GENEL BİYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 7

Prokaryot hücreler zarla çevrili bir çekirdekleri olmayan hücre tipleridir. Çekirdek materyalleri serbest olarak protoplazma ile karışmıştır. Prokaryot hücrelerde endoplazmik retikulum, golgi cisimciği, ve mitokondri gibi çift zarla çevrili organeller yoktur. Protein sentezinin yapıldığı ribozom granülleri sitoplazmada dağınık olarak bulunur. Solunum enzimleri hücre zarı çevresinde bulunurlar. Bir çekirdek zarı bulunmadığından bunların dışında kalan molekül içermeyen, yarı katı sıvı da sitosol olarak isimlendirilir.

Küçük moleküllerin hücre zarından geçişi difüzyon, osmoz, kolaylaştırılmış difüzyon, aktif transport; makromoleküllerin geçişi ise endositoz (fagositoz, pinositoz) ve ekzositoz ile olmaktadır. Membrandan iyonların geçişi iyon kanalları = transport proteinleri sayesinde gerçekleştirilir.

Endoplazmik retikulum genelde çekirdek ve golgi aygıtı arasında yer alır. Hücreden hücreye ve fizyolojik durumlarına göre kanal ve keselerin diziliş ve miktarları değişebilir. Çok fazla protein sentezi yapan hücrelerde kanallar genişlemiş olarak gözlenir. Endoplazmik retikulum zarları ile çevrili olan yapılara sisterna adı verilir

Hem prokaryot hem de ökaryotlarda bulunurlar. Ribozomlar ribonükleik asit ve protein ünitelerinden yapılmıştır, lipit ve polissakkaritleri içermezler. Görevi protein sentezinde mRNA daki bilgiyi aminoasit dizisi şekline dönüştürmektir.

DNA’ nın kendi kopyasını yapmasına replikasyon adı verilir. DNA kendisinde bulunan bilgileri RNA molekülüne aktarmaktadır, bu işleme de tercüme yani transkripsiyon(yazılım) adı verilir ve protein sentezlenmesinde kullanılır. Bu RNA molekülüne çevrilen genetik şifrenin protein üretimi için kullanılmasına translasyon (tercüme, çeviri) adı verilir.

Kırmızı kan hücreleri hariç bütün ökaryotik hücrelerde bulunur. Zarla çevrili yuvarlak veya oval biçimli, yerleri, sayıları ve büyüklükleri hücreden hücreye ve hücrenin farklı evrelerinde değişen bir organeldir. Esas görevi sindirmektir. Bu görevi de içlerinde bulundurdukları enzimlerle yaparlar. Belli başlı lizozomal enzimler asit fosfatazlar, asit ribonukleazlar, asit deoksiribonukleazlar, hyaluronidaz, lizozimlerdir. Hücre içinde yaşlanan pek çok organel de lizozomlarla birleşerek otofajik vakuolleri oluşturup sindirilirler. Lizozomlar hücre içi sindirimin yanı sıra yaralar ve iltihaplı bölgelerin iyileşmesinde de görev alırlar.

Mitokondriler ATP’ nin depolanıp, hücre içi solunumunda görevli olan enerji dönüşümünün sağlandığı bir organeldir. Bu nedenle trikarboksilik asit çevrimi (TCA), solunum zinciri olayı ve oksidatif fosforilasyon olayları mitokondrilerde gerçekleşir.

Kromozomlar kromatinlerden yapılmışlardır. Kromatinler hücrenin bölünmesi sırasında yoğunlaşıp, kromozomlar şeklinde mikroskop ile görülebilirler. Hücrenin bölünmesi sırasında interfaz safhasında kromatin iplikleri daha yoğun gözükürler.Kromozomlardaki önemli yapılardan biri sentromer yani kinetekorlardır . Kromozomlar histon proteinler ile bireşerek kromatid adı verilen iki DNA ipliğinden oluşurlar. Bir kromozom bir çift kardeş kromatidden oluşur. Kromozomlar, kromatinlerin yoğunlaşmış biçimleri olup, her iki kromatinin birleştiği noktaya sentromer adı verilmektedir. Kromatinler DNA ve histon proteinlerden yapılı nükleozom denen tekrarlayan birimlerden yapılmışlardır.

