GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 7

Kişisel bakım hizmetleri, yetersizliği olan bireylerin özellikle temel hijyen gereksinimlerinin karşılanmasını amaçlayan bir dizi hizmeti
içermektedir.  Bu hizmetler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
• Tuvalet ihtiyacı ve tuvalet sonrası temizliği
• Vücut temizliği (Banyo yapma, el-ayaktırnak bakımı, burun ve kulak temizliği,istenmeyen tüylerin bakımı)
• Ağız ve diş bakımı
• Saç ve sakal bakımı
• Mensturasyon bakımı
• Giyinme/soyunma için gerekli hizmetler
• Beslenme hizmetleri (yemek yeme, yemek
hazırlama, içecek içme vb.)
• Genel temizlik (giysilerinin temizliği, odasının temizliği vb.)

Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip ailelerin farklı gereksinimleri olabilmektedir ve bu gereksinimlerin karşılanması son derece önemlidir.Bu gereksinimleri:
1. Bilgi-eğitim gereksinimi
2. Duygusal destek gereksinimi
3. Bakım gereksinimi
4. Maddi gereksinim olarak dört ayrı kategoride sıralamak mümkündür (Kaner, 2009).

Öz bakım becerilerinin zihinsel yetersizliği olan bireyler tarafından edinilmesini etkileyen çeşitli etmenler bulunmaktadır. Bu etmenleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• Büyük kas becerilerindeki yetersizlikler
• Küçük kas becerilerindeki yetersizlikler
• El-göz koordinasyonunda yetersizlik
• Bilişsel becerilerde yetersizlik ve
• Öğrenme fırsatlarını engelleyecek özellikteki aile tutumları (Varol, 2000).

Öz bakım becerilerinin öğretimi sırasında kullanılabilen ve etkili olduğu araştırmalarla kanıtlanmış olan bir dizi yöntem ve teknik bulunmaktadır. Ancak özellikle öz bakım becerilerinin öğretiminde kullanılan en etkili yöntemin üçlü ipucu sistemi olduğunu belirtmek mümkündür. İpucunun giderek arttırılmasıyla öğretim olarak da bilinen bu yöntemin zihinsel yetersizliği olan çocuk sahibi aileler tarafından etkili bir şekilde kullanılabildiğine yönelik araştırmalar bulunmaktadır.  Uyaran kontrolü belirli bir uyaranın varlığında belirli bir tepkinin gerçekleşiyor olmasıdır ve bir strateji değildir.

Beslenmeye ilişkin problemler, aşırı kilo ya da düşük kilo, yemek reddi ya da yemek seçiciliği gibi çeşitli biçimlerde gözlenebilmektedir.
Yemek reddi ve/veya seçiciliği genellikle aşağıdaki şekillerde gözlenebilir; Türüne göre, Dokusuna göre, • Isısına göre, Besleyen kişiye göre, Yere göre. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik verilen evde bakım hizmetlerinin temel amacı yetersizliği olan bireylerin kaliteli, gereksinimleri doğrultusunda ve düşük maliyetli hizmet almasıdır. B seçeneği dışındaki şıklar yanlış ifadeler içermektedir. Dolayısıyla cevap B.

Evde bakım hizmeti sunacak sağlık personelinin de sürekli olarak hastanın yanında
bulunamaması bir dezavantajdır. E seçeneği dışındaki seçeneklerde evde bakım hizmetlerinin avantajları sıralanmıştır. Dolayısıyla cevap E.

Lindsey (2002), aşağıdaki durumların gelişimsel yetersizliği bireylerin sağlık sistemine dâhil edilmesi ve yararlanmasında engelleyici olabileceğini belirtmiştir:
• Tecrübe yetersizliği bulunan sağlık ve bakım personelinin uygulamaları
• Hasta yoğunluğu nedeniyle gelişimsel yetersizliği olan bireylere yeterince zaman ayrılamaması
• Sağlık sisteminde bulunan bürokratik engeller
• Hastane veya bakım merkezinin çevresel şartlar ve fiziki koşullar açısında yetersiz olması

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin kurum tedavisini reddetmesi durumu bu ifadeler arasında yer almamaktadır. Dolayısıyla cevap D.

Değerlendirme aşamasında bireyin genel sağlık durumu (akut ve kronik
hastalıklar, sistemik sorunlar), akıl sağlığı, sosyal becerileri ve yaşam becerileri incelenir. Dolayısıyla cevap A.

ABD'deki ilk rehabilitasyon merkezi Dr. Rusk tarafından kurulmuştur. Dolayısıyla cevap B.

Özel Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri Millî Eğitim Bakanlığının sunduğu
hizmetler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla cevap C.

Özel eğitim kurumlarında çalışan odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanı veya eğitim odyoloğunun görevlerinden biri işitme kaybı olan bireyleri değerlendirmek, alanına uygun program hazırlamak ve uygulamaktır. Dolayısıyla cevap D.

