirliğini yeni bir boyuta taşır.

Genç seyirciyi hedef­leyen ve pahalı yapım özelliklerine sahip, ilk örneği Jean-Jacques Beineix’in Diva filmi olan “Fransız yeni dalgası” akımının örnekleri arasında Beineix’in Betty Blue (1986), Luc Besson’un Metro (Subway, 1985) ve Nikita (1990), Leos Carax’ın Kötü Kan (Mauvais Sang, 1986) adlı filmleri yer alır.

Bireysel filme karşı çıkan bu sinemacılar, “Saf­lık Yemini” diye anılan bir kurallar listesi hazırladılar. Buna göre; çekimler stüdyo dışında yapılmalı, sahne ve set stüdyoya taşınmamalı (hikâye özel bir sahne donanımını gerektiriyorsa stüdyo dışında uygun bir mekân seçilmeli.); ses kesinlikle görüntülerden ayrı olarak üretilmemeli, ya da tam tersi (sahne içinde üretiliyor olmadığı sürece müzik kullanılmamalı.); kamera el kamerası olmalı (film kameranın durduğu yerde çekilmemeli, kamera filmin olduğu yerde olmalı.); film renkli olmalı ve özel ışıklandırma kullanılmamalı (çekilecek sahnede filmin pozlandırması için yeterli ışık yoksa sahne kesilmeli ya da tek bir lamba kullanılmalı.); optik numaralar ve filtreler kullanılmamalı; film gelişigüzel aksiyon içermemeli; zamansal ve coğrafi yabancılaşmalara başvurulmamalı. (yani film şimdi ve burada geçmeli.); tür filmleri çekilmemeli; film formatı 35 mm olmalı ve yönetmen jenerikte belirtilmemelidir.

Eski Sovyet Cumhuriyetleri ile “Doğu Blok”u ülkelerinde öncülüğünü 1930’larda Sovyetler Birliği’nin yaptığı “toplumsal gerçekçilik”, onaylanmış estetik modeldi; dağıtım ve gösterim devlet tekelindeydi.

Hollywood filmlerinin rekabeti ile geçmişte olduğu gibi bugün de baş etmek durumunda olan Latin Amerika sinemaları günümüzde eskiye göre daha az marjinal görünmektedirler.

“Yeni Tayvan Sineması” sonrası yönetmenlerinin ilgi odağı ise kent yaşamıdır. Genç sinemacılar, filmlerinde Tayvan’ın “postmodern” görünümlerini perdeye getirerek gençlik alt-kültürünü, azınlık kültürlerini ele almayı tercih etmektedirler.

Sine­ma sektörünün bir süredir müzikten oyuncağa, televizyondan video ve bilgisayar oyunlarına ve internete ikincil ve yeni pazarlara da yönelmiş olması; Hollywood stüdyolarının geçtiğimiz yüzyılın sonlarında ulusötesi şirketler tarafından satın alınmaları; Dolby Digital ses sisteminden bilgisayar destekli özel efekt teknolo­jisine, Imax gibi daha büyük ekran deneyimi ve dijital üç boyutlu filme (3D) si­nemanın yeni iletişim mecraları karşısında mevzi kaybetmemek için başvurduğu ve hızla yaygınlaşan yeni görsel-­işitsel teknolojiler; uluslararası ortak yapımların sayılarının giderek artması; sinema oyuncularının ve yönetmenlerin hareketlilik­lerinin küresel ölçekte hızlanmış olması; uluslararası film festivallerinin sayılarındaki artış; küresel film ve program akışının artık yalnızca Batı’dan dünyanın geri kalan kısmına doğru sürmesinin yanında, sınırlı da olsa dünyanın birçok ülkesin­den Batı’ya doğru da bir akışın sözkonusu olması günümüzde sinemanın küresel boyutta kazandığı önemi gözler önüne seren gelişmeler olarak değerlendirilebilir.

Hollywood, yalnızca filmlerin çekildiği belirli bir mekân olmaktan çok, her za­man bir ruh hali, milyonlar tarafından paylaşılan kurmacaların tasarlandığı bir “rüya fabrikası” olarak da anılabilir.

Hollywood sinemasının klasik döneminde yapılan filmlerde etkili olan anlatı tar­zı “klasik anlatı” ya da “klasik Hollywood anlatısı” olarak anılır. Bu anlatı biçimi, dünyanın başka coğrfayalarındaki anaakım sinemalar üzerinde de etkili olmuştur. Kökleri Aristoteles’in Poetika’sına kadar götürülebilecek olan klasik anlatının te­mel esin kaynakları arasında sessiz dönemin Amerikan ve Avrupa sinemaları ile 19. Yüzyıl melodram tiyatrosu bulunmaktadır.

‘Sanat sineması’, genellikle anaakım sinema dışında kalan, filmsel anlatı ve sinemanın biçimsel araçları çerçevesinde deneysel ve yenilikçi yapımlara işaret eden bir kavramdır.

Genç seyirciyi hedef­leyen ve pahalı yapım özelliklerine sahip, ilk örneği Jean­Jac­ques Beineix’in Diva filmi olan “bakı­şın sineması” (“Cinéma du look”) ya da “yeni Fransız yeni dalgası” arasında Beineix’in Betty Blue (1986), Luc Besson’un Metro (Subway, 1985) ve Nikita (1990), Leos Carax’ın Kö­tü Kan (Mauvais Sang, 1986) adlı filmleri yer alır.

İspan­yol filmleri İspanyol yaşamının çeşitliliğini, rengini, kösnüllüğünü yakalamaya ve bütün bunları özgürce aktarmaya başladı. Artan mali sıkıntılara, video patlaması­na ve Hollywood filmlerinin rekabetine karşın İspanyol sineması seksenlerden iti­baren Belle Epoque, 1992) gibi filmler, Antonio Banderas, Penelope Cruz,  Javier Bardem gibi oyuncular uluslararası ilgi topladılar. Başta Pedro Almodovar olmak üzere, Julio Medem, Alejandro Amenabar ve Fernando Leon de Aranoa gibi ye­ni kuşak yönetmenler sayesinde Avrupa’nın ses getiren sinemalarından biri oldu.

Wolfgang Becker, 2003 yapımı Elveda Lenin filminde Doğu Almanya’nın yıkılması ile sosyalizme inanan insanların hayallerinin yıkılışına dikkat çeker, dünyadaki politik sistemlere eleştiri getirir.

Hindistan’ın 1947’de kazandığı bağımsızlığı takiben, 1950’ler ve 1960’larda Hint sineması “Altın Çağ”ını yaşamış, kendi iç pazarında ve komşu ülke pazar­larındaki üstün konumunu her zaman korumuştur. 1990’lardan itibaren, Holl­ywood filmleriyle rekabette büyük bütçeli, gösterişli, şarkılı ve danslı, Bollywood usulü yapılmış romantik filmler önemli bir işlev üstlenmiştir.

Japonya

Rüya Fabrikası

Poetika

I,III

Ateş Arabaları