GENEL UYGARLIK TARİHİ - Deneme Sınavı - 1

IV. Amenofis (MÖ. 1352-1335), MÖ. 1350’lerde Mısır’ın geleneksel tanrıları yerine Güneş (Aton) monoteizmini (tektanrıcılık) yerleştirerek dinde reform yapmak istemiştir. Bu Güneşe tapma kültüydü. IV. Amenofis olan ismini Aton’un hizmetkârı anlamına gelen Eknaton olarak değiştirmiştir.

Evrenin yaşının 15 milyar yıl olduğu tahmin edilmektedir. 12 milyar yıl önce galaksiler, 5 milyar yıl önce ise Güneş sistemimiz Samanyolu galaksisinde oluşmuştur. Dünya, güneş sistemimizin oluşmasından 500 milyon yıl sonra, 4.5 milyar yıl önce gaz ve toz bulutlarından meydana gelmiştir.

İnsanların taş aletler yapmalarıyla günümüzden 2.5 milyon yıl önce Paleolitik
Çağ başlar. Paleolitik Çağ’da insanlar avcılık ve toplayıcılık yapmışlar, av hayvanlarının peşinde göçebe bir yaşam sürmüşler, mağaralar ve kaya altı sığınakları gibi
yerleşmelerde geçici sürelerle barınmışlardır.

Homo erectuslar günümüzden 1.9 milyon yıl - 100 bin yıl öncesine kadar yaşayan bir insan türüdür. Boyları ortalama 1.60-1.70 m., beyin hacimleri 950-1100 cm3 civarındadır. Bu tür, fosilleri Afrika dışında bulunan ilk insan türüdür. Afrika’da evrimleştikten sonra Asya ve Avrupa’ya yayıldıkları kabul edilir.

Homo sapiens türü insan, günümüz insanı yani modern insandır. Bu insan
türü günümüzden 130.000 yıl önce Afrika’da, 90.000 yıl önce Ortadoğu’da, 40.000
yıl önce de Avrupa’da yaşamaya başlamıştır. 50.000-60.000 yıl önce Avustralya ve
15.000- 20.000 yıl önce Amerika kıtalarına kadar yayılmıştır. Homo sapienslerin
boyları uzun vücut yapıları sıcak iklimde yaşamaya uygun şekilde narindir. Beyin hacimleri ortalama 1350 cm3’tür. Günümüzden 35.000 yıl önce Avrupa’da,
Afrika’da ve Avustralya’da bu insan türü tarafından yapılmış ilk sanatsal ürünler
ortaya çıkmıştır. Mağara duvarlarına yapılan resimler ile taş, kil, fildişinden yapılmış kadın heykelcikleri (Venüs heykelcikleri) ilk sanat ürünleridir.

Alt Paleolitik Çağ’da Afrika’da ortaya çıktıktan sonra 1.5 milyon yıl önce dünyanın çeşitli yerlerine dağılan Homo erectus türü Mezopotamya’da yaşayan ilk insan türüdür.

Bölgenin bir sonraki evresi Uruk Dönemi (MÖ. 4000- 3100)’dir. Bu dönemde
güneydeki kentler büyük oranda gelişmiştir. Nüfusları artmış, sulu tarım ile daha
fazla ürün elde edilmeye başlanmış; maden, taş ve kereste gibi ihtiyaçları uzak
bölgelerden ticaretle getirtilmiştir. Belli bir iş kolunda uzmanlaşmış zanaatkârlar
ortaya çıkmıştır. Çömlekçi atölyelerinin seri üretime geçtikleri ve üretilen malların uzak ülkelere pazarlandığı görülür. Neolitik Çağ’dan beri kullanılan baskı
mühür geleneği yerini silindir mühür tipine bırakmıştır. Güney Mezopotamya’nın
nüfusları hızla artan kentlerinde yönetici sınıfın tapınaklarda biriktirdiği ve buradan dağıtılan ürünlerin miktarı arttıkça bunları kaydetmek için basit işaretler,
sayılar ve listeler ihtiyacı karşılamamıştır. Uruk döneminin sonlarına doğru MÖ.
3200 yıllarında yazı icat edilir ve en erken yazılı belgeler ortaya çıkar.

III. Ur Sülalesi’nin çöküşünden sonra kuzeyde büyük bir siyasi güç olarak Assur,
güneyde ise din ve kültür merkezi olarak Babil öne çıkmıştır. Anadolu’da MÖ.
1950-1750 yılları arasında yaşanan Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Assurlu tüccarlar Anadolu’ya ticaret yapmaya gelmişlerdir. Anadolu’daki ana ticaret merkezi
(bugün Kayseri il sınırları içindeki Kültepe ören yerinde bulunan) Kaniş/Neşa
kenti idi.

Mezopotamya’da bugüne kadar
bulunan kanunlar yazılış sırasına göre şunlardır:
I. Sümerce Yazılı Kanunlar:
a) Urukagina Kanunu
b) Ur-Nammu Kanunu
c) Ana İttişu Kanunu
d) Lipit-İstar Kanunu

II. Akkadca Yazılı Kanunlar:
a) Eşnunna Kanunu
b) Hammurabi Kanunları
c) Orta Assur Kanunları

Eski Mezopotamya dini, kayıtları bilinen en eski dindir. Mezopotamya’da çok tanrılı bir din anlayışı hakimdi. Sümerlerde her şehrin bir tanrısı vardı: Uruk’ta İnanna, Ur’da Nanna, Lagaş’ta Ningirsu, Nippur’da Enlil, Babil’de Marduk ve Assur’da Assur gibi.

4. Sülale büyük piramitlerin dönemidir. Eski Krallık Dönemi’nde inşa edilen ünlü piramitler o çağa Piramitler Çağı adının verilmesine neden olmuştur. 4. Sülale firavunları Keops (MÖ. 2551-2528), Kefren (MÖ. 2520-2494) ve Mikerinos (MÖ. 2490-2472)’un Gize’de yaptırdıkları piramitler, Mısır’ın en görkemli anıtları olarak karşımıza çıkarlar.