Turizm Endüstrisi

Lickorish ve Jenkins’e (1997) göre turizm, ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel nitelikte girdiler gerektiren, ekonomideki geleneksel sektörlerle kesişen bir faaliyettir.

Turizm endüstrisi, turistlerin özel ihtiyaç ve isteklerine hizmet etmeyi amaçlayan tüm firmalar, kuruluşlar ve tesisleri içerir.

Turizm: hizmet sektörü, bir sistem bütünü, sosyoekonomik kalkınma, istihtam, erişilebilirlik (seyahat, taşımacılık), konaklama, tesisler, firmalar.

Turistlerin amacı: iş, eğitim, ticaret, dinlenme-rahatlama, eğlence, kültür, eğitim, alışveriş, kendini tanıma-özgüven sağlama.

Akla gelenler: destinasyona (varış noktası) gidiş yolu, planlaması, ulaşım aracı

Erişilebilirlik (accessibility) destinasyona ulaşım sistemlerinin performansını ölçmektir, soyut bir kavramdır, hedefe ulaşımda kolaylıktır. Erişilebilirlik, mekânsal olarak dağıtılmış fırsatlara erişim kolaylığı ve rahatlığı olarak ifade edilebilir (Dong vd., 2006). Gerçekte erişilebilirlik veya yokluğu bir destinasyonu yaratabilir veya ortadan kaldırabilir. Turizm, dünya ulaşım haritasına bağlı olarak gelişir.

Erişebilirlikte 2 şey önemli: ortalama maliyet (ödeme gücü önemli) ne olacak ve faydası (ne kadar sürede ulaşım, mesafe, yorgunluk-konfor durumu) nedir?

Ulaşım sisteminin birincil rolü, insanlara, işletmelere ve bunların ürettiği bilgi, mal ve hizmetlere erişimi sağlamaktır (Miller, 2018).

Ulaşım modu (türü) seçimi erişilebilirlik maliyetine bağlıdır. Buna mesafenin sürtünmesi de (friction of distance) diyebiliriz. Mesafenin fiziksel olarak uzaklığı (zaman), yorgunluğu ve maliyet olarak değeridir.

Ulaşım modları (türleri) farklı konfor, gürültü, kalabalık vb. özelliklere sahip olduğundan her birisinde harcanan zaman farklı değerlendirilir (Vickerman, 1974; Richardson, 1973). Ekonomi literatüründe erişilebilirlik, esasen sürtünme maliyetlerinin en aza indirilmesi ile eşanlamlıdır. Tek vasıta (örneğin tek uçuş) önemlidir, aktarma genelde dezavantajdır. Kara, hava, su modları var. Ulaşım modları, insanların ve yükün hareketliliğini sağlama yoludur. Seyahat ettikleri yüzeye bağlı olarak kara (kara yolu, demir yolu ve boru hatları), su ve hava olarak üç temel tür olarak ifade edilirler. Her mod bir dizi teknik, operasyonel ve ticari özellik ile karakterize edilir (Rodrigue, Comtois ve Slack, 2013).

uçak (orta-uzun yol için, uygun fiyat tercih),

otomobil (yurt içinde),

tren (Avrupa ve Asya da daha tercih edilir),

otobüs (genelde başka alternatif yoksa)

gemi (az tercih ama popüler)

2030’da havacılığın, büyük mesafeler göz önüne alındığında, uluslararası turizmde kilit bir rol oynamaya devam etmesi ve uluslararası turizm için demir yoluyla seyahatin payının 2016’ya göre iki katına çıkması bekleniyor. Otomobil ve otobüs kullanımında göreceli bir azalma beklenmektedir. Bu büyüme çoğunlukla Avrupa’dan kaynaklanacaktır (UNWTO, 2020b).

Hava yolculuğundaki muazzam büyümeye rağmen, dünya nüfusunun hâlen sadece küçük bir yüzdesinin kullanımında olduğu bilinmektedir (Boniface ve Cooper, 2005).

4 unsur: yol, terminal, taşıma ünitesi ve itici güç

Yol: Kara yolları, demir yolları, tramvaylar ya da teleferikler gibi suni olabilir.

Hava, deniz, göller ve nehirler gibi doğal bir yol olabilir.

İç su yolları gibi bunlardan ikisinin bir kombinasyonu şeklinde de olabilir.

Kara yolundaki araçlar ve iç su yollarındaki tekneler kendi sürücüleri tarafından yönetilirler. Hava araçları, trenler ve bazı geniş gemiler trafik kontrol sisteminin yönetimindedir. Bu yollar genellikle bağımsız bir sistemin sorumluluğundadır. Örneğin İngiltere’de Sivil Havacılık Otoritesi veya Otoyol birimi gibi.

Terminal: Başlangıç, ara, son durak olur.

