GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SİYASET - Deneme Sınavı - 9

Siyah Bilinçlenme Hareketi (Black Consciousness Movement) olarak adlandırılan Biko’nun siyasi hareketi ve başkanlığını yaptığı SASO özellikle öğrenciler arasında taraftar buldu ve kısa bir sürede yaygınlaştı. Apartheid hükümeti ilk önceleri şiddet dışı yollarla mücadeleyi desteklediği için SASO’ya olumlu yaklaşırken, özellikle BPC’nin kurulmasından sonra daha çok siyasi bir örgüt haline gelen SASO ve lideri Biko’nun faaliyetlerine sınırlama getirmeye başladı. Bunun sonucunda Steve Biko, 18 Ağustos 1977 tarihinde polis tarafından bir yol çevirmesi esnasında göz altına alındı. Gözaltındayken Pretoria’da öldürülen Biko, genç yaşına rağmen Güney Afrika siyasi hayatına fikirsel anlamda en büyük katkıyı yapanların başında gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Apartheid döneminde yıllarca bakanlık yapmış olan fakat reformlara açık bir eğilim gösteren De Klerk’in devlet başkanı seçilmesi, Apartheid rejimi için sonun başlangıcıydı. 1990 Ağustos ayında Mandela ANC’nin silahlı mücadeleyi bıraktığını açıkladı; De Klerk ise Apartheid rejimi yasalarını tek tek kaldırmaya başladı. 20 Aralık 1991’de resmî anayasa görüşmeleri hükûmet ve siyasi partilerden oluşan on dokuz grubun katılımıyla başladı. Demokratik Bir Güney Afrika İçin Kongre (Convention for a Democratic South Africa- CODESA) adı verilen bu toplantılar daha sonra Güney Afrika’da demokratik bir yapının kurulmasında kilit rol oynadı. Doğru cevap D'dir.

RC’nin amacı 1960 ile 1994 yılları arasında Güney Afrika’da meydana gelen insan hakları ihlallerini araştırmak ve suç işleyenlerin eğer itiraf ederlerse genel aftan yararlandırılmasını sağlamaktı. Çalışmalarını bir rapor hâlinde yayımlayan TRC, Apartheid döneminde kendilerine karşı suç işlenenler için tazminat ödenmesi önerisinde bulundu ve bu çerçevede hükûmet ilk tazminat ödemelerin TRC’nin temel görevi gizli kalmış suçları ortaya çıkararak Güney Afrika’da devam etmekte olan genel uzlaşma ortamına katkıda bulunmaktı. Doğru cevap B'dir.

Nelson Mandela'nın ardından Thabo Mbeki’nin devlet başkanı seçildiği 1999 yılından sonra Güney Afrika siyasal sistemi uzlaşmanın ötesinde apartheid döneminden kalan köklü ekonomik ve sosyal sorunlara çözüm arayışı içerisindedir. Toplumsal ve ekonomik hayatın yeniden düzenlenmeye çalışıldığı bu dönem halen devam etmektedir. Eylül 2008’de iç siyasi sebepler yüzünden Mbeki görevinden istifa etmek zorunda kalmış olup yerine 2009 baharında yapılacak olan seçimlere kadar Güney Afrika devlet başkanlığına ANC başkan yardımcısı Kgalema Motlanthe getirilmiştir. 2009’da yapılan seçimlerde ANC adına yarışan Jacob Zuma devlet başkanı seçilmiş ve halen bu görevini yürütmektedir. Doğru cevap C'dir.

Güney Afrika hükümeti 1994 yılından sonra bir dizi düzenlemeler yaparak bozuk olan gelir dağılımını düzeltmeye çalışmaktadır. Bu düzenlemelerin başında devlet ihalelerinin tarihsel olarak dezavantajlı (historically disadvantaged people) gruplara verilmesi gelmektedir. Devlete ait çeşitli işyeri kontratlarının verilmesi ve devlet kullanımı için mal satın alma öncelikleri bu tanımlanan sınıfa ayrıcalıklıdır. Hükûmet BEE siyasetiyle özel sektöre müdahale etmekte ve yeni özel sektör yaratmada ilgili sınıfa giren kişilere öncelik tanımaktadır. Eğitim olanakları konusunda dezavantajlı gruplara öncelik verilmesi bu uygulamalardan birisi değildir. Doğru cevap A'dır.

Afganistan savaşıyla başlayan SSCB’nin çöküşü aynı zamanda Güney Afrika’daki Apartheid rejimin çöküşünün başlangıcını temsil eder. Uluslararası baskı ve iç çekişmelere dayanamayan Apartheid rejimi nihayet 1990’ların başında çözülmeye, 27 Nisan 1994’te yapılan ve siyahların ilk kez oy kullandığı genel seçimle de sandığa gömülmüştür. 1994 yılından sonra Güney Afrika’ya uluslararası toplum tarafından uygulanan amborgalar kalkmış ve Güney Afrika uluslararası topluma tekrar katılmıştır. Güney Afrika, 1 Haziran 1994’te İngiliz Milletler Topluluğuna, 23 Haziran 1994’te BM Genel Kuruluna yeniden girmiştir. Doğru cevap C'dir.

Thabo Mbeki’nin 1997 yılında açıkladığı ve her geçen gün popülerlik kazanan Afrika Rönesansı tezi, Landsberg ve Hlophe’ye (1999) göre Güney Afrika dış politikasının temel direğini oluşturmaktadır. Ayrıca Güney Afrika hazırlanmasında etkin şekilde rol aldığı Afrikanın Kalkınmasi için Yeni İşbirliği (New Partnership for African Development -NEPAD) adlı ekonomik kalkınma programı yoluyla Afrika kıtasındaki geri kalmışlık ve yoksulluğu azaltmayı hedeflemektedir. Doğru cevap A'dır.

