FİNANSAL EKONOMİ

Sahip olunan servetin çeşitli varlıklar arasında nasıl dağıtı­lacağına karar verilmesi gerekir. İlgili süreçte sahip olunan kaynakların sınırlı olması nedeniyle, varlıklar arasında seçim yapmak ve birini diğerine tercih etmek durumunda kalınabilir. Bu kapsam­da varlıklar arasında seçim yapma sürecini etkileyen faktörler söz konusudur ve aşağıdaki gibi sıralanabilir;

Servette meydana gelen değişikliğin varlık talebini ne ölçüde etkileyeceği, varlık talebinin servet esnekliği ile ölçülmektedir. Varlık talebinin servet esnekliği, talebin gelir esnekliğine benzeyen bir kavramdır.

Varlık talebinin servet esnekliği veya talebin servet esnekliği, diğer koşullar sabitken, servette meydana gelen oransal değişiklik karşısında varlık talebinin hangi oranda değiştiğini gösteren bir ölçüttür ve aşağıdaki gibi hesaplanır.

 

Talebin Servet Esnekliği = Varlık Talebindeki % Değişme / Servetteki % Değişme

= 0.25/0.10

=2.5

Servet esnekliği değeri 1’den küçükse, söz konusu varlık “zorunlu”, 1’den bü­yükse “lüks” varlık kategorisinde değerlendirilebilir. Varlık ve servetteki artış oranlarının eşit olması durumu ise, birim esneklik olarak adlandırılmaktadır ve talebin servet esnekliği 1’e eşittir.

Finansal varlıklarda, beklenen getiriyi etkileyen unsurlardan biri de enflasyon oranıdır. Örneğin; beklenen enflasyon oranının yükselmesi, diğer koşullar sabit­ken, tahvillerden beklenen getiriyi azaltacağı için tahvil talebi azalacaktır. Aksine beklenen enflasyon oranının düşmesi durumunda, tahvillerden beklenen getiri­nin artması nedeniyle tahvil talebi de artacaktır.

Bir varlığın toplam riski kontrol edilemeyen, di­ğer bir deyişle bütün piyasayı ve bütün varlıkları etkileyen kısım (sistematik risk) ve kontrol edilebilen kısım (sistematik olmayan risk) olarak ikiye ayrılmaktadır.

Bir var­lığın sistematik riski beta katsayısı ile ölçülmektedir

Hisse senedinin gerçek değeri =  10 / (1+0.10) + 15 / (1+0.10)² + 20 /(1+0.10)³

= (10 / 1.1) + (15/ 1.21) + (20/1.331)

= 9.09+12.39+15.02

=36.5

Eğer büyüme oranı (g) sabit ise; yatırımcı hisse senedinin fiyatını aşağıdaki formül ile hesaplayabilir;

P₀= D₀ (1+g) / (k-g) = D₁ / (k-g)

Burada k, hisse senedinden beklenen minimum getiri oranı, hisse başına ödenen kâr payı (D0), kâr payı büyüme oranı (g)’dir.

P0= (4 x (1+0.08)) / (0.20-0.08)

= 4x1.08 / 0.12

= 4.32/0.12

=36

Po = Hisse Başına Kâr × Ortalama (F/K) Oranı

Po = 2,50 × 3,8 = 9,5 TL

Tahvil, anonim şirketlerin, kanunla tahvil ihracına izin verilen kamu kurum ve kuruluşlarının uzun vadeli borçlanmak amacıyla ihraç etmiş olduğu nominal de­ğerleri eşit ve ibareleri aynı olan, nama ve hamiline yazılı olarak çıkarılabilen bir menkul kıymettir. Tahvilde esas olan vadenin 1 yıldan uzun olmasıdır. Yatırımcısına faiz geliri sağlamaktadır.

Hisse senedinin getirisi, çıkaran işlet­me tarafından ödenen kâr payı ile hisse senedinin alış ve satış fiyatları arasındaki olumlu farktır.

 Po = 1.000

r = 0,25

F = (1.000 × 0,10) = 100

n = 2

k = % 0.20

Pt = ?

P_t= 100/(1+0.20) + 100/(1+0.20)² + 1000/(1+0.20)²

=83.333 + 69.444 + 694.444

= 847.2 TL

Bir tahvilin iskonto oranı (beklenen getiri oranı) (k), kupon faiz oranına eşit olduğunda (k = r); tahvilin piyasa değeri ile nominal değeri birbirine eşit olacaktır.

Dolayısıyla 5.000 TL nominal değerli tahvilin piyasa değeri de 5.000 TL olur.

Varlık, değer muhafaza etme özelliği taşıyan mülkiyet unsurlarıdır. Arazi, konut, çiftlik, makineler, değerli tablolar ve mücevherat gibi reel varlıklar (ya da sabit varlıklar) olabileceği gibi; tahvil, hisse senedi, hazine bonosu gibi finansal varlık­larda olabilir. Sahip olunan servetin bu ve benzeri varlıklar arasında nasıl dağıtı­lacağına, diğer bir deyişle hangisine yatırım yapılacağına karar verilmesi gerekir. İlgili süreçte sahip olunan kaynakların sınırlı olması nedeniyle, varlıklar arasında seçim yapmak ve birini diğerine tercih etmek durumunda kalınabilir. Bu kapsam­da varlıklar arasında seçim yapma sürecini etkileyen faktörler söz konusudur ve aşağıdaki gibi sıralanabilir;

Görüldüğü gibi beklenen getirideki bir artış finansal varlık talebini arttıracak, diğer değişiklikler ise azaltacak yön de etki yapacaklardır.