Taşıma ünitesi: uçak, gemi, tekne, vagon vb. Buharlı trenin itici gücü buharla çalışan lokomotif, taşıma ünitesi vagonlar, yol demir yolu ve terminal de tren istasyonu olarak ifade edilebilir. Uçak için bu dört unsur değişmektedir. Her taşıma modunun bu dört unsuru değiştirilerek farklı ulaşım türleri yaratılır ve fonksiyonlarında değişiklikler ortaya konabilir. Örneğin tren vagonlarından birisi yemekli vagona, bir diğerinin üstü şeffaf bir malzeme ile manzara vagonuna çevrilebilir. Teknoloji, belirli bir yolculuk türü için modun uygunluğunu belirler. Örneğin bazı yerlere hava yolu ile gitmek daha uygundur.

İtici güç: Ulaşım aracı türünün itici gücünün hızı, menzili, kapasitesi, taşıma ünitesi ile yolun bileşimidir.

Yakıt; petrol vb., kirlilik, maliyet, kapasite ile ilgilidir. 

Her ulaşım türü fiyat yapısı ile tüketici talebini ve böylece de yoldaki trafik yoğunluğunu belirler.

Sosyal ve çevresel maliyetler ulaşım operatörü tarafından ya da kullanıcı tarafından değil toplum tarafından karşılanır (hava alanında gürültüsü). Özel maliyetlerde sabit ve değişken olarak ikiye ayrılır (Boniface ve Cooper, 2005).

Hava yolculuğundaki muazzam büyümeye rağmen, dünya nüfusunun hâlen sadece küçük bir yüzdesinin kullanımında olduğu bilinmektedir (Boniface ve Cooper, 2005). Hem yolcu hem de yük için hava yolu, genellikle diğer ulaşım modlarından daha hızlı büyümektedir. Uzun ve orta mesafelerde uçak en çok tercih edilen ulaşım aracıdır. Sistem çok karmaşık olmasına rağmen iyi çalışmaktadır. 2000 yılında %46 olan hava yolculuğunun payı 2018’de %58’e yükseldi.

Hava taşımacılığında tarifeli ve charter olarak iki temel uçuş planı ve biletleme sınıfları olarak da ekonomi ve business class olarak iki temel sınıflma bulunmaktadır. Tarifeli ve charter uçuş sistemleri içinde bazı hizmet olanaklarını kullanarak düşük maliyetli uçuşlar (Low-cost carriers) pazarında önemli farklılıklar yaratılmaktadır ve bu pazar hızla büyümektedir (Bu uygulamada bazı firmalar: Southwest, JetBlue, AirTran, WestJet, ve EasyJet). Hatta bunların içinde Ryan-Air gibi ultra düşük ücret kategorisi uygulayan hava yolu firmaları ve ücret tarifeleri de görülmektedir (Boniface ve Cooper, 2005; Goeldner ve Ritchie, 2012).

Avantajları;

• Hava yolu ile dağ sıraları, okyanuslar, çöller veya ormanlar gibi doğal engeller kolaylıkla aşılabilir.
• Günlük hizmette üstün hızlara ulaşılabilir.
• Hava taşımacılığı yüksek bir yolcu kapasitesine sahiptir ve 500 kilometreden uzun yolculuklar, zor[1]lu, yolu olmayan ve herhangi bir ulaşım türü ile ulaşılamayacak birçok yere ulaşmak mümkündür.

Dezavantajları ise;

• Hizmet verdiği yerden biraz uzakta olabilecek geniş bir terminal alanına ihtiyacı vardır.
• Harcanan büyük miktarlarda güç ve talep edilen yüksek güvenlik standartları nedeniyle pahalıdır.
• Yük kısıtlamaları ve olumsuz çevresel etkileri vardır.
• Hava taşımacılığı özellikle terörizme karşı savunmasızdır.

Uçaklar, daire rotalarını kullanabilirler. İngiltere ile Uzak Doğu arasındaki büyük daire rotası Grönland ve Arktik Okyanusu üzerinden uzanır.

Uçak, 10.000 ila 17.000 metre arasındaki irtifalarda, son derece ince havada, eşit derecede soğuk sıcaklıklarda ve stratosferin bulutsuz koşullarında uçabilir.

Orta enlemlerde pilotlar, 450 km / saate kadar yüksek hızlara ulaşan yukarı batıdan esen rüzgârlardan yararlanır. Bu jet akımları, ters yöndeki yolculuğa kıyasla Kaliforniya’dan Avrupa’ya uçuş süresini bir saatten fazla kısaltır.

Dünya hava rotaları sistemleri yetkili kuruluşları: Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization-ICAO) ve Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA).

