FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 21

Finansal piyasalarda fonların vadeleri açısından iki alt piyasa bulunmaktadır. Bunlardan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya para piyasası denir.

Bu kapsamda varlıklar arasında seçim yapma sürecini etkileyen faktörler söz konusudur ve aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Servet

• Beklenen Getiri

• Risk

• Likidite

• Bilgi edinme maliyeti

Doğru cevap B' dir.

Servet Bir bireyin sahip olduğu tüm kaynaklar (varlıklar da dahil olmak üzere) servet olarak adlandırılır. Doğru cevap B' dir.

Benzer şekilde; servetteki %24’lük artış karşısında hisse senedi talebiniz %48 artarsa;

 Talebin Servet Esnekliği =0,48/ 0,24 = 2 

hisse senedi talebinin servet esnekliği 2 olacaktır.

Doğru cevap B' dir.

Servet esnekliği değeri 1’den küçükse, söz konusu varlık “zorunlu”, 1’den büyükse “lüks” varlık kategorisinde değerlendirilebilir. Gelişmiş ülkeler için yapılan hesaplamalarda hisse senetleri ve tahvillerin lüks varlık, nakit ve vadesiz mevduatların ise zorunlu varlık kategorisinde oldukları belirlenmiştir. Varlık ve servetteki artış oranlarının eşit olması durumu ise, birim esneklik olarak adlandırılmaktadır ve talebin servet esnekliği 1’e eşittir. Servetle varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki vardır.

Doğru cevap C' dir.

Bir varlığın getirisi, bu varlığın elde tutulması ile elde edilen kazancı ifade etmektedir. Finansal varlıkları talep eden yatırımcılar, bu varlıkların türüne göre getiri beklemektedir. Getiriler faiz geliri, kâr payı ve finansal varlığın fiyatındaki artışın neden olacağı değerlerdir. Ancak söz konusu getiriler, bazen negatife dönebilir ve sonuç zarar da olabilir. Bir varlık satın alındığında, ilerideki değerinin ne olacağını tam olarak bilmek mümkün değildir ve kararımızı etkileyen unsur o varlıktan beklenen getiri düzeyidir. Bu bağlamda beklenen getiri, finansal varlıkların talebini etkileyen önemli unsurlardan biridir ve beklenen getiri ile varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur. Karar süreci içinde; beklenen getirilerin pozitif olmasına bağlı olarak, diğer yatırım alternatifleri ile karşılaştırılır. Nispi olarak büyük oranda beklenen getiriye sahip varlığın seçilmesi ve doğal olarak o varlığın talebinin artması gerekir. Beklenen getiri, genellikle gerçekleşen getirilerin ağırlıklı ortalaması olarak ifade edilir. Burada sözü edilen ağırlıklar ise gerçekleşen getirilerin ortaya çıkma olasılığıdır. Formül olarak beklenen getiriyi aşağıdaki gibi ifade edebiliriz: Genellikle yatırımcılar, fiyatı ve getirisi istikrarlı olan finansal varlıklara yatırım yaparak risklerini minimize etmek isterler. Bilindiği gibi, finansal varlıkların getirisi, ekonominin, endüstrinin ve işletmenin durumundaki değişmelerle yakından ilgilidir. Yatırımcıların genel ekonomi hakkındaki tahminleri, varlıkların getirilerinin gerçekleşme olasılıklarını etkileyecektir. Burada sözü edilen beklenen getiri, alternatifler karşısında beklenen nispi getiri olduğu için, alternatif varlıkların beklenen getirisindeki değişime diğer varlıkların talebini de etkileyecektir. Örneğin: ekonomide iyimser beklentilerin hakim oldu¤u bir dönemde hisse senetlerinden beklenen getiri artabilir. Tahvillerden beklenen getiride bir değişiklik olmasa bile, tahvillerin hisse senetlerine göre beklenen nispi getirisi düşecek ve tahvil talebi azalacaktır. 

Doğru cevap E' dir.

