GENEL DİLBİLİM II

Tümceler sesletilemez, duyulamaz, kaydedilemez ya da ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler; bunlar yalnızca tümcelerin dışavurulan biçimleri için yani sözceler için geçerli olabilir.

Düşün­celer zihinsel süreçlerdir ve bu açıdan bireyseldirler. Önermeler ise bireyler/zihinler-üstü kavramlardır, evrenseldirler ve bu nedenle tek tek dillere özgü de­ğildirler. Bu anlamıyla önermeler bilişsel bir olguya gönderimde bulunurlar. Diğer bir deyişle önermeler düşünmek için kullandığımız soyut parçalardır.

Betimsel anlam, bir bakıma herhangi bir dilsel ifadenin (gerçek veya yalnızca zihinde karşılığı olan) bir varlıkla ilişki kurmasını sağlayan bilgiyi barındırır.

Tümcelerin ilgili anlamları yüklenmesini sağlama konusunda ‘ve’, ‘bazı’, ‘kimse’ sözcüklerinin önemli bir rol oynadığı tartışma götürmez. Gönderimden yoksun olsalar da bu sözcükleri anlamlı kılan bir betimlemelerinin (betimsel anlam) varlığıdır. Diğer bir deyişle, bir tümcede her bir sözcüğün gönde­rimsel anlamı olmayabilir ama bu, tümcenin toplamda anlamlılığına engel değildir.

Montague'ye göre anlambilimin temel hedefi bir tümcenin 'doğru' olmasından ne anladığımızı ortaya koymaktır.

Sıfırlayan sıfatlar: Etkileşime girdiği adın anlamını ‘sıfırlayan’ sıfatlardır bunlar. Örneğin sahte para ad öbeğinde sahte sıfatı birleştiği para adının, para olma özelliği sergileyen öğeler kümesinde bulunmasının önüne geçer; yani, sahte para aslında dünyasal gerçeklikte para olarak kabul ettiğimiz nesneye gönderimde bulunmaz.

Çanta kümesi (Ç), çanta olarak belirlenebilecek, çanta özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümsei (K) ise kırmızı özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümesinin yalnızca çanta­ları değil kırmızı olan her şeyi ba­rındırması gerektiğine dikkat edi­niz. Kırmızı çanta, bu iki kümenin kümesinde yer alır; yani, Ç n K

Hiçbir niceleyicisini barındıran bir ad öbeğinin gönderimini belirleyen küme, ilgili tümce­nin eylem öbeğinin gönderimsel anlamını belirleyen küme ile örtüşmeme-ilişkisi içinde olmalıdır. Örtüşme­me-ilişkisi, iki kümenin bir kesişim kümesi olmaması durumuna işaret eder

Gerektirim, bir tümcenin anlamına baktığımızda diğerinin doğruluk koşulu  ve değeri hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlayan mantıksal bir ilişkilendirmedir.

Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümcenin konuşma eyleminin nesnesi olmasına yani sessel biçime bürünmesine sözce adı verilir.

Bilişsel bir olguya gönderimde bulunan ve düşünmek için kullandığımız soyut parçalara önerme denir.

Osman ve Hakan, ayrı ayrı sinemaya gitmiş olabilirler. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Venüs'ün gönderimi olmasına rağmen betimsel anlamı yoktur. Cevap A'dır.

B şıkkında geçen cumhurbaşkanı ifadesinin hangi cumhurbaşkanı kast ettiği bilinmemektedir. Dolayısıyla farklı gönderimleri olabilir. Doğru cevap B'dir.

İngiltere Kraliçesi (E) olarak hangi kraliçeden bahsedildiği belli değildir. Benzer şekilde öğretmenler (C şıkkı) ifadesi de betimsel anlama sahiptir. A şıkkında da betimsel anlam içeren ad tamlaması varken B'deki Türk yazar ifadesi tek bir gönderimsel anlama sahiptir. Çünkü Nobel Edebiyat Ödülü alan tek bir Türk yazar vardır.

I ve II nolu tümceler iyi biçimlendirilmiştir. II.tümcenin garip bir cümle olmasına rağmen iyi biçimlendirildiğini söyleyebiliriz.

I ve II nolu tümceler doğru veya yanlış bir anlama gelmektedir. Doğrulukları dış dünyayla karşılaştırılarak ortaya çıkarılabilir. Ancak III.tümce hiç bir anlam ifade etmemekte, dış dünyada hiçbir olgu veya olaya dair bir bildirimde bulunmamaktadır. Doğru cevap C'dir.

I. tümce önerme niteliği taşımaz. III.tümce doğru olmasa da bir önermedir.

Doğru cevap E'dir.

Sözceler tümcelerden farklı olarak fiziksel bir gerçekliğe sahiptir çünkü sözceler belli bir zamanda, belli bir yerde ve belli bir iletişim durumunda ortaya çıkarlar ve hepsinden öte sözcenin bir söyleyicisi vardır. Bu açıdan bakıldığında, sözceler belli bir dilsel ve dildışı bağlam içinde gerçekleşir. Tümceler ise sesletilemez, duyulamaz, kaydedilemez ya da ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler; bunlar yalnızca tümcelerin dışavurulan biçimleri için, yani sözceler için geçerli olabilir. Doğru yanıt C’dir