GASTRONOMİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 16

İnsanlığın doğada varoluş macerasında bundan sonra sırada ilk kez tam anlamıyla iki ayak üzerinde yürüyen ve ateşi ilk kez kullandığı düşünülen Homo erectus vardır. Zihinsel ve anatomik olarak kendisinden önce gelen insansılardan daha gelişkin olan bu canlı yaklaşık olarak 1.800.000 yıl önce Afrika’dan çıkarak çok hızlı bir şekilde dünyanın diğer yerlerine yayılmıştır.

Ateşi ilk kez kullandığı düşünülen Homo erectus ile birlikte beslenmede köklü değişikliklerin ilkinin ortaya çıktığı söylenebilir. Zira ateşin kullanılmasıyla birlikte pişirme gibi bir olgunun ortaya çıkmış olabileceğini unutmamak gereklidir. Dolayısıyla yeme-içme ve mutfak kültüründeki ilk dönüşüm çiğ beslenmeden pişmişe doğru olan dönüşümdür.

Ateşin kullanılması sadece beslenme biçiminde bir dönüşümü sağlamamış bunun yanı sıra insanın bilişsel gelişimine de katkıda bulunmuştur. Bu döneme kadar çiğ olarak tüketilen besinlerin parçalanması için gerekli olan çok büyük alt çene bu dönemden itibaren küçülmeye başlamıştır. Bunun nedeni çiğ eti parçalamaya yarayan çok büyük çenenin etlerin pişirilmesiyle birlikte kendisine düşen görevin azalması ve bunun sonucunda evrimsel süreç içinde küçülmesidir. Çeneye düşen görevin azalması ve çenenin küçülmesiyle birlikte de daha büyük bir beyin için yer açılmış ve kafatasında beynin yerleşip büyüyebileceği boşluk artmış ve dolayısıyla daha büyük beyinli bir canlıya doğru evrim gerçekleşmiştir.

Bunun yanı sıra leş yiyicilikten avcılığa geçiş süreci de bu dönemde hızlanmıştır ve dolayısıyla insan beslenmesinde çok uzun bir dönemi kapsayacak avcı-toplayıcı beslenme biçimi de bu dönemde ortaya çıkmıştır denilebilir.

Besin derleme evresinde henüz depolama söz konusu değildi.

Paleolitik Diyet, %37 Protein; %41 Karbonhidrat; %22 Yağ’dan oluşan, ayrıca lif, vitamin ve mineral alımı günümüz beslenme rejimlerinde düşünülemeyecek kadar yüksek olan bir diyettir.

Paleolitik Beslenme, Neolitik dönemle birlikte yerleşik yaşam ve tarımın ortaya çıkışıyla bugün klasik Akdeniz tipi beslenme biçimi denilen beslenme biçimine yakın bir şekle dönüşmüştür. Bir diğer deyişle glisemik indeksi düşük ve dolayısıyla içindeki şekerin kana daha yavaş karıştığı, kepekli buğday unu, lifli besin maddeleri, sebzeler ve meyveler açısından zengin ve kırmızı etin az olduğu beslenme ön plana çıkmıştır.

Ekosistem biyotik ve abiyotik faktörlerden oluşmaktadır. Abiyotik faktörler, toprak ya da coğrafya veya ekosistemin içinde bulunduğu ortamın jeolojik yapısı ile doğrudan ilgili olup bu ortamı canlılar için yaşanır hâle getiren su, hava, iklim gibi inorganik alt faktörleri içermektedir. Biyotik faktörler ise canlılarla ilgilidir ve üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar olarak üç alt grubu bulunmaktadır.

Arkeobotanik ve arkeozoolojik çalışmalar ilk tarıma alınan bitkilerin buğday, arpa, mercimek, bezelye, burçak, keten ve kenevir; evcilleştirilen ilk hayvanların ise köpek, koyun, keçi ve domuz olduğunu göstermektedir.

