GELENEKSEL ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 11

PV = NRT  Bu eşitlikte,
P : Basınç, (atm)
V : Gazın içinde bulunduğu kabın hacmi, (litre)
N : Gazın mol saysı, (mol)
R : Evrensel gaz sabiti, (=0,08206 litre-atm/mol-K)
T : Sıcaklık, (K) anlamına gelmektedir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Doğal gazın atmosferik basınçta yaklaşık -162˚C’ye soğutulması ile elde edilen LNG (Liquified
Natural Gas/Sıvılaştırılmış Doğal Gaz) kokusuz, renksiz ve zehirli olmayan bir sıvı yakıttır. Sıvı fazda
taşınır ve depolanır, tüketime ise gaz fazında sunulur. Doğal gaz sıvılaştırılması sırasında, bünyesindeki ağır hidrokarbonlar ayrıştırıldığı için LNG doğal gaza oranla daha temizdir ve daha
yüksek enerji değerine sahiptir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Gazın Sıkıştırılabilirliği
Katı maddeler, molekülleri arasında boşluk bulunmadığı için sıkılaştırılabilme özelliğine sahip değildir. Sıvı maddelerde moleküller arası boşluklar az miktardadır ve bu nedenle, sıvılar çok az miktarda sıkıştırılabilir ve konuldukları kabın şeklini alacak akışkan yapıdadırlar. Gazlarda ise moleküller arasındaki boşluk oldukça fazladır; bu nedenle sıkıştırılabilme özelliğine sahiptirler ve içinde bulundukları kabı tamamen kaplarlar. Gazların hacimsel değişiklikleri (sıkıştırılabilirlikleri) sahip oldukları basınç ile ters orantılıdır. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) (liquified petroleum gas), ham petrolün rafinerilerde arıtılması sırasında ya da doğal gazın ayrıştırılması ile elde edilir. Taşınım sırasında kolaylık sağlaması için, bu gazlar basınç altında sıvılaştırılır. Sıvılaştırılmış petrol gazı, etan, etilen, propan, propilen, butan, bütilen, izobutan karışımıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Batman Rafinerisi ülkemizde ilk kurulan rafineridir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1955 yılında kurulmuştur. Bu rafineride genel olarak Batman petrolleri işlenmektedir. Ülkemizin en düşük kapasiteli petrol işleme tesisidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Batman Rafinerisi ülkemizde ilk kurulan rafineridir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1955 yılında kurulmuştur. Bu rafineride genel olarak Batman petrolleri işlenmektedir. Ülkemizin en düşük kapasiteli petrol işleme tesisidir. Daha sonra 1960 yılında kurulan İstanbul Petrol Rafinerisi AŞ (İPRAŞ) tarafından, Marmara bölgesinde İzmit Körfezi’nin Tütünçiftlik bölgesinde İzmit rafinerisi yaptırılmış, 1961 yılında 1,0 milyon ton/yıl olan ham petrol işleme kapasitesi 1982 yılında 11,5 milyon ton/yıl olmuştur. İzmir rafinerisi Türkiye’nin giderek artan petrol ürünleri ihtiyacının karşılanabilmesi amacıyla, Ege bölgesinde 1972 yılında kurulmuştur. Kırıkkale rafinerisi 1986 yılında ülkemizin Orta Anadolu bölgesinde işletmeye alınmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tüpraş rafinerilerinde işlenen ham petrolün büyük bir bölümü ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ham petrol temini 2012 yılına kıyasla %3,1 oranında bir azalma ile 2013 yılında 21,20 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Toplam teminin %11’i yerli üretimden karşılanırken %89’u ise ithalat yoluyla sağlanmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ham petroldeki tuzun giderimi iki şekilde yapılır. İlk yöntemde, ham petrol kimyasal madde ilave edilerek ısıtılır ve yerçekimi etkisi ile tuzun ayrılması sağlanır. Diğer yöntemde ise yüksek gerilimde elektrostatik ayırıcılar kullanılarak yapılır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ham petrol rafinerilerinden veya doğal gazdan elde edilen hidrokarbon gazlarının karışımıdır. İçeriğinde ethan, etilen, propan, propilen, normal bütan, bütilen, izobütan ve izobütien bulunabilir. Kullanım sırasında, herhangi bir gaz sızıntısının hissedilebilmesi için gaz karışımına merkaptan ilave edilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