Risk ve beklenen getiri, varlıkların talebini belirleyen temel faktörler arasında önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle; varlıklar arasında seçim yaparken, beklenen getiri kadar risk üzerinde de durmak gerekmektedir. Burada getiri, yatırıma tahsis edilen kaynakların karşılığında elde edileni gösterirken, risk de bu durumun gerçekleşme olasılığını göstermektedir. Diğer bir deyişle risk; bir varlığın getirisi ile ilgili belirsizliktir. Yatırımcının yapmış olduğu yatırımdan sağlayacağı getirinin beklenen getirinin altına düşme veya üstüne çıkma olasılığı söz konusudur. İşte bu olasılık yatırımcı açısından yapmış olduğu yatırımın riskini oluşturmaktadır. Buna göre risk gerçekleşen getirinin beklenen getiriden sapma olasılığı şeklinde de tanımlanabilir. Risk ile getiri aynı yönde bir ilişki içinde bulunmaktadır. Yapılan yatırımın riski arttıkça, yatırımdan beklenen getiri oranı da yüksek olmaktadır. Söz konusu riskin veya belirsizliğin artması varlığın fiyatındaki değişkenlikten (volatilite) kaynaklanır.

Standart sapma arttıkça değişkenlik artmakta ve varlığın riski de yükselmektedir. Riskten kaçınan bir yatırımcı, beklenen getirileri aynı olmasına karşın tercihini riski düşük olan varlıktan yana kullanacaktır. Teorik olarak riski seven yatırımcıların, diğer koşullar aynı iken, riski yüksek olan varlıkları tercih edecekleri tahmin edilse de, ekonomik birimlerin riskten kaçındığı gözlenmiştir. Bu nedenle, diğer koşullar değişmediği sürece, bir varlığın alternatifler arasında riskinin artması o varlığa olan talebi azaltacaktır. Bir başka deyişle; bir varlığın riski ile talep miktarı arasında ters yönlü bir ilişki söz konusudur.

Doğru cevap E' dir.

Bir varlığın ciddi bir maliyet yüklenilmeksizin bir ödeme aracına dönüştürülme olanağı, diğer bir deyişle varlıkların istenildiği anda, gerçek değerinde paraya dönüşme özelliği likiditedir.

Doğru cevap E' dir.

Bilgi edinme maliyeti; bir varlığı ihraç eden tarafın kredibilitesi ve faaliyetlerinin izlenmesi konularında harcanan kaynak ve zamandır. Doğru cevap D' dir.

Gerçek değer; işletmenin varlıkları, kârlılık durumu, dağıtılan kâr payı ve sermaye yapısı gibi faktörlere göre belirlenen hisse senedi değeridir.Doğru Cevap D'dir.

Nominal değer üzerinden dönemsel faiz tutarının hesaplanmasında kullanılan faiz oranı, tahvil çıkaran anonim şirketlerin veya kamu kurumunun borçlanma karşılığında ödemeye razı olduğu maliyetin oransal ifadesi olmakta ve bu orana da nominal faiz oranı veya kupon faiz oranı denilmektedir. Doğru cevap A' dır.

Hukuki ve ticari anlamda factoring şirketleri, mal satımı ve hizmet arzı ile uğraşan işletmelerin bu satışlar nedeniyle doğmuş veya doğacak alacaklarını devralan, bu alacaklar karşılığı peşin ödemeler sağlayarak finansal kolaylıklar sunan, aynı zamanda mali, ticari ve idari konularda işletmeye verdiği hizmetler karşılığı ücrete hak kazanan kurumlardır.

TCMB 1930 yılında 1715 sayılı yasa ile kurulmuş ve 1931 tarihinde faaliyetlerine başlayabilmiştir.

Finansal sistemin işleyişi sonucu belirlenen faiz, etkileri itibariyle ekonominin genelini ilgilendiren önemli bir makro değişkendir.

Likidite tercihi teorisinde denge faiz oranı; para arzı, para talebi eşitliğinin sağlandığı noktada gerçekleşmektedir.

Ekonomik birimlerin çeşitli nedenlerle ellerinde ya da kasalarında bulundurmak istedikleri para miktarına para talebi denir. Ekonomik birimlerin para talep etmelerinin nedenleri farklıdır. Keynesyen teoriye göre, karşımıza üç farklı para talebi çıkmaktadır. Bunlar; “işlem amaçlı”, “ihtiyat amaçlı” ve “spekülasyon amaçlı” para talebi olarak sıralanmaktadır.

Ekonomik birimlerin günlük harcamalarını finanse etmek için tutmak istedikleri para miktarına işlem amaçlı para talebi denir. İşlem amaçlı para talebini belirleyen faktörler gelir düzeyi ve fiyatlar genel seviyesidir. Gelir ile işlem amaçlı para talebi arasında doğrusal (pozitif) bir ilişki bulunmaktadır. Gelir düzeyinin artması işlem amaçlı olarak daha çok para tutulması anlamına gelirken, gelir düzeyinin azalması işlem amaçlı para talebini azaltır. İşlem amaçlı para talebi ile fiyatlar genel düzeyi arasında da doğrusal bir ilişki bulunmaktadır. Fiyat genel düzeyinin artması, günlük işlemler için daha çok nakit bulundurulması anlamına geleceğinden, işlem amaçlı para talebini artırır. Fiyat genel düzeyinin düşmesi ise işlem amaçlı para talebini azaltır.