İş birliğinin başarılı olması için gereken koşullardan biri iş birliği sürecine dâhil olacak
olan bireylerin kendi kişisel bakış açılarını gözden geçirmeleridir. İş birliği sürecine katılacak olanların kişisel görüşleri iş birliği sürecinin başarılı şekilde ilerlemesi için önemli bir durumdur. Dolayısıyla cevap C.

İstasyon öğretimi/bakım/rehanbilitasyon: Bu yöntemde öğrenme, gelişimsel yetersizliği
olan birey seçilen konular/beceriler/tedaviler çerçevesinde çalışıp duruma göre sürecin
parçalara ayrıldığı ve sonra çalışmaların bütün hâline getirildiği bir yöntemdir. Dolayısıyla cevap A.

Zenginleştirme, bakım ve rehabilitasyon imkânlarının ve programlarının çeşitlendirilip, içeriği daha da ileri taşımak amacıyla yapılan bir farklılaşma stratejisidir. Dolayısıyla cevap B.

Otizm: Erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, sözel ve sözel olmayan iletişim ve sosyal etkileşim becerilerinde sınırlılıklar ile birlikte takıntılı, yineleyici davranışlar ve ilgi alanlarında sınırlılık ile karakterize edilen bir yaygın gelişimsel bozukluktur.

Otizm spektrum bozuklugunun erken belirtileri: • 6 ayı geçtiği hâlde başkalarına gülümsememek • 12 ayı geçtiği hâlde agulamamak, parmakla bir şeyi işaret etmemek ya da ‘bay-bay’ gibi jestleri yapmamak • 16 ayı geçtiği hâlde tek bir sözcük bile söylememek • 24 ayı geçtiği hâlde iki sözcüklük basit cümlecikler kurmamak • Hangi ayda olursa olsun gelişimde gerileme göstermek; örneğin, daha önce söylediği bazı sözleri söylememeye başlamak

Okul öncesi dönemde gözlenen özellikler: • Başkalarının kendisine dokunmasından kaçınmak • Kendini diğer insanlardan soyutlamak • Başkalarının mimiklerini taklit etmemek • Anne-babasının kendisine gülümsemesine karşılık gülümseme davranışı göstermemek • Günlük yaşamda konuşarak iletişim kurmamak • Başkalarının söylediklerini anında ya da gecikmeli olarak papağan konuşması biçiminde tekrarlamak • Kendisine adıyla seslenildiğinde hiçbir tepki vermemek • Etrafındakilerin sıklıkla kullandığı bay-bay yapma ya da öpücük verme gibi jestleri kullanmamak • Kanat çırpma ya da parmak ucunda koşturma gibi tekrarlı davranışlar sergilemek • Oyuncaklarla sıra dışı biçimlerde etkileşmek • Rutinlere aşırı bağlılık göstermek • Beslenmede aşırı seçici olmak • Sıklıkla öfke nöbetleri geçirmek • Bazı seslerden, ışıklardan vb. aşırı rahatsız olmak

Okul öncesi dönemdeki özelliklere ek olarak okul döneminde gözlenen özellikler: • Sosyal oyunlara katılmamak • Kendisinden daha küçük çocuklarla oynamayı yeğlemek • Başka çocuklarla oynarken fazlaca patronluk yapmak • Fazlaca didaktik ifadeler kullanmak • Karşılıklı konuşma sürdürmekten çok tek taraflı konuşma özelliği göstermek • Söylediklerinin ya da yaptıklarının başkaları üzerindeki olumsuz etkilerini algılayamamak • Fazla kuralcı olma ya da olayları anlamlandırmak için kurallar yaratma gereksinimi göstermek • Dinlemeye ya da çalışmaya yoğunlaşmakta zorlanmak

Okul öncesi dönemde gözlenen özellikler: • Başkalarının kendisine dokunmasından ka- çınmak • Kendini diğer insanlardan soyutlamak • Başkalarının mimiklerini taklit etmemek • Anne-babasının kendisine gülümsemesine karşılık gülümseme davranışı göstermemek • Günlük yaşamda konuşarak iletişim kurmamak • Başkalarının söylediklerini anında ya da gecikmeli olarak papağan konuşması biçiminde tekrarlamak • Kendisine adıyla seslenildiğinde hiçbir tepki vermemek • Etrafındakilerin sıklıkla kullandığı bay-bay yapma ya da öpücük verme gibi jestleri kullanmamak • Kanat çırpma ya da parmak ucunda koşturma gibi tekrarlı davranışlar sergilemek • Oyuncaklarla sıra dışı biçimlerde etkileşmek • Rutinlere aşırı bağlılık göstermek • Beslenmede aşırı seçici olmak • Sıklıkla öfke nöbetleri geçirmek • Bazı seslerden, ışıklardan vb. aşırı rahatsız olmak