 Varlık talebinin servet esnekliği veya talebin servet esnekliği, diğer koşullar sabitken, servette meydana gelen oransal değişiklik karşısında varlık talebinin hangi oranda değiştiğini gösteren bir ölçüttür ve aşağıdaki gibi hesaplanır.

Talebin Servet Esnekliği = Varlık Talebindeki % Değişme/Servetteki % Değişme

 

Soruda verilen değerler yukarıdaki hesaplama yönteminde yerlerine yerleştirildiği zaman doğru şıkkın (b) şıkkı olduğu görülecektir.

Hisse senetleri sadece defter veya tasfiye değeri ölçü alınarak alınıp satılamaz. Çünkü yatırımcılar, bugünkü ve gelecekteki kazanç gücüne dayanan hisse senetlerini satın alırlar. Bu kapsamda işletmenin gelecekteki kazançları veya kâr payları, belli bir iskonto oranı ile bugüne indirgenip, bugünkü değerler toplandığında bulunan değer, hisse senedinin gerçek değerini vermektedir. Gerçek değer; işletmenin varlıkları, kârlılık durumu, dağıtılan kâr payı ve sermaye yapısı gibi faktörlere göre belirlenen hisse senedi değeridir.

Hisse senetlerinin gerçek değerinin hesaplanmasında literatürde farklı modeller kullanılmaktadır. Ancak uygulamada genel olarak dört modelin daha çok kullanıldığını görmekteyiz. Bunlar; “kar payı”, “fiyat kazanç oranı”, “piyasa değeridefter değeri oranı” ve “piyasa değeri nakit akışı oranı” olarak sıralanmaktadır.

Diğer bütün özellikleri aynı iken yalnızca vadeleri farklı olan finansal varlıkların getirileri arasındaki yapısal ilişkiye faiz oranlarının vade yapısı denir ve bu ilişki genellikle grafik üzerinde getiri eğrisi ile gösterilir.

Genelde bir tahvilde üç tür değerden söz etmek mümkündür. Bunlar nominal değer, tahvilin ihraç değeri ve tahvilin piyasa değeridir.

Nominal değer; tahvilin üzerinde yazılı değer olup ülkedeki yasal düzenlemelere göre buna sınır getirilebilmektedir. Birincil piyasaya çıkarılan her tür tahvilin bir nominal değeri vardır ve bu nominal değer üzerinden hesaplanacak belirli bir faiz ödeme taahhüdü tahvilin karakteristik özelliklerinden birisini oluşturmaktadır.

Uygulamada genellikle değerleme yapılacak hisse senedi için, hisse senedinin kendi oranı ve/veya benzer hisse senetlerinin ortalaması (F/K) ile hisse senedinin piyasa fiyatı çarpılarak hisse senedinin değerine ulaşılır. Bu açıklamalardan sonra, (F/K) oranı yöntemi ile hisse senedi değerinin bulunmasını aşağıdaki gibi formüle edebiliriz:

Po = Hisse Başına Net Kâr × Ortalama (F/K) Oranı; 15,6=3*5,2

Buradaki hisse başına net kâr, tüm giderlerin ve vergilerin ödenmesinden sonra hissedarlara kalan hisse başına net getiri demektir.

Piyasa Değeri/Defter Değeri oranı, bir şirketin hisse senetlerinin piyasa değerinin, hisse başına düşen defter değerine oranıdır (PD/DD).

Bu yöntemde aynı sektörde bulunan işletmelerin hisse senetleri için PD/DD oranının aynı olduğu varsayımından hareket edilerek, hisse senedi değeri tespit edilmektedir. 
Bir hisse senedinin defter değeri ise, işletmenin öz sermaye tutarının dolaşımdaki hisse senedi sayısına oranlanması ile bulunur.

DD =Öz Sermaye/Hisse Senedi Sayısı

Kâr payı iskonto modeline göre, bir yatırımcının sahip olduğu hisse senedinin gerçek değeri, beklenen kâr paylarının veya işletmenin faaliyetlerinden elde edilecek net nakit girişlerinin bugüne indirgenmesiyle bulunur. Modelde kullanılan iskonto oranı sadece paranın zaman değerini değil, aynı zamanda nakit akımlarının riskliliğini de yansıtmaktadır.

Finansal varlık talebini etkileyen faktörler ile varlık talebi bu fatörler arasındaki ilişkinin yönü aşağıda yer alan tabloda verilmektedir. Öğrencilerimizin bu faktörleri ve etki şekillerini iyi bilmeler gerekmektedir. 

Tablodan da görülebileceği gibi Risk ile varlık talebi arasındaki ilişki pozitif değil, negatif yönlüdür.