GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Ardından çocuk bir kaynaştırma sınıfına yerleştirilir ve yaşıtlarıyla birlikte eğitim almaya devam eder ki bu müdahaledir.

Gelişimsel tanı uygulanan test, görüşme ve gözlem sonuçlarına dayanılarak çocuğu çeşitli sistemlerce belirlenmiş bir sınıflama içine yerleştirmektir.

Çocuk gelişimi uzmanının rolü genel gelişim değerlendirmesi, gelişim alanları değerlendirmesidir.

Örneğin bir çocuk gelişimi uzmanı Denver II Gelişimsel Tarama Testi uyguladığında çocuğun dil gelişimi alanında sorun olduğundan kuşkulanabilir. Bu kuşkusunun yerinde olup olmadığını sınamak için çocuğu bir odyoloğa ve bir dil ve konuşma terapistine yönlendirerek ayrıntılı değerlendirme talep edebilir.

Daha önce de değinildiği üzere gelişimsel değerlendirme 0-18 yaş aralığındaki bireylere uygulandığından sözü geçen birey bebek, çocuk veya ergen olabilir.

Ahlak, bireyin doğru olan ile doğru olmayanı ayırt edebilme ve buna uygun davranma becerisidir.

Etik, bilim ve meslek kollarında tarafların uyması ve kaçınması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanmaktadır.

Etik kurallar, tıpkı toplumsal ahlakta olduğu gibi gerçekte yazılı kurallar değildirler. Ancak son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kuralları yazılı hâle getirmiştir. Bunun çeşitli nedenleri vardır: (1) Kuralları kalıcı hâle getirmek, (2) Kuralların caydırıcılığını artırmak, (3) Kural ihlallerini daha baştan önlemeye çalışmak, (4) Bilim ya da meslek alanı üyeleri arasında uyulma- sı gereken kurallar karşısında ortak bir anlayış oluşturmak.

Yurt dışı kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler:

Özerklik ilkesini çağrıştıran seçimlere saygı ilkesine göre, uzmanın çocuk ya da ailenin kendileri hakkında hangi bilgileri, nasıl paylaşacaklarına ilişkin kişisel kararlarına saygı duyma zorunluluğu bulunmaktadır.

Ölçme, çevredeki özelliklerin, niteliklerin, nesnelerin, yani değişkenlerin gözlenerek sembollerle, özellikle de sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Diğer bir anlatımla ölçme, niteliği nicelik hâline getirme işidir. Ölçme bir betimleme işlemidir. Örneğin, çocuğun zekâ testinden aldığı puan ölçme sonucudur. Çünkü burada zihinsel bir nitelik sayısal bir değere dönüştürülmektedir.

Değerlendirme ölçme sonucunda elde edilen veriyi bir ölçütle karşılaştırarak bir karara, yargıya, hükme, yoruma varma işlemidir. Ölçme bir betimleme işi iken değerlendirme bir yorumlama işidir. Örneğin, zekâ testinden aldığı puana dayanarak çocuğu normal, üstün zekâlı, zihin yetersizliği gibi sınıflara ayırmak, yani çocuk hakkında bir yargıya varmak değerlendirmedir.

Gelişimsel tanı uygulanan test, görüşme ve gözlem sonuçlarına dayanılarak çocuğu çeşitli sistemlerce belirlenmiş bir sınıflama içine yerleştirmektir. Örneğin, bir gelişim tarama testi uygulaması sonucunda çocuğa “şüpheli” veya “normal” tarzında gelişimsel tanılar konabilir. Bu yönüyle gelişimsel tanı için ölçme ve değerlendirme yapmak zorunludur.

Gelişimsel değerlendirme hem tanıya yol açan hem de tanıyı içeren uygulamaların tamamının adıdır. Örneğin gelişimsel tarama testinde şüpheli olarak tanılanan çocukla ilgili aileden ya da diğer kişilerden ek bilgiler almak, çocuğu çeşitli ortamlarda gözlemek, bunların sonucunda test ile konan tanıyı desteklemek gelişimsel değerlendirmenin tanıya yol açan boyutudur. Öte yandan hem çocuğun tanısı hem de elde edilen diğer bilgiler ışığında çocuğa nasıl bir müdahalenin gerekli olduğuna, sonrasında nelerin, nasıl yapılması gerektiğine dair bir karar vermek de gelişimsel değerlendirmenin içindedir. Dolayısıyla aslında gelişimsel değerlendirme kavramı, gelişimsel tanı kavramını kapsamaktadır