Uluslararası turizm taşımacılığında %37’lik bir paya sahip kara yolu taşımacılığı ve altyapıları, ulaşım modları arasında en düşük fiziksel kısıtlamalara sahiptir. Bununla birlikte, coğrafi kısıtlamalar, nehirler veya engebeli arazi gibi özelliklerin üstesinden gelmek için yol yapımında önemli ek maliyetleri vardır. Yirminci yüzyılın başından bu yana gelişimini en çok şekillendiren ulaşım türlerinden biridir. Otomobil, esneklik ve rahatlık sunduğu için tercih edilen bir ulaşım aracıdır. Kara yolları gibi demir yolu taşımacılığının da arazi koşulları ile önemli bir ilişkisi vardır çünkü en çok kısıtlamalara sahip ulaşım şekli budur. Uluslararası turizmde kullanılan ulaşım araçları arasındaki payı %2’dir. Modern otoyolu (otoban) ilk kez Almanlar inşa etti. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde kara yolu ulaşım ağları hızla genişledi. Amerikan Eyaletler arası otoyol sistemi 1956’da başladı. Çin otoban sistemi daha sonra ortaya çıktı ancak çok daha hızlı gelişti. Uygun fiyat, esneklik, rahatlık ve kişisel kontrol, otomatik seyahati tüm dünyada en popüler ulaşım şeklidir.

Demir yolu taşımacılığı ortalama düzeyde fiziksel kısıtlamalara sahiptirler ve özellikle nakliye için düşük bir eğim gereklidir. Bir raylı sistemi işletmek, düzenli (programlı) ancak katı hizmetleri kullanmayı gerektirir. Yollar gibi demir yolu taşımacılığının da arazi koşulları ile önemli bir ilişkisi vardır çünkü en çok kısıtlamalara sahip ulaşım şekli budur. Uluslararası turizmde kullanılan ulaşım araçları arasında[1]ki payı %2’dir. Metro sistemleri, büyük metropol alanlarındaki en yoğun hareketlilik biçimlerini içerir.

Yüksek hızlı trenler yolcu trafiğini ekonomik ve verimli bir şekilde idare eder. Fransa ve Japonya, yüksek hızlı trenleri meşhurdur. Dünyanın en büyük demir yolu işletmeleri ve hatları Rusya, Hindistan ve Çin’dedir. Hindistan’daki Palace on Wheels turist trenleri; Güney Afrika’da Mavi Tren, İsviçre’de Glacier Express, Fransa ve Avusturya’da Orient Express ve Rusya’da Trans Sibirya Demir Yolu bilinen hatlardır.

Hava yolu taşımacılığı: %58

Kara yolu taşımacılığı: %37

Demir yolu taşımacılığı: %2

Deniz yolu taşımacılığı: %4

Konaklama işletmesi ve onun sunduğu oda, restoranlar, bar, eğlence, hediyelik eşya dükkânları, oyun, toplantı- kongre hizmetleri, sağlık kulüpleri ve diğer faaliyetleri anlaşılır. Toplam turist harcamalarının en önemli unsurunu temsil eder. Otelcilik sektörü, müşterilere konaklama hizmetleri sağlamada uzmanlaşmış ağırlama endüstrisinin bir alt bölümüdür. Genellikle boyut, işlev, hizmet ve maliyete göre kategorize edilebilen çeşitli otel türleri vardır. Hizmet düzeyleri genellikle üç seçeneğe ayrılabilir: sınırlı hizmet, orta düzey hizmet ve tam hizmet. Otellerin verdiği yatak ve kahvaltı, mutfaklı daireler, ev değişimleri, kampların yanında; yolcu gemileri veya trenler de ulaşımın yanında konaklama hizmeti verebilir. Kalite çok önemlidir. Dünyada konaklama birimlerinin çoğu, bireysel mal sahibi-işletmecilerin elindedir.

Türkiye’de turistik konaklama tesislerinin türleri ve standartları 01/06/2019 tarih ve 30791 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik” hükümlerine göre düzenlenir. Konaklama işletmeleri, oteller birden beş yıldıza kadar, tatil köyleri dört ve beş yıldız, butik oteller, özel konaklama tesisleri, moteller, pansiyonlar ve apart oteller olarak sınıflanır.

Dünya otel konaklaması, Avrupa ve Kuzey Amerika’da yoğundur; Avrupa, dünyadaki oda arzının yüzde 44,7’sini ve Amerika Birleşik Devletleri de yüzde 27’sini kapsar. Asya ve Pasifik bölgesi yüzde 13,9, Afrika yüzde 3,1 ve Orta Doğu yüzde 1,5 pay alır.

İşletme otomasyon sistemleri müşterilerle ilgili her türlü hareketini (rezervasyon, check-in, check-out, muhasebe, yiyecek-içecek, maliyet/muhasebe vb.) özel yazılımlarla geliştirilen uygulamalarla yürütülür. Pazarlamanın bütün uygulamalarında da (e-marketing, dağıtım, promosyon ve ürün-hizmetler hakkında müşteri değerlendirmeleri vb.) kullanılır.

