GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 7

Gelişimsel değerlendirmenin çeşitli aşamalarında ve farklı alanlarda değerlendirmeye katkı yapan uzmanlar şunlardır: çocuk gelişimi
uzmanı, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı (pediatrist), çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı (çocuk psikiyatristi), çocuk nöroloğu, psikolog, fizyoterapist, özel eğitim uzmanı, dil ve konuşma bozuklukları uzmanı, odyolog, sosyal çalışmacı. Bu kapsamda, özel eğitim uzmanı eğitsel; fizyoterapist motor ve hareket gelişimi; psikolog psikolojik, bilişsel gelişim, psikolojik testlerin uygulanması; odyolog işitsel; çocuk gelişim uzmanı ise genel gelişim ile gelişim alanları değerlendirmelerinde görev almaktadırlar. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Ebeveynler ile yapılan değerlendirme görüşmelerinde çocuğun ve ailenin yakınmaları, sorunun gelişim öyküsü, aile dinamikleri, evlilik öyküleri, ailede psikolojik bir sorunun olup olmadığı, çocuğun genel sağlık durumu ve ailenin çocuğun sorununun nedenlerine ilişkin görüşleri gibi bilgiler edinilmeye çalışılır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Soruda açıklaması verilen kavram etiktir. Etik kurallar, tıpkı toplumsal ahlakta olduğu gibi gerçekte yazılı kurallar değildirler. Ancak son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kuralları yazılı hâle getirmiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yurt dışı kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler:
• Dünya Sağlık Örgütü
• Ulusal Çocuk Gelişimi Derneği
• Çocuk Gelişimi Derneği
• Amerika Eğitim Araştırmaları Birliği
• Amerikan Psikologlar Derneği
• Amerikan Psikiyatristler Derneği
• Ulusal Eğitimde Ölçme Konseyi
• Özel Gereksinimli Çocuklar Konseyi şeklindedir.

Gizlilik ilkesine göre, gelişimsel değerlendirmeyi yürüten uzman çocuktan, aileden veya ilgili diğer kişilerden aldığı bilgileri başka hiç kimseyle paylaşmamalıdır. Fakat  yasal durumlar söz konusu olduğunda gizlilik ilkesi ihlal edilebilir. Uzman, kimlik bilgilerini açığa çıkarmayacak şekilde, değerlendirme ile ilgili bilgileri eğitsel amaçlı kullanabilir. Kendine ya da bir başkasına zarar verme niyeti de gizliliğin bozulmasını gerektiren durumlardandır. Ailenin değerlendirme sonuçlarına itibar etmemesi yasal yükümlülüğü olan bir uygulamadır. Uzmanın tanıdığı kişileri diğerlerinden daha detaylı değerlendirmesi ayrımcılıkla ilişkilidir ve etik olmayan bir uygulamadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Adalet, gelişimsel değerlendirme yapan tüm uzmanları bağlayıcı nitelikte olan etik ilkelerden biridir. Adalet mutlaka eşitlik anlamına gelmemektedir. Eşitlik tüm çocuk ve ailelere aynı oranda hizmet sunulması anlamına gelmektedir. Adalet ise tüm çocuk ve ailelere aynı
oranda değil gereksinimleri oranında profesyonel destek sağlanmasıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Uzmanlar önce kendi sınırlarının sonra da yetkilerinin farkında olmak ve bu farkındalıklarını yaşama geçirmekle yükümlüdürler. Meslek gruplarının rolleri arasında bazı örtüşmeler olsa da özünde her mesleğin formasyonu, uygulaması ve uygulama yeterliliği birbirinden farklıdır. Mesleği icra edenler de bu farklılıkları göz önünde bulundurmaktan sorumludur. Bu kapsamda bir psikologun psikolojik değerlendirme, bilişsel gelişim değerlendirmesi, psikolojik testlerin uygulanması gibi rolleri bulunup, fizik tedavi kararını verecek olan fizyoterapisttir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Disiplinler arası yaklaşım, yalnız bir disiplin tarafından baş edilmesi olanaklı görünmeyen karmaşık bir bilimsel sorunun yanıtlanması, bilimsel bir problemin çözülmesi ya da bilimsel bir konunun çalışılması sırasında, konuyla ilişkili diğer disiplinlerin devreye sokulması süreci olarak tanımlanmıştır. Bu kapsamda, psikologun fizyoterapist raporunu okumayı reddetmesi, bu standarda aykırı hareket etmesi olarak tanımlanabilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Gelişimsel değerlendirme yapan uzman değerlendirme sonuçlarını kayıt altına almakla yükümlüdür. Doğru yanıt B seçeneğidir.