Bugün değişik türleri olan bütün buğdayların atası olan Einkorn ve Emmer buğdaylarının ortaya çıkmasını sağlayan mutasyon, Urfa Karacadağ’daki yabani buğdaylarda ortaya çıkmış ve insanın doğayı gözlem gücüyle yani doğal tarih zekâsı sayesinde elde ettiği bilgilerle bu türden mutasyona uğramış buğdayları seçerek ekmeye başlaması tarımın da başlangıcı olmuştur. Bu yeni bilgi ve yeni buğday türleri kısa zamanda ve çok hızlı biçimde Güneydoğu Anadolu ve Mezopotamya’nın hemen her yerine yayılmıştır.

Güneydoğu Anadolu’da yapılan kazı çalışmaları günümüzden 12.000 ile 10.000 yıl öncesi gibi oldukça erken bir dönemden itibaren ilk üreticiliğin başladığını kanıtlamaktadır. Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ ya da Akeramik Neolitik Çağ denilen bu dönemde bölgede yaşayan insanların, üst kısımları dal ve kamışlarla yapılmış dairesel planlı kulübelerde/ barınaklarda oturdukları bilinmektedir. Bu çağın sonlarına doğru günlük yaşamdaki diğer işlevlerin de gerçekleştiği gerçek anlamda konutlara dönüşen bu yapıların içinde besin hazırlama ve saklama işlemlerinin de yapıldığı arkeolojik olarak saptanabilmiştir.

En kısa tanımıyla antropoloji insan çeşitliliğinin bilimidir. Doğru cevap A'dır.

Saban, tarımda yararlanılan tarlayı ekme öncesi toprağı havalandırmakta kullanılan bir tarım aletidir. Doğru cevap C'dir.

Aşağı Mezopotamya kökenli mutfakla ilgili tabletler de (II. Binyıl) dünyada bilinen en eski mutfak belgeleri arasındadır. Doğru cevap A'dır.

Bitkilerin yiyecek-içecek yapımında kullanılması dünyanın farklı coğrafyalarında bulunan uygarlıkların yiyecek-içecek kültürlerinde farklılıklar ortaya çıkarmıştır. Bu farklılığın temel nedeni ise; yiyecek ve içeceklerin yapımında kullanılan bitkilerin iklimsel ve coğrafi farklılıklardan kaynaklanan yetişme koşullarıdır. Doğru cevap E'dir.

Kentleşme, uluslararası ticaret, sosyal sınıfların toplum içerisinde oluşması, devlet figürünün oluşması ve en önemlisi yazının geliştirilmesi gibi günümüz uygarlığını şekillendiren her türlü gelişme; Güney Mezopotamya merkezlidir. Doğru cevap D'dir.

Sümer uygarlığının en önemli buluşu; dillerine göre bir yazı ve alfabe icat etmek olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Sümerlilerde yiyeceklerin tatlandırılmasında bölgenin en çok tüketilen meyvesi olan hurma meyvesi kullanılıyordu. Doğru cevap C'dir.

Etin çiğ olarak çeşitli doğal maddelerle terbiye edilerek yenmesinin bu dönemde geliştirilmiş olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde İtalyanların çiğ dana bonfilenin yağlı kağıt ya da streç film içerisinde kolay sindirim amacıyla iyice döverek hazırladıkları carpacciosu, Japonların ulusal yemeği olan ve bir çeşit çiğ balık olan sashimisi ve ülkemizin güneydoğu bölgesinin temel geleneksel yiyeceklerinden birisi olan çiğ köftesi bu dönemin mirası niteliğindedir.

Hayvan bağırsaklarına doldurulan baharatlı et ilk defa Babil Uygarlığı tarafından üretilmişti. Doğru cevap D'dir.

Çiğ besinlerin pişirilmesi,yeme-içme ve mutfak kültüründeki ilk dönüşümdür

Homo erectus, insansı türlerin döneminde, leş yiyicilikten avcılığa geçiş süreci  hızlanmıştır.

Bir Ege adası olan Santorini’de volkanik alanlarda yapılan çalışmalarda ortaya çıkarılan fosilleşmiş yabani zeytin yaprakları ve bu yapraklar üzerinde rastlanılan zeytin zararlısı Aleurolobus olivinus’a (zeytin beyazsineği) ait larva fosilleri günümüzden 37.000 yıl öncesini işaret etmektedir. Doğru seçenek A'dır.