Pazarlama karması elemanıdır. Ürün veya hizmetin üreticiden tüketiciye ulaştırılmasında aracılık sağlayan köprü-aracı işletme ve organizasyondur. İşletmeler aracı kanallara komisyon öder. Satış ofisleri, seyahat acentaları, tur toptancıları, seyahat ofisleri, dernekler, internet siteleri dağıtım kanalları olur. Üretici-tedarikçi ve ürün (ulaşım sağlayıcı, otel-konaklama-yemek hizmeti, tatil yeri ve farklı hizmetler) toptancılar, distribütörler ve aracılar aracılığıyla tüketiciye (birey, grup) ulaşır. Expedia, Otel web sitelerinden Orbitz, Lastminute.com, Opodo ve Travelocity gibi önde gelen küresel çevrimiçi seyahat acenteleri, bu konudaki başarılı örneklerden bazılarıdır. Dev “e-şirketler” olarak Expedia, Travelocity, Orbitz, GetThere.com, Vacation.com, Cheap Tickets, Cruises, Priceline, American Express ve Travel Web’dir. Müşteri yorumları e-WOM (elektronik Word of Mouth) olarak işletme, ürün ve destinasyonları karşılaştırmada temel yöntem olarak görülür.

Türkiye’de seyahat, seyahat aracıları, düzenlemeler ve uygulamalar ile ilgili konular 5075 Sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Buna göre seyahat acenteleri A, B ve C grubu olarak faaliyet gösterirler ve yapacakları işler ve görevler hangi grupta olduğuna göre değişir. A grubu seyahat acenteleri kanunda düzenlenen seyahat acenteleri ile ilgili tüm işleri görürler. B grubu, uluslararası kara, deniz ve hava ulaştırma araçları ile (A) grubu seyahat acentalarının turların biletlerini satarlar. C Grubu seyahat acenteleri, yalnız Türk vatandaşları için yurt içi turlar düzenlerler.

5075 Sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu’na göre seyahat acentesi, kâr amacı ile turistlere turizm ile ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acenteleri vasıtası ile pazarlayabilen ticari kuruluş olarak ifade edilir. Acente, oteller, araba kiralama, yer operatörleri ve tur şirketleri gibi diğer tedarikçiler için bir komisyoncu (alıcı ve satıcıyı bir araya getiren) görevi görür.

Küresel dağıtım sistemi (GDS), dünya çapında kullanılan büyük ve gelişmiş elektronik seyahat rezervasyon sistemleridir. Şu anda faaliyette olan üç büyük GDS şirketi bulunmaktadır: Galileo ve Worldspan’ı içeren Amadeus, Sabre ve Travelport.

Bu hizmet, ilk hanlardan ve manastırlardan başladı. Şehirlerde küçük restoranlar çorba ve ekmek gibi basit yemekler sunmaya başladı. Böyle bir restoran 1765’te Paris’te açıldı. Ünlü İngiliz tavernaları yiyecek, içecek ve konaklama sağlıyordu. Amerika Birleşik Devletleri’nde, erken dönem tavernaları ve hanları da genellikle yiyecek ve barınma sağlıyordu. Posta arabalarının gelişmesiyle birlikte, tavernalar ilk yollarda ve küçük topluluklara yiyecek ve konaklama sağlamaya başladı. Bazıları bu yol kenarındaki tavernaların Amerikan otelcilik endüstrisinin başlangıcıdır.

Yiyecek ve turizm arasındaki bağlantılar kültür, yerel ekonomik kalkınma, sürdürülebilir uygulamalar ve gıda deneyimlerinin aktarılması için bir platform sağlar. Destinasyonların markalaşmasına ve pazarlanmasında çok önemli bir hizmettir. Arkadaşlarla, aile üyeleri ile veya yalnız hoş bir or[1]tamda dışarıda yemek, hayatın zevklerinden biridir ve artık bir yaşam şekli olmuştur.

Restoranlarda menüler alakart (çeşitli) ve tabldot (belli) olmak üzere iki türde olabilir. Çevre duyarlılığı da restoran işletmecileri arasında benimsenmekte ve çevre dostu uygulamalara öncelik verilmektedir. Yemek hizmeti endüstrisi, restoranlar, seyahat yemek servisi, otomat ve sözleşmeli kurumsal yemek hizmetlerinden oluşur. Ve bunlar, yerel restoranlar, fast-food birimleri, kafeler, özel restoranlar, aile restoranları, kafeteryalar ve özenle düzenlenmiş ‘’ atmosfer ‘’ ile tam hizmet veren restoranlardan oluşur. Seyahat yemek servisleri, otomobil yolcularına yol kenarlarında, uçaklarda, trenlerde ve gemilerde verilen tüm yemek hizmetlerini kapsar. Bunlardan başka şirketlerde, hastanelerde, huzur evlerinde vb. yerlerde verilen kurumsal yemek servisleri turizm endüstrisinin bir parçası sayılmaz. Son yirmi yılda fast-food şirketleri ve özellikle zincir/franchising olanlar başta olmak üzere yiyecek-içecek işi olağanüstü büyümüştür.