Güney Afrika’da siyasi partiler sağ-sol ya da merkez diye bir yapılaşma içerisinde değildir. Bütün partiler merkezi partilerdir. Sol eğilimli olan Güney Africa Kominist Partisi seçimlere tek başına girmemekte ve ANC ile birlikte üçlü ittifak içinde seçimlere katılmaktadır. Bu anlamda liberal parti bu partilerden birisi değildir. Doğru cevap D'dir.

Ulusal Meclis yasaların hazırlanmasında ve yapımında yetkilidir. En yüksek yasal organ olarak yasaları değiştirebilir, onaylayabilir ve reddedebilir. Ulusal Meclis kararlarını oy çokluğuyla alır. Ulusal Meclis çeşitli mekanizmalar yoluyla yürütme organını denetler. Doğru cevap A'dır.

Yakın tarihte uluslararası sisteme yeni devletlerin katıldığı üç önemli dönem dikkat çekmektedir. Devlet sayısının artışındaki ilk dalga, I. Dünya Savaşı sonucunda Habsburg ve Osmanlı İmparatorluklarının yıkılması sonrası yeni devletlerin ortaya çıkışı ile yaşandı. İkinci dalga, II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan dekolonizasyon süreci yani Avrupalı devletlerin denizaşırı sömürgelerinin bağımsızlıklarını kazanmalarıydı. Üçüncü dalga ise Soğuk Savaş sonrasında SSCB’nin yıkılması ve komünist blokun çözülmesidir.

Doğru cevap D‘dir.

Sayfa: 27

Bir ülke içinde belli bir dönemde üretilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatı ile değeri GSYİH ile ifade edilir. Doğru cevap C seçeneğidir

GSMH, bir ülke vatandaşlarının belli bir dönemde ürettikleri nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatı ile değeridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kalkınma kavramı, büyümeden daha geniş anlamlı olup az gelişmiş bir toplumda iktisadi yapının dönüşmesinin/dönüştürülmesinin yanında sosyal, kültürel ve siyasal yapıların da değiştirilmesini ifade etmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İthal ikamesi, yurtdışında üretilen ve ithal edilen malların uygulanan koruyucu ve özendirici önlemlerle yurt içinde üretilmesini öngören bir sanayileşme stratejisidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Amerikan Devletleri Örgütünün 1948’deki kurucu metni bir bakıma Monroe Doktrini’nin teyidi niteliğindedir. Avrupa ülkeleri Monroe Doktrini’ne uygun davranmadıkları takdirde ABD bunu düşmanca bir hareket sayarak karşı koyacaktı. ABD’nin bu tutumunun Latin Amerika’daki İspanyol sömürgelerine faydası olmuştur. Avrupalı devletler, sömürgeleri bağımsızlık mücadelesi veren İspanya’ya ABD’den çekindikleri için yardım edememişlerdir. ABD’nin Monroe Doktrini ile somutlaşan bu tavrı, 1820-1830 döneminde Latin Amerika’daki bütün İspanyol sömürgelerinin bağımsızlıklarını elde etmelerine imkân sağlamıştır.

Doğru cevap E‘dir.

Sayfa: 28-29

Sürdürülebilir kalkınma, temel çevresel, sosyal ve ekonomik hizmetlerin, bu hizmetlerin dayandığı ekolojik ve toplum merkezli sistemlerin varlığını tehdit etmeksizin, herkese sunulabildiği kalkınma olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

1980’li yıllarda, ulusların gerçek zenginliğinin insan kaynakları olduğu anlayışına dayanan ve bu kaynağın geliştirilmesinin önemini vurgulayan insani kalkınma yaklaşımı popüler olmaya başlamıştır. İnsanı merkez alan bu yaklaşımın temel parametreleri ise, ekonomik kalkınmanın yanında, yaşam kalitesinin iyileştirilmesi, iyi bir eğitimden geçmesi, sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması ve uzun bir yaşam süresine sahip olunmasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kişi başına GSYİH, reel GSYİH’nin ülke nüfusuna bölünmesi ile elde edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Aslında uluslararası sistemdeki güçlü aktörler de gelişmekte olan ülkeleri kendi yanlarına çekerek küresel sisteme entegre etmeye çalışmışlardır. Bu çerçevede uluslararası sisteme yeni katılan devletleri küresel ekonomi-politik yapılara entegre etmek amacıyla büyük devletler öncülüğünde çok sayıda devletin üyeliğine açık olan uluslararası örgütler kurulmuş veya bazı örgütlerin gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik alt birimleri oluşturulmuştur (Navari, 2000: 198). Gelişmekte olan ülkelerin mali ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik ilk kurumsallaşmış uluslararası destek Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankasından (IBRD) gelmiştir. 1944’te savaş sonrası Avrupa’nın yeniden inşası için kurulan IBRD’nin 1950’li yıllarda ana çalışma alanı, yeni devletlere kalkınmalarını destekleyecek uygun krediler vermek olmuştur.

Doğru cevap B‘dir.

Sayfa: 30

Günümüzde gelişmekte olan ülkeler olarak nitelendirdiğimiz ve yeryüzündeki devletlerin yaklaşık üçte ikisini kapsayan gruptaki ülkelerin ortak özellikleri geçmişte sömürgeciliğe veya emperyalizme maruz kalmış olmalarıdır. Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda yaygın olan diğer ortak sorunlar ise istikrarsız siyasal sistemler, gelir dağılımı eşitsizlikleri ve yerel ekonomilerin küresel rekabet karşısında zorlanmalarıdır.

Doğru cevap E‘dir.

Sayfa: 48