etik ile uygulama standartları bir kuşun iki kanadına benzetilebilir. Kanatlar birbirini destekler ve kanatlardan birinin olmayışı veya aksak oluşu bir bütün olarak kuşun kuş olma özelliğini yok eder. Etik olmadan uygulama standartlarının, uygulama standartları olmadan etiğin anlamı yoktur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bağlanma kuramı Bowlby tarafından geliştirilen ve çocukların yetişkinlerle ilişkilerini
açıklayan önemli yaklaşımlardan biridir. Kurama göre bireylerde yakınlık arama ve yakın
ilişkiler kurma yönünde evrensel bir eğilim bulunmaktadır ve bu eğilim bebeklikten itibaren başlamaktadır. Bebeğin annesi ile erken dönemde yaşadığı deneyimleri içselleştirerek oluşturduğu modeller sonraki ilişkileri için temel oluşturmaktadır. Bu ilk temel ilişkide ortaya çıkan yetersizlikler ya da meydana gelen aksamalar bağlanmayı olumsuz yönde etkilemektedir. Bebeklik döneminde geliştirilen güvenli ya da güvensiz bağlanma stilleri ileri çocukluk ve yetişkinlik döneminde değişime dirençlidirler bir yetişkinin varlığında yaşamlarını sürdürebilecekleri gerçeği nedeniyle bebekler bakım veren kişi ile etkileşimi sağlamaya yardımcı davranışlar (emme, izleme, gülümseme, ağlama, dokunma) ile donanımlı olarak dünyaya gelirler. Diğer yanıtlar çocukların yetişkinlerle ilişkilerini açıklayan diğer kuramlardır. Doğru cevap A'dır.

Sameroff ’un çoklu risk modeline göre çocuğun hayatında bulunan risk faktörleri çocuğun gelişimini olumsuz etkilemektedir. Bu risk faktörleri ailede yoksulluk, madde kullanımı, aile içi şiddet, olumsuz disiplin, düzenli bakım ve sevgi veren bir yetişkinin eksikliği, fiziksel ya da psikiyatrik hastalıklar, ihmal ve istismar olarak sıralanabilir. Yaşamında en az sekiz ya da dokuz risk faktörü var olan çocuklar diğer çocuklara göre gelişimsel olarak önemli ölçüde geride kalabilmektedir. Yaşamında çoklu risk faktörü bulunan ve bulunmayan çocuklar arasında zekâ puanlarında da farklılıklar belirlenmektedir (Sameroff ve Fiese, 1992). Çalışmalar risk faktörlerinin birikimli etkilerinin olduğunu ve risk faktörlerinin sayısı arttıkça olumsuz etkilerinin arttığını göstermektedir. Doğru cevap D'dir.

Evin ısısı ve ailenin aşılarla ilgili bilgi düzeyi sağlık ile ilgili aile hakkında belirlenmesi gereken özelliklerdir. Çocuğun anne sütü alımı ve kendini beslemeye başlama yaşı beslenme hakkındadır; çocuğun bahçe vb. açık havada oyun oynama olanakları ise fiziksel etkinlik ile ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Çocuğu tanıma ve değerlendirme çalışmalarında belirlenmesi gereken aile özellikleri sağlık, fiziksel etkinlik, beslenme, güvenlik, uyku, çocuğa ait özel alan, anne-baba tutumları, anne babanın inanç ve değerleri, anne babanın kendi yaşantıları, sosyal destek, çocuğun sosyal çevresi, anne baba çocuk ilişkisi, bilişsel ve dilsel uyarıcılardır. Öğretmen tutumları bunlar arasında yer almaz. Doğru cevap E'dir.

Anket, insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik sorulardan oluşan bir araştırma materyali olarak tanımlanmaktadır. Anketler aynı anda birçok kişiden bilgi alınmasını sağlama kolaylığı ve zaman açısından ekonomik olması gibi nedenlerle aileden bilgi alma amacıyla çocuğu tanıma çalışmaları kapsamında kullanılabilmektedir. Diğer şıklarda yer alan maddeler de aileden bilgi alma yöntemleri içerisinde yer alırlar ancak daha uzun süre alan ve aynı anda tek bir kişiden veya birkaç kişiden bilgi almayı sağlayan yöntemlerdir. Doğru cevap D'dir.

