FİNANSAL KURUMLAR - Deneme Sınavı - 16

Türev araçları, forward sözleşme, futures sözleşme, opsiyon sözleşmesi ve swap sözleşmelerinden oluşmaktadır. Bu araçların en önemli kullanım amacı risk yönetimidir, yani faiz oranı, enflasyon oranı ve fiyat risklerine karşı kullanılabilmektedir.

Swap sözleşmeleri, borçlanmalarda faizlerin veya farklı döviz cinsinden alınan borçların karşılıklı olarak el değiştirmesi ilkesine dayanmaktadır. Faiz ve döviz swapı olmak üzere yaygın kullanılan 2 türü mevcuttur.

Para yaratan finansal kurumlar, fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran ve satın alma gücü yaratan finansal kurumlardır. Merkez bankaları ve mevduat bankaları ve katılım bankaları para yaratan finansal kurumlardır. Bu kurumlar ayrıca kayıtsal para yaratarak ekonomideki yatırılabilir fonları artırırlar. Gerçekten mevcut satın alma gücünün bir kısmı devlet darphanesinin baskı makineleriyle diğer bir kısmı ise mevduat bankalarının defterlerine düşülen kayıtlarla yaratılır.

Factoring/forfaiting şirketleri, alacakların vadesinden önce nakde dönüşmesini sağlayan finansman şirketleridir. Bu şirketler, ticari riski üstlenen, alacak tahsilâtı yapan, ilgili muhasebe kayıtlarını tutan, borçlunun kapasitesi hakkında bilgileri toplayan ve gerektiğinde alacakların peşin olarak satın alınması gibi hizmetleri de sunan kurumlarıdır.

Varlık yönetim şirketleri, mali kurumlara ait alacakların ve varlıkların alınması, tahsili ve yeniden yapılandırılması ve satılması amacına uygun olarak faaliyet gösterirler.

Finansal sistemin yasal yönetsel ve denetim çerçevesinden sorumlu olan bu kurumlar, para ve sermaye piyasalarının işleyişine ilişkin bir taraftan ilkeleri ve kuralları belirlerken, öte taraftan bu piyasalarda denetim ve gözetim işlevini yerine getirirler. Ülkemizde bankacılık sisteminin denetim, gözetim ve düzenleme fonksiyonunu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından yerine getirilmektedir. Sermaye piyasasının denetleyici ve düzenleyici kuruluşu ise Sermaye Piyasası Kurulu’dur. Görüldüğü gibi Türkiye’de finansal sistemin denetim ve gözetiminden sorumlu tek bir üst kurul yoktur.

Bireyler, Kurumlar, Devlet ve Yabancı yatırımcılar finansal sistemde hem fon arz eden hem de talep edenlerdir.

Finansal piyasalar gelir, refah ve rekabeti arttırır, risk miktar ve vade ayarlaması yapar ve mülkiyetin tabana yayılmasını sağlarlar.

Hisse senedi satın alanla ihraç eden kuruluş arasında ortaklık bağı oluşturan ve satın alana kârdan pay alma, ihraç edene tasfiye anına kadar fonları kullanma hakkı sağlayan bir finansal araçtır.

Mali kurumlara ait alacakların ve varlıkların alınması, tahsili ve yeniden yapılandırılması ve satılması amacına uygun olarak faaliyet gösteren kurum varlık yönetim şirketidir.

Ülkemizde sermaye piyasasının denetleyici ve düzenleyici kuruluşu Sermaye Piyasası Kuruludur.

Ticari bankalar fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran, satın alma gücü yaratan, ayrıca kayıtsal para yaratarak ekonomideki yatırılabilir fonları artıran finansal kurumlardan biridir.

Forward, futures, opsiyon ve swap sözleşmelerinin en önemli kullanım amacı risk yönetimidir.

Sağlıklı işleyen bir finansal sistemin ekonomiye birçok yararları olacaktır. Bu yararlar şu şekilde sıralanabilir:

1) Gelir ve refahı artırır: Bu piyasalar, kaynakların etkin dağılımı ve verimli yatırım alanlarında kullanılmasını sağlar.

2) Vade ayarlaması yapar: Fonların farklı vadelerde kullanılmalarını ve farklı vadeli finansal araçların alınmasını sağlayarak vade ayarlamasını gerçekleştirirler.

3) Miktar ayarlaması yapar. Dağınık durumdaki küçük tasarrufların, güven sağlayan geniş tabanlı bir finans havuzunda bir araya getirilip biriktirilmesini sağlar. Böylece, tek başlarına yatırım yapmaya yeterli olmayacak tutardaki fonları birleştirerek büyük yatırımlara dönüştürebilirler.

4) Risk ayarlaması yapar: Bu piyasalar, riski farklı birçok finansal araç sunarlar. Böylece yatırımcılar risk tercihlerine göre finansal araç seçebilirler.

5) Büyük ölçekli firmaların kurulmasını sağlar: Bu piyasalardaki fonların bir kısmı sanayi ve hizmet sektöründeki firmalara kanalize olarak, şirketlerin büyümesine olanak sağlar.

6) Rekabet artışını sağlar: Finansal piyasaların gelişmesi, bu piyasalardaki kurumlar ve araçlar arasındaki rekabeti artırır.

7) Mülkiyetin tabana yayılmasını sağlar: Mülkiyetin geniş halk topluluklarına yayılmasıyla daha dengeli bir gelir dağılımı mümkün olmaktadır.

Birincil ve İkincil Pazarlar: Birincil piyasalar, fon arz ve talebinin ilk kez karşılaştıkları piyasalardır. Fon ihtiyacı olan birimler, tahvil, hisse senedi gibi finansal araçları ilk kez halka satarak karşılığında fon sağlarlar. Daha sonra bu finansal araçlar, örgütlenmiş/örgütlenmemiş piyasalarda işlem görmeye devam ederler. İşte bu piyasalara ikincil piyasalar denmektedir.

Hisse senedi, satın alanla ihraç eden kuruluş arasında ortaklık bağı oluşturan ve satın alana kârdan pay alma, ihraç edene tasfiye anına kadar fonları kullanma hakkı sağlayan bir finansal araçtır.

Tahvil, devletin ve firmaların çıkardıkları uzun vadeli bir borç senedidir.

Forward sözleşme, herhangi bir varlığı, bugünden belirlenen bir fiyat ile belirli bir vadede almak/satmak üzere yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme iki taraf arasında yapılır ve devredilebilme özelliği yoktur. Futures sözleşme ise forward sözleşmenin özelliklerine sahip olmakla birlikte, ikincil piyasaya sahiptirler. Yani borsa çatısı altında alınıp/satılan standartsözleşmelerdir. Opsiyon sözleşmeleri de borsa çatısı altında işlem gören likit sözleşmelerdir. Ancak futures sözleşmeden farklı olarak alıcısına, anlaşma fiyatını kullanma/kullanmama hakkını tanımaktadır. Swap sözleşmeleri ise, borçlanmalarda faizlerin veya farklı döviz cinsinden alınan borçların karşılıklı olarak el değiştirmesi ilkesine dayanmaktadır.