Gastronomi modaya uygun bir trend, milyonlarca kişinin hobisi ve birçoklarının seyahat etmelerinin ana nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. İnsanlar yemekleri, sanat, müzik ve mimari gibi farklı kültürlerin diğer unsurları ile deneyimlemeye çalışırlar. Gastronomi turizmi yerel, bölgesel ve ulusal ekonomileri canlandırmak, sürdürülebilirliği ve kapsayıcılığı artırmak için muazzam bir potansiyel sunar. Tarım ve yerel gıda üretimi gibi turizm değer zincirinin birçok düzeyine olumlu katkıda bulunur. Gastronomi ve turizmi birbirine bağlamak aynı zamanda kültürleri mutfak aracılığıyla tanıtmak için bir platform sağlar.

Zincir-Bağımsız Restoranlar (Chain- Independent): Bağımsız restoranların açılması nispeten kolaydır. Bağımsız restoran işletmecileri, konsept geliştirme, menüler, dekor vb. açısından kendi işlerini yapabilme avantajlarına sahiptir (McDonald’s, Union Square Cafe veya KFC). Franchise

Restoranlar (Franchised restaurants): Franchising, kapsamlı restoran deneyiminden yoksun olan ve yine de kendi restoranını sıfırdan başlatmaktan daha az riskli bir restoran açmak isteyenler için olası bir seçenektir. Miami Grill bunlardan sadece bir tanesidir.

Sandviç Dükkânları (Sandwich Shops): Çeşitli sıcak ve soğuk sandviçlerden oluşur. Çok az veya hiç pişirme gerektirmez. Sıcak ve soğuk çorbalar, hamur işleri ile çeşitli sıcak ve soğuk içecekler de sunulabilir. Jimmy John’s Gourmet Sandwiches işletmesi örnektir.

Hızlı Servis Restoranlar (Quick-Service Restaurants): Acelesi olan Amerikalılar genellikle hızlı servis yemeklerini tercih ettiler. Bilinen ilk hızlı servis restoranı (QSR), Plate House adlı New York City yemek servisi kuruluşunun yaklaşık 10 dakika içinde hızlı bir öğle yemeği servis ettiği 1870’lere dayanır. QSR’ler, hamburger, birçok biçimde tavuk, taco, burrito, sosisli sandviç, patates kızartması, teriyaki kasesi vb. gibi yiyecekler içeren sınırlı menüler sunar. Rubio’s Fresh Mexican Grill örnektir.  

Yemek Araçları (Food Trucks): Pizza, tavuk ve pilav gibi yiyecekler sunan kamyonlar, yıllardır şehir merkezlerindeki ofis çalışanlarını ve şehir dışı eğlenceyi beslemektedir.

Aile Restoranları (Family Restaurants): Aile restoranları, kahve dükkânı tarzı restorandan doğdu. Bu segmentte Bob Evans, Perkins, Marie Callender’s, Cracker Barrel, Friendly’s, Steak and Ale ve Waffle Hou[1]se gibi önde gelen zincirler de vardır. Basit bir menü ile servis verirler. Bazıları şarap ve bira sunabilir fakat çoğu alkollü içecek servisi yapmaz.

Günlük Restoranlar (Casual Restaurants): Gündelik yemek, rahat bir yaşam tarzının toplumsal eğilimine uymaktadır. Tanımlayıcı faktörler arasında özel yiyecekler, yaratıcı bar menüleri veya gelişmiş şarap servisi ve ev sıcaklığında rahat bir dekor yer alır. TGI Fridays bu konseptteki ilginç restoran uygulamalarından biridir (TGI FRIDAYS, 2020).

Lüks Yemek Restoranları (Fine-Dining): Konukların çoğu, düğün veya doğum günü gibi özel bir gün için oradadır. Birçok misafir iş için gelen konuklarını getirirler.

Otel Restoranları (Hotel Restaurants): Four Seasons ve Ritz-Carlton zincirleri gibi lüks otellerin restoranları muhteşemdir. Fransız, Asya ve Amerikan yemeklerinden anlayan, büyük olasılıkla meşhur bir mutfak okulundan eğitim almış veya prestijli bir restoranda yetişmiş, Fransız mutfağında ustalaşmış yüksek ücretli şefler bulunmaktadır. Oteller için bir başka popüler strateji, restoran operasyonlarını profesyonel bir restoran markasına/işletmecisine yaptırmaktır.

Et Restoranları (Steakhouses): Tüm et lokantası konseptlerinde biftek bulunur.

Deniz Ürünleri Restoranları (Seafood Restaurants): Red Lobster en büyük zincirdir.

Etnik Restoranlar (Ethnic Restaurants): Meksika, İtalyan veya Asya mutfakları örnektir. Meksika yemekleri, kıyma, kişniş, biber, pilav ve fasulye etrafında oluşturulmuştur. Pizza zincirleri de dahil olmak üzere İtalyan restoranları en büyük sayıya sahiptir. Çin restoranları, Kuzey Amerika’nın neredeyse her köşesinde görülebilir.