Ailenin ev ortamında yapılan görüşmede uzman bir “güç” figürü olarak değil de bir misafir olarak algılanabilmektedir. Bu koşullar altında aile kendisini daha rahat hissederek daha fazla iletişim kurabilir ve bu sayede bilgi, duygu ve düşüncelerini daha rahat paylaşabilir ve sorular sorabilir. Ayrıca çocuğun yaşam alanı, ebeveynleri ile olan ilişkileri, evde aldığı sorumluluklar gözlemlenebilir. Çocuğun evle ilgili algısını belirlemede evi çocuğun gezdirmesi istenebilir. Ev ziyaretlerinden sonuç alınabilmesi, beklenen yararın elde edilebilmesi için ziyaretin planlı yapılması ve amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi, aileye ziyaretin süresi ve içeriği konusunda önceden bilgi verilmesi önemlidir. Aksi takdirde aile kendi evlerine yapılan ziyareti farklı yorumlayıp huzursuz olabilir ve kendilerini açmak, ilişki kurmak konusunda rahat olamayabilir. Ev ziyaretlerinin süresinin 30-60 dakika arasında tutulması yeterli olmaktadır. Bu sürenin 5–10 dakikası ailenin sürece alışması ve rahatlaması için selamlaşma, basit ikramların kabul edilmesi, süreç hakkında bilgi vermeye ayrılmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Aile ile yapılan görüşmelerde sergilenebilecek olumlu iletişim becerileri içtenlik, koşulsuz olumlu ilgi ve kabul, empatik anlayış ve etkin dinlemedir. Bir başka kişiyi etkin olarak dinlemek; ona “seni önemsiyorum” mesajını vermeyi sağlamaktadır. Bunun için aileyi olumlu bir tutum içinde, dikkatle dinlemek, onun hislerini ve söylemek istediklerini anlamaya çalışmak ve bunları özetleyerek ifade etmek gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bireysel görüşmede ilkeler ve etik kurallar arasında yargılayıcı ifadelerden kaçınma, görüşme için uygun bir ortam sağlama ve görüşmelerin kesintiye uğramamasını sağlama, olumlu ve güvene dayalı bir atmosfer sağlama, görüşmenin amacını açıklama vardır. I. ve II. maddede yer alan ifadeler olumlu iletişim becerileri arasında sayılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Erken eğitim sürecine dayalı aile merkezli felsefenin altındaki temel varsayımlar aşağıdaki biçimde özetlenebilir:
• Çocuğu en iyi tanıyan kişiler çocuğun aile bireyleridir.
• Aile, kendisi ve çocuğun geleceğiyle ilgili kararlar alabilen bir yapıdır.
• Aile hem çocuğun hayatında hem de uzmanlarla ilişkide sürekli olarak yer almaktadır.
• Amaçların belirlenmesinde ailenin öncelikleri esastır.
• Aile ve uzman arasında iş birliğine dönük bir güven ilişkisi gereklidir.
• Ailenin kültürel kimliğine, inançlarına, değerlerine ve başa çıkma tarzlarındaki
farklılıklara saygı esastır. Bu varsayımlara göre E şıkkı haricindeki ifadeler doğru değildir. Doğru cevap E'dir.

Aileler birbirinden farklı özelliklere sahiptirler. İstisnalar dışında çocuklarının iyiliğini
istemekte ve buna uygun davranışlar sergilemektedirler. Aileleri herhangi bir özelliğinden dolayı yargılama, dışlama ya da onlara karşı ayrımcılık kaçınılması gereken en temel özelliklerdir. Ebeveynlerinden destek almadan ya da ebeveynleri dışarıda tutarak yapılan çocuğu destekleme çalışmalarının ya da çocuğa bakım ve eğitim verilmesinin beklenen etkiyi sağlamadığı bilinmektedir. Bu doğrultuda günümüzde ebeveyn ve okul/öğretmen/uzman arasında karşılıklı ilişkiler, iş birliği ve ortaklıklar kurulması önemsenmektedir. Karşılıklı ilişki, bilgi ve gücün paylaşılması anlamına gelmektedir. Ailenin bilgilerinden yararlanmak erken çocukluk dönemi uzmanlarının bilgi dağarcığına önemli katkılar sağlamaktadır. Doğru cevap E'dir.