Çekirdeğin içi çekirdek plazması (nükleoplazma veya karyoplazma) ile doludur. Çekirdek sıvısı içerisinde daha koyu bir alan gözlenir. Bu alan bir ya da birkaç tane olabilen çekirdekçik=nukleolusdur. Çekirdekçik ribozomların işlendiği ribozom, DNA, RNA ve çeşitli proteinlerin bulunduğu yerdir. Ribozomlara ait ribonükleik asitlerin, rRNA’ ların yapım yeridir. Çekirdekçik etrafında zar bulunmaz. Çekirdekçiklerin oluşumlarında nukleolus organizatör denen bölgelere sahip nükleolar kromozomların etkisi vardır.

Glikozun dışında vücutta kullanılan yağ asitleri de okside olup asetil Co-A’ yı, aminoasitler de asetil Co-A’ ya dönüşürler. Asetil Co-A mitokondrilere geçer. Burada Krebs devri adı verilen bir seri reaksiyon dizisi gerçekleşir. Bu reaksiyonlarda temel olaylar CO2 çıkması (dekarboksilasyon) ve hidrojen koparılması (dehidrogenasyon) şeklindedir. Bileşiklerden koparılan hidrojenler (elektronlar), ETS (elektron taşıma sistemi)’ye geçerek oksijene kadar taşınırlar.

Prokaryot hücreleri ökaryotlara göre daha basit hücrelerdir. Genetik materyalleri protoplasmada dağınık bir halde bulunur. Çift zarla kaplı organellere sahip değildir. Boyutları 1-10 mikron arasındadır. Solunum enzimleri hücre zarı çevresinde yer alır. Hücre zarının içeriye doğru yaptığı göçüklere mesosom denir ve bunlar ökaryotlardaki mitokondriler gibi çalışır. Bu nedenle doğru cevap "C" dir.

Prokaryotlar nükleus ve mitokondri içermez. Çoğalabilmeleri içinde DNA'ya ihtiyaçları vardır. Prokaryotların genetik materyali yani DNA'sı hücre içeriisnde protoplasma ile karışmış bir halde bulunur.

III, V ve VI dışındaki şıklar ökaryotik hücrenin özelliklerini belirtmektedir. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Sentriol dışında kalan organeller hem hayvan hücresinde hem de bitki hücresinde yer alır. Sentrioller ve aster iplikleri bitki hücresinde bulunmaz yalnızca hayvan hücresinde bulunur. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Su moleküllerinin konsantrasyon farkına bağlı olarak membrandan geçişine osmoz denir. Konsantrasyon farkından dolayı enerjiye ihtiyaç duymadan geçiş sağlanır. Doğru cevap"B" dir.

Lizozomlar hücrenin atık ve zararlı maddeleri sindirdikleri organellerdir ve bu sindirim için gerekli asidik enzimlere sahiptirler. Lizozomlar çift kaplı bir zar sistemi ile çevrili olmalarından kaynaklı hücrenin yararlı biyomeloküllerine zarar veremezler ancak kapsül içerisine hapsedilen zararlı moleküllerin yıkımını yaparlar. Doğru cevap "E" dir.

Glikoliz tepkimlerinde ilk evre enerjinin kullanım evresi olup, 3C'lu fosfatların eldesi sonrasında sentezlenen moleküller ise enerjinin ortaya çıkışını destekler. 1,2 difosfogliserat molekülünün fosfogliserat kinaz enzimi ile etkileşmesi sonucunda 3-fosfogliserat oluşurken 2 mol de ATP üretimi gerçekleşir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Eğer hücre enerji elde etmek istiyorsa glikoliz ya da diğer biyomolekülleri yıkarak elde ettiği elektronları mitokondri membranlar arası bölgede meydana gelen elektron transport zincirine göndererek oksidatif fosforilasyon ile ATP enerjisi üretir.

Linne, hayvanların bazı dış görünüşlerini göz önünde tutarak sınıflandırmıştır. Bu şekildeki sınıflandırma yalnız analog (görevdeş) organlara göre yapılır ve canlıların gerçek akrabalık dereceleri konusunda bilgi vermez. Bitkileri ise eşey organlarını ele alarak sınıflandırmış ancak az sayıda karakter ele aldığı için bugünkü bilgilerimize göre yanlış olan gruplar ortaya çıkmıştır.