Temalı Restoranlar (Theme Restaurants): Temalı restoranlar, genellikle eğlence ve fantezi vurgulanır ve spor, seyahat, zamanın bir dönemi (eski güzel günler), dünün Hollywood’u gibi temalar içerebilir. Nostalji için bir atmosfer sunar.

Kahve dükkânları (Coffee Shops): Kahvehaneler İtalya’daki köklü espresso geleneğini yansıtan İtalyan bar modeline göre yaratıldı. Aynı kavramın çoğu Kuzey Amerika’da yeniden tasarlandı ve bu içecek endüstrisinde yeni bir pazardı.

Eve Teslim Restoranlar (Home Delivery Restaurants): Yemekler internet üzerinden sipariş edilir ve teslim edilir. Yemeksepeti” bu grup için iyi bir örnektir.

Bir kişiyi belirli bir yere (destinasyon) çeken özellikler çekicilik olarak bilinir. Bir destinasyonun çekiciliği turizmin arz tarafındaki en güçlü şeydir. Turistik çekicilikler genellikle bir destinasyonda turizm endüstrisinin temel bileşenleri olarak tanımlanır. Çekicilikler, destinasyona olan ilgiyi uyandırır. Çekicilik merkezleri: doğal harikalar, insan yapımı çekicilikler, özel etkinlikler, kültürel veya tarihî yerler, sanat ve el sanatları, spor, müzik veya dans, olağandışı veya benzersiz flora ve fauna, gece hayatı vb. şekillerde olabilir. Turist sayısı, ilgi çekici yerlerinin çeşitliliği ile ilişkilidir.

Seyahatlerde önemli bir motivasyondur. Farklı ülkelerdeki farklı medeniyetlere ait eserler turistik destinasyonları çekici kılar. Kültürel miras olan eserlerin, bölgelerin korunması oldukça önemlidir. Yaşamın değişmesi ile turizm kavramı da değişmiştir. Bu açıdan eğlence ve dinlenmeye dayalı turizm kavramına alternatif olarak kültür turizmi, farklı kültürleri tanımanın yanı sıra yeni bilgi ve deneyimler edinme çabaları ile gelişmiştir. Kültür turizmi, kültürel ve doğal kaynaklar, tarihsel olarak korunmuş yerler, yapılar, müzeler, şehirler, tiyatrolar, sinemalar, sanat galerileri ve festivalleri deneyimlemeyi içeren bir konsepttir.

Paris’teki Louvre, Londra’daki British Museum veya New York’taki Metropolitan Müzesi, Eyfel Kulesi, Big Ben, Piramitler veya Kolezyum gibi bazı ilgi çekici yerler tüm kültürleri temsil eder. Küreselden yerel çekiciliklere kadar kültürel çekicilikler turizmde her düzeyde önemli bir rol oynar. Kültürel çekicilikler, kültür politikasında ve kültürel gelişimi teşvik etme çabalarında da öncü bir rol oynar. UNESCO Kültürel Gelişim için Dünya On Yılı programında (1988–1997) kültürel mirası korumanın yalnızca ekonomik kalkınmayı teşvik için değil, aynı zamanda kimlik ve kültürel çeşitliliği teşvik etmek için de önemini vurgular.

Doğaya dayalı turizm terimi genellikle manzara, topografya, su yolları, bitki örtüsü, yaban hayatı ve kültürel miras dahil olmak üzere nispeten gelişmemiş durumda kalan doğal kaynakların kullanımına dayalı turizm faaliyetlerine uygulanır. Doğa harikası yerler insanları doğal güzelliğin ve rekreasyon olanaklarının tadını çıkarmaya çeker. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada, Hindistan, Avustralya ve Japonya gibi ülkelerin büyük millî parkları örnektir. Ulusal ormanlar milyonlarca rekreasyoncuyu çeker. Botanik, zoolojik, dağ ve sahil parkları önemlidir. 1980’lerin sonunda doğa turizmi tüm turizmin sadece %2’sini oluştururken bugün %20’den fazlasını temsil etmektedir.

Doğal Alan, genellikle doğal durumunu ve karakterini korumak için muhafaza edilen, benzersiz ekolojik, manzara, tarihi veya jeolojik değeri olan bir alandır. IUCN (International Union for Conservation of Nature- Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) korunan alan yönetimi kategorileri ve çeşitli korunan alan yönetimi türlerini kategorize etmek için Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu tarafından tanınan küresel bir çerçeve geliştirmiştir. Doğa temelli turizm çevrenin kalitesine de bağlıdır.