İzomer, kapalı formülleri aynı açık formülleri farklı bileşiklere verilen isimdir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Hidrojenleme süreçleri olefinlerin doyurulması, kükürtlü, azotlu bileşiklerin, koku, renk ve yapışkan özellikli yapıların giderilmesi için kullanılır. Bu amaçla pek çok reaktör kullanılır. Temelde ise besleme akımı hidrojen ile karıştırılarak ısıtılır ve katalitik reaktöre beslenir. Reaktörden çıkan ürün soğutularak hidrojen, safsızlıklar ve yüksek kaliteli ürün ayrılır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Nafta, hidrojenleme işlemi sonunda hem safsızlıklardan arındırılmış ve hem de içeriğindeki olefinler doyurulmuştur. Nafta, kaliteli benzin üretimi için, benzin değerini arttırma işlemlerine alınır. Bu süreç, benzin yapısının yeniden şekillendirilerek, kalitesinin arttırılması sürecidir (reforming). Bu süreç kullanılarak düşük oktanlı nafta, ağır benzin ve naftaca zengin ara ürünlerden yüksek oktanlı benzin ve petrokimyasal kullanım için aromatik ve izobütan üretimi sağlanır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yüksek sıcaklıklarda kaynayan uzun zincirli, düşük değerli hidrokarbonların kimyasalyapıları, ısının etkisiyle değiştirilerek, gerçekleşen bağ kırılmaları ile küçük molekül yapılı hidrokarbonlara
dönüştürülmesine genel olarak parçalanma denir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Piroliz, kömürlerin yüksek sıcaklıkta ve havasız ortamda ısıtılması ile
katı, sıvı ve gaz ürünler elde edilmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Birincil enerji kaynakları kendi içinde yenilenebilir enerji kaynakları (güneş enerjisi,
rüzgâr, dalga enerjisi, jeotermal enerji ve hidrolik enerji) ve yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (bugün için enerji kaynaklarımızın %80’ini oluşturan kömür, ham petrol,
doğal gaz gibi fosil yakıtlar ve uranyum) olarak iki geniş gruba ayrılmaktadır.

İngiltere doğal gaz kullanımını ticaretleştiren ilk ülkedir.

Türkiye’de doğal gazın varlığı ilk olarak 1970’de Kırklareli Kumrular bölgesinde tespit edilmiş ve doğal gaz 1976’da Pınarhisar Çimento Fabrikası’nda kullanılmaya başlanmıştır.

Küresel Doğal Gaz Rezervleri, 2014 yılına ilişkin veriler çerçevesinde 197 trilyon m3
olarak kaydedilmiştir. Bu rezervlerin %40,3’ü Orta Doğu’da, %31,2’si eski SSCB ülkelerinde, %8,7’si Afrika’da, %7,9’u Orta ve Güney Amerika’da, %7,8’i Asya-Pasifik ülkelerinde,
%6’sı Kuzey Amerika’da ve %3,8’si Avrupa’da bulunmaktadır (Bkz. Şekil 7.2). OECD
ülkelerinin doğal gaz rezervi ise 8,6 trilyon m3
olup toplam rezervin yaklaşık %10’unu
oluşturmaktadır.

Bir gazın 15,5˚C ve 1 atm basınçtaki yoğunluğunun aynı koşullardaki havanın yoğunluğuna oranına gazın gravitesi denir ve SGg
ile gösterilir.

Doğal gaz, renksiz, kokusuz, tatsız ve havadan daha hafif bir gazdır. -161˚C’nin üstündeki sıcaklıklarda gaz hâlinde bulunur.