GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 3

Amerika’daki petrol keşiflerini yakından takip eden ve İngiliz Donanmasının etkinliği için petrolün yeni atılım olacağına inanan Winston Churchill, donanmayı bu konuda ikna edecek ve 1908 yılında Orta Doğu’da ilk petrol keşfi yapılacaktır.

Rezerv/Üretim Oranı, petrolün kalan ömrünü tahmin etmek için kullanılan bir
göstergedir. Petrol rezerv/üretim oranları incelendiğinde (Şekil 4.8) Güney ve Orta
Amerika’nın diğer bölgelere göre oldukça yüksek rezerv/üretim oranına sahip olduğu görülür, bu oranla 100 yılın çok üzerinde petrol ömrüne sahiptir.

Dikdörtgen prizmanın hacmini V= 10x20x100=20000 km³

Kayaç içindeki toplam gözenek hacmi=Dikdörtgen prizmanın hacmi x gözeneklilik değeri =20000 km³ x 0,4=8000 km³

Su doymuşluğunun % 16 olduğuna göre geriye kalan kısım petroldür.100-16=84

Petrol hacmi = 8000 x 0,84 = 6720 km³

Enerjinin korunumu kanunu

Geleneksel petrol üretim yönteminde, yeryüzünden yeraltına yapılan sondajlarla petrollü tabakaya girilmekte ve sondaj kuyusunun boşluğuna akan petrol pompalanarak yeryüzüne çıkartılmaktadır. Yerin derinliklerinde petrol içerme olasılığı bulunan kapan yapısına kuyu açma işlemine sondaj operasyonu denir. Yapılan sondaj sonucunda kuyunun üretime alınmasına karar verilirse kuyu üretim için hazırlanır. Üretim yapılacak katman ile kuyu arasındaki bağlantıyı kurmak için muhafaza borusu ve çimentoda delikler açılarak yüksek basınçlı petrolün kuyuya dolması sağlanır. Bu işleme perforasyon denir.

Türkiye’deki petrol boru hattı taşımacılığı ile ilgili faaliyetler BOTAŞ tarafından yürütülmektedir.

Türkiye’de 1971 yılında enerji arzının %46,5’i petrol, %29’u odun ve hayvan-bitki artıkları ve %23,5’i yerli kömürden (linyit, taş kömürüü ve asfaltit) karşılanırken, 2013 yılına gelindi- ğinde en büyük pay %31,3 ile 1980’li yılların ortalarından itibaren ithalatına başlanan doğal gazın olmuş, petrol %28,2, yerli kömür %12,1 ve odun ve hayvan-bitki artıkları %3,6 düzeyine gerilemiş, ithal kömür (taş kömürüü, kok ve petrokok) ise %16,7 seviyesine yükselmiştir.

Elektrik

Doğal gaz, renksiz, kokusuz, zehirsiz ve kuru havadan hafif bir gazdır. Kaynağına göre de- ğişmekle birlikte %70-90 arasında metan gazı, %20’ye kadar etan, propan ve bütan, eser miktarda da hidrojen sülfür, karbondioksit, oksijen ve azot içerebilmektedir. Doğal gaz, genelde yüzeyde ayrıştırılarak içerisinde bulunan ağır hidrokarbonlar (bütan, pentan, vb.) uzaklaştırılır. Doğal gaz sıvıları olarak sınıflandırılan etan, propan ve bütan ise sanayi ham maddeleri olarak kullanılmak üzere ayrıştırılmaktadır. Doğal gaz az da olsa çeşitli saflaştırma işlemlerinden ge- çirilmeden doğadan çıktığı şekilde de kullanılabilmektedir. Ticari olarak kullanılan doğal gaz neredeyse tamamen metan gazından oluşmaktadır. Bu nedenle doğal gaz yandığı zaman, diğer yakıtlar gibi çok fazla çevre kirliliğine neden olmaz ve temiz yakıt olarak kabul edilir.

Yanabilen sedimanter organik kayaç olarak kabul edilen kömür, bitki, ağaç ve çeşitli canlıların milyonlarca yıl süren ısı, basınç ve mikrobiyolojik etkileri içeren süreçlerle başkalaşımları sonucu kaya tabakaları arasında damar hâlinde oluşan ve başlıca, karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementleri içeren yapıdır. Kömürler homojen bir yapıda olmayıp, organik ve inorganik maddelerden oluşur. Sanayi devrimiyle önemi artan kömür, başlıca termik santrallarda elektrik enerjisi üretiminde, demir-çelik ve çimento üretiminde, endüstride buhar üretiminde ve konut ısıtmada yaygın olarak kullanılmaktadır. 2012 yılı verilerine göre Türkiye’deki elektrik enerjisinin %28’i kömürden elde edilmektedir.

Biyokütle: Yenilenebilir enerji kaynağı

Günlük hayatta kullanılan ikincil enerji kaynaklarından biridir.

Enerji verimi, e, genellikle kullanılabilir enerjinin (Eu), sisteme giren enerjiye (Ei) oranı olarak tanımlanmaktadır. 120 ÷ 200 = 60 ÷ 100 = 0,60

Daha az yakıt ile çalışabilen bir motorun kullanılması

II, I, III

Petrokimya endüstrisi için en önemli ham maddelerden olan en hafif alkenler etilen ve propilendir. En hafif alkin asetilendir.

Ham petrolün API değeri ve viskozitesi ham petrolün sınıflandırılmasında önemli
parametrelerdir. Bir akışkanın akmaya karşı iç direncini veya akışkanlığını gösteren özelliğine viskozite (akmazlık) denir.

Bileşen       Karbon Sayısı    Alan
Gazlar          C1-C4             LPG
Nafta            C5-C9            Petrokimyasal ham madde
Benzin          C5-C10          Otomobil yakıtı
Gaz yağı       C10-C16         Uçak yakıtı
Dizel           C14-C20          Motor yakıtı
Yağlama yağı C20-C50         Makine yağı
Fuel oil         C20-C70         Güç üretimi
Kalıntı         <C70                Katran, asfalt, kaplama malzemesi

Turbalaşma, kömürleşmenin ilk evresini oluşturan biyokimyasal süreçler olarak tanımlanır.

Bitümlü kömürün oluşum sıcaklığı olan 150°C’ye ulaşmak için gereken sıcaklık artışı:

T = 150°C – 20°C = 130°C’dir. Jeotermal gradyan 4°C/300 m olduğuna göre; 130°C sıcaklık artışı için gerekli olan derinlik:

H= 130°C / (4°C/300m)= 9750m