Turistik faaliyetler ziyaret edilen sitelerde bazı rahatsızlıklara veya hasarlara yol açmaktadır. Doğa turizmini teşvik edenler ile doğanın korunmasını savunanlar arasında görüş ayrılıklarına sebep olmuş ve bu alanda üç farklı anlayış ortaya çıkmıştır. Çatışma, birlikte yaşama ve ortak yaşam bu ilişki şekilleridir.  Sürdürülebilirlik bu tür turist faaliyeti biçimleri için nihai hedeftir.

Kültürel kutlamalar; festivaller, karnavallar, dinî etkinlikler, geçit törenleri, miras, anmalar

Sanat/eğlence: konserler, diğer performanslar, sergiler, ödül törenleri

Ticari: pazarlar, satışlar, fuarlar, sergiler, toplantılar/konferanslar, tanıtım etkinlikleri, bağış toplama etkinlikleri

Spor yarışmaları: profesyonel, amatör

Eğitici ve bilimsel: seminerler, kongreler

Rekreasyonel: oyunlar, sporlar, eğlence etkinlikleri

Siyasi/devlet: açılışlar, yatırımlar, VIP ziyaretleri, mitingler

Özel etkinlikler: kişisel kutlamalar, yıldönümleri, geçit törenleri

Ülkeler ve şehirler, Olimpiyatlar, Dünya Kupası ve Dünya Fuarları gibi mega etkinlikler için şiddetle rekabet eder. Ulusal ve uluslararası spor karşılaşmaları, Futbol Ligleri, Olimpiyat Oyunları, Dünya Futbol Kupası, Pan Amerikan Oyunları, Tüm Afrika Oyunları ve Asya Oyunları gibi çok fazla seyahat yaratan etkinliklerin yanında basketbol, beyzbol, voleybol, tenis, golf, rugby, kayak, yüzme, dalış, atletizm vb. gibi profesyonel, kolej, yarı profesyonel, lise ve amatör ligler düzeylerinde uygulanmaktadır.

Etkinlikler sezon dışı dönemde turistleri çekmek ve bir bölge için imaj ve farkındalık yaratmak için güçlü bir araç görevi görür. Sponsorluklar, festivallerde ve etkinliklerde önemli bir bileşendir. Yerel, ulusal veya uluslararası olayların çoğu, sponsor olmadan var olamayabilir. Festivaller ve etkinlikler aynı zamanda turizmi coğrafi ve mevsimsel olarak yayma yeteneğine de sahiptir.

Boş zaman ve rekreasyon: Çalışmadan, işten, zorunlu sosyal görevlerden arta kalan zaman ve dinlenme, eğlenme fırsatıdır, insanları iş için yenileyen bir faaliyettir. Rekreasyonun insanların boş zamanlarında katıldıkları etkinliklerdir. Ancak sadece aktivite değil tatmin de sağlamalıdır. Rekreasyon faaliyetleri açık ve kapalı mekânlarda yapılabilir. Yapılabilen faaliyetler:

• Evde: Sosyal rekreasyon, eğlence, hobiler ve eğlenceler için kaynaklar ve ekipman
• Açık hava tesisleri: Bahçeler ve açık alanlar, oyun ve spor alanları
• Eğlence: Sanat, müzik, drama, edebi faaliyetler, eğitim, spor ve fiziksel rekreasyon tesisleri
• Genel ve özel tesisler: Salonlar ve toplantı odaları, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, spor ve eğlence merkezleri, yüzme havuzları, toplum merkezleri, barlar, kulüpler, sinemalar, konser salonları, stüdyolar ve sanat ve zanaat atölyeleri
• Kırsal alanda rekreasyon: Yol ağları, haritalar ve tabelalar, mola noktaları, manzaralı izleme noktaları, piknik alanları, kamp ve karavan alanları, temiz plajlar ve göller, su rekreasyon alanları, yürüyüş yolları, patikalar, doğa rezervleri ve diğerleri
• Turizm: Turist Bilgi Merkezleri, seyahat acenteleri, turistik yerler, ucuz tren ve uçak biletleri, konaklama ve ağırlama

Sanayi Devrimi ve 1800’lerin ortalarından 1900’lere kadar dönemde eğlenceden çok boş zaman rekreasyon için fırsatlar aranmaya başlandı. Organize rekreasyon hareketinin başlaması korkunç sosyal koşullara tepki olarak gerçekleşti. Sosyal öncülerin hükûmetleri harekete geçmeye ikna etmeleri, güçlük ve sosyal adaletsizlik dönemlerinde gelişti. Britanya’da halk sağlığı ve fiziksel rekreasyon için hamamlar, parklar ve açık alanlar kademeli olarak halka açıldı. Çalışma ve boş zaman talebi ve buna bağlı ücretli boş zaman uygulamaları rekreasyon endüstrisinin doğumuna yol açtı. 20. yüzyılın ilk yarısında, insanların boş zamanlarında eğlenmeleri için çok sayıda olanak sağlandı.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra sinemalar ve seyircili spor dalları gelişti. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, televizyon ve onun ardından teknolojideki muazzam ilerlemeler iş ve ev işlerini kolaylaştırarak boş zaman için daha fazla zaman ve kaynak sağladı. Boş zamanda ne yapmak istediğimizi ve ne olmak istediğimizi seçmek için temel bir özgürlük gerekir.