Ekonomik birimler işlem güdüsüyle tutmakta oldukları paraya ek olarak, ileride oluşması muhtemel bir gideri karşılamak için de para talebinde bulunabilirler. İhtiyat güdüsü ile para talebi olarak bilinen bu durum, gelecekteki ihtiyaçları ve öngörülemeyen ödemeleri karşılamak amacıyla kaynaklarımızın bir kısmını nakit olarak tutmamızla ilgilidir. İhtiyat güdüsüyle talep edilen para, gelir ve faiz oranı- na bağlıdır. Özellikle faiz oranları yüksekse bireyler bir ölçüde riski göze alıp, ihtiyat amacıyla tuttuğu paranın miktarını azaltabilirler.

İhtiyat ve işlem amaçlı olarak tutulan paranın dışında ekonomik birimler spekülasyon amaçlı olarak da para talebinde bulunabilirler. Spekülasyon amaçlı para talebi, gelecekte kazanç elde edilebilecek alanlarda kullanmak amacıyla bir miktar paranın elde hazır biçimde tutulması demektir. Spekülasyon amaçlı para talebi faiz oranına duyarlı olan para talebidir. Faiz oranları düzeyi ile spekülasyon amaçlı para talebi arasında ters yönlü bir ilişki mevcuttur.

Paranın zaman değeri, paranın kullanım zamanındaki tercihi sonucu oluşan değerdir. Beklemenin fiyatı da denilen, eldeki her para biriminin bir değeri bulunmaktadır. Ellerinde belirli bir para mevcudu bulunduran kişilere, bu ellerindeki (tüketimden çektikleri) para karşılığında, gelecekte daha fazla tüketebilme olanağının sunulması gerekir. Elindeki mevcut parasını ilgili dönem değil de gelecek dönem harcamayı kabul eden kişilere sunulan bu fazla tüketebilme olanağı, paranın zaman değeri olarak ifade edilir.

Faiz, fiyat olarak, ödeme süresinin ve katlanılan riskin bir fonksiyonu şeklinde düşünülebilir. Ödeme süresi ve/veya katlanılan riskin derecesi arttıkça faiz de artar. Faiz oranları beklenen enflasyon için de bir prim ihtiva eder. Enflasyon beklentisi ne kadar yüksekse faiz oranları da o kadar yüksek olur. Enflasyonun olmadığı bir ortamda, faiz oranı, sermayenin arz ve talebini dengeleyen fiyat olacaktır. Sermayenin arzı bireylerin tasarruf yapma ya da diğer bir deyişle tüketimi erteleme isteğine, sermayenin talebi ise kârlı yatırım fırsatlarının varlığına bağlıdır. Kârlı yatırım fırsatlarının arttığı bir ortamda, sermayeye olan talep artar. Fazladan sermaye talebini karşılayabilmek için, bireylerin daha fazla tasarrufa yönelmeleri gerekir. Bunu sağlayabilmek için faiz oranları yükselmelidir. Kârlı yatırım fırsatları azaldığında ise faiz oranları düşecektir.

Reel faiz oranı enflasyonun etkisinden arındırılmış faiz oranıdır.

Reel faiz aşağıdaki şekilde formüle edilir.

 Reel Faiz Oranı = [(1+Nominal Faiz Oranı) / (1+Enflasyon Oranı) ] - 1

Reel faiz oranı hesaplarken nominal faiz oranından enflasyon oranını çıkarmak pratikte en çok yapılan hatadır. Enflasyonun çok düşük olduğu ülkelerde, reel faiz oranını bu şekilde hesaplamak, yukarıdaki formüle göre yapılan hesaplamadan çok farklı sonuçlar üretmez. Ancak, yüksek enflasyon yaşanan ülkelerde, yukarıdaki formüle göre hesaplama yapmak gerekmektedir.

Basit Faiz Tutarı = Anapara x Faiz Oranı x Süre

Şeklinde formüle edilmektedir. Bu formülün sembollerle ifadesi ise aşağıdaki gibidir:

I = P x r x t

P=5000

r=0.20

t= 3/12 = 0.25

I=?

I=P x r x t

I= 5.000 x 0.20 x 0.25 = 250 TL