Tanılama, tarama sonucunda belirlenen veya başka bir nedenle yönlendirilen çocuğun gelişim alanlarının ayrıntılı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan ve çocuğun durumunu tanımlayan bir sınıflamaya dahil edilmesidir. Örneğin “Uygulanan tarama testi sonucuna göre Ayşe gelişimsel yönden risk altındadır.” cümlesi bir tarama sonucunu ifade etmektedir. Buna karşın, “Yapılan kapsamlı değerlendirme sonucunda Ayşe ince motor gelişim açısından yaşıtlarının altı ay gerisindedir.” cümlesi bir gelişimsel tanı ifadesidir. Örnekten net olarak anlaşılacağı üzere, tanılamada hangi gelişim alanında nasıl bir sorun olduğu ayrıntılı bir değerlendirmeden sonra belirlenir.

Uzmanlık

Mezuniyet

Değerlendirmedeki Rolü

Çocuk gelişimi uzmanı

Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

Genel gelişim değerlendirmesi, gelişim alanları değerlendirmesi

Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı

Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlık Alanı

Genel tıbbi değerlendirme

Çocuk psikiyatristi

Tıp Fakültesi Ruh Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlık Alanı

Psikiyatrik değerlendirme

Çocuk nöroloğu

Tıp Fakültesi Çocuk Nörolojisi Uzmanlık Alanı

Nörolojik değerlendirme

Psikolog

Fen-Edebiyat veya Beşeri Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü

Psikolojik değerlendirme, bilişsel gelişim değerlendirmesi, psikolojik testlerin uygulanması

Fizyoterapist

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü

Motor ve hareket gelişimi değerlendirmesi

Özel eğitim uzmanı

Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü

Eğitsel değerlendirme

Dil ve konuşma terapisti

Sağlık Bilimleri Fakültesi Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dil ve Konuşma Terapisi AD.

Dil ve konuşma becerilerinin değerlendirilmesi

Odyolog

Sağlık Bilimleri Fakültesi Odyoloji Bölümü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Odyoloji ve Konuşma Bozuklukları AD.

İşitsel değerlendirme

Sosyal çalışmacı

Sağlık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmetler Bölümü, Sosyal Hizmetler Yüksekokulu

Aile değerlendirmesi, sosyal inceleme

Uzmanlık

Mezuniyet

Değerlendirmedeki Rolü

Çocuk gelişimi uzmanı

Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

Genel gelişim değerlendirmesi, gelişim alanları değerlendirmesi

Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı

Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlık Alanı

Genel tıbbi değerlendirme

Çocuk psikiyatristi

Tıp Fakültesi Ruh Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlık Alanı

Psikiyatrik değerlendirme

Çocuk nöroloğu

Tıp Fakültesi Çocuk Nörolojisi Uzmanlık Alanı

Nörolojik değerlendirme

Psikolog

Fen-Edebiyat veya Beşeri Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü

Psikolojik değerlendirme, bilişsel gelişim değerlendirmesi, psikolojik testlerin uygulanması

Fizyoterapist

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü

Motor ve hareket gelişimi değerlendirmesi

Özel eğitim uzmanı

Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü

Eğitsel değerlendirme

Dil ve konuşma terapisti

Sağlık Bilimleri Fakültesi Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dil ve Konuşma Terapisi AD.

Dil ve konuşma becerilerinin değerlendirilmesi

Odyolog

Sağlık Bilimleri Fakültesi Odyoloji Bölümü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Odyoloji ve Konuşma Bozuklukları AD.

İşitsel değerlendirme

Sosyal çalışmacı

Sağlık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmetler Bölümü, Sosyal Hizmetler Yüksekokulu

Aile değerlendirmesi, sosyal inceleme

Etik, bilim ve meslek kollarında tarafların uyması ve kaçınması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanmaktadır

Gelişimsel değerlendirmeyi ilgilendiren konularda etik ilkelerin belirlenmesinde etkili kurum ve kuruluşlar yurt dışı ve yurt içi düzeyde ikiye ayrılabilir:

Yurt içi kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler:

Çocuk Gelişimi Derneği ise yurt dışı kuruluşlardandır.

Özerklik, otonomi, gönüllülük ya da rıza adlarıyla bilinen bu ilke özünde selfdeterminasyon hakkı, yani bireyin kendi kaderini kendisinin belirlemesi hakkına dayanmaktadır. Bu ilke uzmanın, çocuğun veya ailesinin değerlendirme alıp almama, değerlendirme sonucunda alacağı müdahale biçimine karar verme ya da müdahaleyi tamamen reddetme hakkının altını çizmektedir.