Entertain, zevk sağlamak üzere dikkatin tutulması anlamındadır. Eğlence bulunduğu koşullardan uzaklaşma, oyalanma ve zevk almadır. Amacı, günlük hayatın stresinden bir süre uzaklaşmak için dinlendirici, keyifli bir ortam yaratmaktır. Koşu veya resim gibi eğlence amaçlı eğlencelerden televizyon seyretmek veya müzik dinlemek, bahçecilik veya yemek pişirme gibi günlük faaliyetler şeklinde de olabilir. Liste neredeyse sonsuzdur ve kişiden kişiye farklılık gösterir. Eğlence çok sosyal bir aktivitedir. Gelir ve boş zaman kavramındaki gelişmeler, demografik yapıdaki değişimler, teknolojik yenilikler, eğlencenin eşsiz özellikleri gibi faktörler, eğlence endüstrisi uygulamalarının gelişmesini ve çeşitlenmesini sağlar. Tematik ve eğlence parkları, gazinolar, alışveriş uygulamaları başlıca faaliyetlerdendir.

Eğlence parkları konseptini sadece gezintilerden ve karnaval uygulamaları ile değil, macera, tarih, bilim kurgu ve fantezi temaları ile zenginleştirerek gösterileri, mağazaları ve restoranları içerecek şekilde genişletti. Yeme-içme, heyecan içeren uygulamalar, vahşi batı, çarpışan arabalar, dönme dolap, uzay ve gelecek konulu birçok uygulamayı da içeren temalı-eğlence parkları bugün dünyanın hemen her tarafında belli ölçeklerde yayılmaktadır.

Kumar veya oyun endüstrisi, finans ve kamu sektöründe sınırlı kabul gören dar ve illegal bir tabandan gelerek bugün bir endüstriye dönüşmüştür. Oyun tartışmalı bir alandır. Nevada eyaletini turizmde lider endüstri hâline getiren gazino oyunları olmuştur. Las Vegas, uzun zamandır dünyanın kumarhane başkenti olarak kabul edilmektedir. Pek çok ülkedeki kumarhane oyun sektörlerinde, 1990’larda önemli bir büyüme ve genişleme yaşandı.

Turizmle en çok ilişkilendirilen yasal kumar biçimi (bazı ülkelerde) gazino oyunlarıdır. Diğer popüler kumar türleri olan piyangolar ve bahisli yarışlar ağırlıklı olarak yerel pazarlara hitap eder ve turizm gelişimi üzerindeki etkisi oldukça sınırlıdır. Öte yandan, Las Vegas, Monte Carlo, Sun City ve Makao gibi ünlü tarihi kumarhane merkezleri yakın veya uzak ülkelerden ziyaretçi çekmiştir. Las Vegas’ı ziyaret edenlerin yaklaşık %15’i oyun oynama amaçlıdır. %41’i eğlence-dinlence amaçlıdır. Arkadaş ve akraba ziyaretleri ve diğer amaçlar da geri kalan yüzdeyi oluşturur fakat tüm gelenlerin önemli bir kısmı oyun uygulamalarına katılmaktadırlar.

Alışveriş turizmi, yerel ekonomilerdeki etkisi, istihdam potansiyeli ve büyüyen turistik talebi ile turizm endüstrisi içinde gelişmektedir. Alışveriş, seyahat motivasyonuna dönüşmüştür. Dolayısıyla destinasyonlar özgün alışveriş deneyimleri geliştirerek bu yeni trendden yararlanmak için çalışmaktadırlar. Eğlenmek için alışveriş yapmak bugün milyonlarca turist için seyahatin temel motivasyonlarından biri olmaktadır.  

İnsanlar mağazalara satın almanın yanında, sosyalleşmek, ürünün kişiye kazandırdığı anlam, statü göstergesi, eğlenmek, farklı hazlar yasamak, psikolojik rahatlama gibi nedenlerle gelirler. Toplam turizm harcamalarının %40’ına yakını bu tür alışverişlerden meydana gelir. Alışveriş sadece ürünlerle ilgili bir tüketim değildir aynı zamanda yerlerin, alanların ve zamanın tüketimidir.

Dubai Mall, dünyanın en yüksek binası Burj Khalifa’nın yanında dünyanın en büyük alışveriş, eğlence ve dinlence merkezidir. 1.200’den fazla perakende mağazasına, iki büyük mağazaya ve yüzlerce yiyecek ve içecek satış noktasına sahip olan “The Dubai Mall” önemli bir noktadır. Alışveriş yapma iştahının artmasıyla birlikte alışveriş turizminin gelişimi, dünya çapında politika yapıcıların, akademisyenlerin ve yatırımcıların ilgisini çekmektedir.