GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Psikolojik yetersizlik, öz bakım becerilerinin zihinsel yetersizliği olan bireyler tarafından edinilmesini etkileyen çeşitli etmenlerden biri değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bireye en çok müdahale gerektiren ipucu tam fiziksel ipucudur.

Bireye hiçbir açıklama yapılmadan bakım gereksinimlerini karşılamak yerine, bakım sunarken hangi becerinin ne şekilde yerine getirilmesi gerektiğinin açıklanması izleyen zamanlarda, bakım alan zihinsel yetersizliği olan bireylerin kendilerini söylenenleri yapmalarını sağlayabilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türüne göre: Tek tip gıda ile beslenmek, örneğin sadece hamburger yemek gibidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Dolayısıyla problem davranışlar aslında bir iletişim işlevi görmektedir. Bu anlamda problem davranışların işlevlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür. Bunlar; İçsel uyaran elde etme, ilgi elde etme, nesne ya da etkinlik elde etme, içsel uyarandan kaçma, ilgiden kaçma, nesne ya da etkinlikten kaçmadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliğe sahip bireylerin kronik bir hastalığa sahip olma oranları %27,5 iken doğal gelişim gösteren akranlarında bu oran % 4,7’dir. Bu oranlara göre sağlık sorunları görülme sıklığının zihinsel yetersizliği olan bireylerde ortalama 6 kat daha fazla olduğunu ifade etmek mümkündür.

Yemek reddi ve/veya seçiciliği genellikle yemeğin türüne, dokusuna, ısısına, yemek yenen yere ve besleyen kişiye göre şekillenmektedir.

Uygun sıralama sembol öncesi dönem, sembolik dönem ve sözel dönemdir.

Ayşe her gün aynı etkinlik sırasında problem davranış gösterdiği için problem davranışın işlevinin nesne-etkinlikten kaçma olduğunu düşünebiliriz.

DSM-V’e göre zihinsel yetersizliğin tanı ölçütleri ise aşağıdaki şekildedir:
1. Zihinsel işlevlerde güçlükler yaşamak
2. Uyumsal davranışlarda gözlenen sınırlılıklar
3. Bu durumun gelişim dönem içerisinde ortaya çıkması.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Zihinsel yetersizlik gösteren bireyler zekâ bölümü puanlarına göre şu şekilde sınıflandırılırlar;

50-55 ile 70 arası: Hafif düzeyde zihinsel yetersizlik
35-40 ile 50-55 arası: Orta düzeyde zihinsel yetersizlik
20-25 ile 35-40 arası: Ağır düzeyde zihinsel yetersizlik
20-25 ile daha aşağısı: Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizlik

Doğru cevap C şıkkıdır.

Kişisel bakım gereksinimleri, toplumdaki her birey için birincil, başka bir ifadeyle öncelikli yaşam gereksinimlerindendir. Bu hizmetler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
• Tuvalet ihtiyacı ve tuvalet sonrası temizliği
• Vücut temizliği (Banyo yapma, el-ayaktırnak bakımı, burun ve kulak temizliği, istenmeyen tüylerin bakımı)
• Ağız ve diş bakımı
• Saç ve sakal bakımı
• Mensturasyon bakımı
• Giyinme/soyunma için gerekli hizmetler
• Beslenme hizmetleri (yemek yeme, yemek hazırlama, içecek içme vb.)
• Genel temizlik (giysilerinin temizliği, odasının temizliği vb.)

E şıkkı dışındaki şıklar kişisel bakım hizmetlerindendir. E şıkkı ise psikososyal destek hizmetlerindendir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin öz bakım becerilerini edinmesini etkileyen etmenleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• Büyük kas becerilerindeki yetersizlikler
• Küçük kas becerilerindeki yetersizlikler
• El-göz koordinasyonunda yetersizlik
• Bilişsel becerilerde yetersizlik ve
• Öğrenme fırsatlarını engelleyecek özellikteki aile tutumları (Varol, 2000). 

Doğru cevap E şıkkıdır.

Bakım sunan kişinin, “Bak ben musluğu yukarı kaldırarak açıyorum” diyerek musluğu nasıl açtığını göstermesi ve ardından “Haydi şimdi sende aç” demesi şeklinde sunulabilmektedir. Burada bakım sunan kişi beceriyi model olarak gösterirken, ne yaptığını da sözel olarak açıklamalıdır. Bu model ipucu/model olma şeklinde öğretim stratejisidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sunulan yemeği reddetme davranışı söz konusuysa, sabit kaşık ve fiziksel yardım yöntemleri kullanışlı bulunmaktadır. Yemek seçiciliği durumlarında kullanılabilecek başka yöntemler de eş zamanlı sunum ve sıralı sunum olarak sıralanabilir. Bireylerin yiyecekleri yutmama, ağızda tutma veya tükürme gibi beslenmeye ilişkin davranışları söz konusu olduğunda ise, tekrar sunma ve izleyici gıda teknikleri kullanılabilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özellikle ağır ya da çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler sembol öncesi dönemde olup, işaret, resim, fotoğraf ya da konuşma gibi sembolik iletişim biçimlerini kullanmada ve anlamakta yetersiz olabilmektedirler. Doğru cevap E şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin problem davranışların işlevlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• İçsel uyaran elde etme
• İlgi elde etme
• Nesne ya da etkinlik elde etme
• İçsel uyarandan kaçma
• İlgiden kaçma
• Nesne ya da etkinlikten kaçma

I, II ve IV numaralı öncül doğru iken, III numaralı öncül bu işlevler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin uyku problemleri genellikle davranışsal problemlerdir ve genel olarak dört farklı biçimde sergilendiği gözlenmektedir;

1. Gece sık uyanma
2. Uykuya dalmada güçlük
3. Erken uyanma
4. Uykuya gitmeye ya da uyumaya direnme

I ve II numaralı öncüller bu problemler arasında yer alırken, III numaralı öncül bu problemler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerde görülen uyumsal davranışlar kavramsal, sosyal ve pratik beceriler olmak üzere üç genel alanda toplanmaktadır. Alıcı dil becerileri, ifade edici dil becerileri, para kavramları, okuma yazma becerileri kavramsal uyumsal davranışlardır. Diğer şıklarda bulunan davranışlar sosyal uyumsal davranıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Ortalama zeka bölümü puanları 70 olarak kabul edilmektedir. 70 puan altında bir zeka bölümü puanına sahip olmak, ortalama zeka puanının altında olmak anlamına gelmektedir. Bu durum bireyin zihinsel işlevlerinin ortalamanın altında olması bir başka ifade ile zihinsel işlevlerde güçlükler yaşadığını ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.