GENEL UYGARLIK TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

1: İngiliz ve Fransız Ortaklaşa İşgal Bölgesi, İngiliz İşgalleri;
2: Yunan İşgal Bölgesi, Yunan İşgalleri, Türk-Yunan Cephesi;
3: İtalyan İşgal Bölgesi, İtalyan İşgalleri;
4: Fransız İşgal Bölgesi, Fransız İşgalleri, Türk-Fransız Cephesi;
5: Ermeni İşgal Bölgesi; Ermeni ve Gürcü İşgalleri; Türk-Ermeni Cephesi; 6: İngiliz İşgal Bölgesi

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI

Savaşın Nedenleri

I. Dünya Savaşı’ndan sonra galip devletlerin dayatmalarıyla oluşan şartları ağır antlaşmalar,

I. Dünya Savaşı sonrası emperyalist çıkarlar doğrultusunda çizilen yeni sınırlar (Milliyet ilkesinin göz önünde bulundurulmaması),

Milletler Cemiyeti’nin barışı koruyacak, savaşı önleyecek yapıya sahip olmaması,

Almanya’nın her fırsattan yararlanarak Versay koşullarını esnetmesi,

İtalya’da faşizmin, Almanya’da nazizmin ortaya çıkışı,

Militarist eğilimlerle birlikte emperyalist düşüncenin de artması (Irkçılık ve saldırganlık),

Avrupa ülkelerinde, Mussolini ve Hitler’e istediklerini vererek yatıştırma politikasının başarısızlığı,

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve korumacı ekonominin getirdiği yüksek gümrük duvarlarının devletlerarası rekabete ve sürtüşmelere yol açması,

Hitler’in Hayat Sahası (Lebensraum) ve Almanya’yı dünyanın hâkimi yapma çaba ve arzusu (Hâkimiyet hırsı),

 Savaşan tarafların Mihver Devletleri: Almanya, İtalya, Japonya; Müttefikler: İngiltere, Fransa, ABD, SSCB şeklinde bloklaşması.

Kazablanka (Casablanca) Konferansı (14-24 Ocak 1943)

Bu konferans Rooswelt ve Churchill arasında yapıldı. Toplantıya Stalin davet edilmişse de gelemedi. Konferansta şu karar alındı: Rusya üzerideki baskıyı hafifletmek için Sicilya’ya çıkarma yapmak ve Balkanlar’da yeni bir cephe açmak için Türkiye’yi savaşa katılmaya ikna etmek. Konferans, müttefiklerin siyasi birliğini sağlayamamakla birlikte stratejik yönden uyum sağladıkları bir toplantı oldu.

Bir ülkenin, bir başka devleti veya toplumu siyasal bakımdan egemenliği altına alarak, doğal kaynakları ve pazarları üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda hakimiyet kurmasına sömürgecilik denir.

18. yüzyılın ortalarından itibaren İngiltere’de Sanayi Devrimi’nin doğuşunu sağlayan pek çok faktörün bir araya geldiği görülür. Kısaca bunları sıralarsak : • İngiltere, bir ada devleti oluşu sebebiyle, demokrasi tarihi bakımından kıta Avrupa’sından farklı bir süreç yaşamıştır. 1215 Magna Charta ile başlayan ve Kral William’ın, 1689 Haklar Bildirisi’nin kabulüne uzanan tarihsel süreç boyunca, İngiliz Parlamentosu geniş haklara kavuşmuştur. Egemenliğin kaynağının ilahi olduğu anlayışı ilk olarak İngiltere’de ortadan kaldırılmıştır. Oluşumuna bağlı olarak İngiliz Parlamentosu, İngiltere’de her zaman kapitalist gelişimi ve serbest ticaretin gelişimini desteklemiştir. • İspanya’nındenizlerdekiüstünlüğünü16. yüzyılda ele geçirenİngiltere, Sanayi Devrimi’nin doğuşuna kadar, deniz ulaşımı ve deniz ticaretinde rakipsiz hale geldi. Denizlerdeki üstünlüğü sayesinde, Hindistan, Kanada, Güney Afrika, Batı Hint Adaları dışında pek çok küçük ülkeyi de içine alan büyük bir imparatorluk kurdu. İngiliz donanması ve güçlü ticaret filolarıyla, taşımacılık gelişmişti. Ticaret ve sömürgecilik yoluyla, İngiltere’de büyük servetleri (sermaye) birikimi sağlanmış ve biriken servetler, 18. yüzyıl İngiltere’sinde Bankacılık ve Borsa gibi büyük finans kurumlarını geliştirmişti. Ellerindeki büyük sermayeleri, yeni yatırım alanlarına yatırabilecek kapitalist bir sınıf ekonomik yaşama hakimdi. • 16. yüzyıldan itibaren görülen Avrupa’daki nüfus artışına paralel bir şekilde İngiltere’de de nüfus hızla artmıştı. Hızlı nüfus artışı yanında, tarımdaki ilerlemelere bağlı olarak, köylerden kentlere göç olgusu da görüldü. Genel nüfus artışı ve köyden kente göç hareketleri, kentlerde sanayi için gereken işgücünü hazırladı. • 18. yüzyıla gelindiğinde İngiltere’de Ortaçağ kurumları olan Lonca sistemine dayalı sanayi üretimi, yetersiz hale gelerek işlevini yitirmişti. Loncalara bağlı çalışan zanaatkarlar bağımsızlaştılar. Artık Loncaların getirdiği sınırlamalar olmaksızın, kendilerine iş siparişi yapan tüccarlar için çalışmaktaydılar. Zanaatkarlar ve işçiler giderek makinesiz, kol gücüne dayalı (manifaktur) üretim yapan imalathanelerde, tüccarlar için belirlediği bir mahalde (fabrika) bir araya gelerek, toplu halde çalışmaya başlamışlardı. Bu durum işbölümünü ve ihtisaslaşmayı da hızlandırmıştır. • İngiltere’nin Sanayi Devrimi öncesinde, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu oluşu ona geniş hammadde ve pazar olanakları sağlamaktaydı. Genel nüfus artışının yarattığı talep patlaması yanında, gelişen orta sınıf ihtiyaçları çerçevesinde tüketim mallarına olan talep artışı gibi nedenler, üreticiler üzerinde talep baskısı yaratmakta ve üretimde gereken artışları sağlayacak, yeni arayışlara yöneltmekteydi. • İngiltere, makineleşmiş bir sanayi kurabilmek için gerekli olan temel kaynaklar bakımından zengindi. Özellikle artan enerji ihtiyacını karşılamak için kömür ve sanayinin gelişebilmesi bakımından ise demir gibi zengin madenlere sahipti.

• Sanayileşen ülkelerde modern bilim ve tecrübi bilgiler, ekonomik pazarların ihtiyaçlarını giderme veya pazarları genişletme amaçlı olarak, üretim süreçlerinin bütün aşamalarında geniş çaplı ve sistematik olarak uygulandı. • Ekonomik faaliyetler, küçük ölçekli üretim yapan aile içi veya yerel kullanımlardan ziyade, ülke düzeyinde ve uluslararası pazarlara yönelik olması ve giderek uzmanlaşmaya doğru gelişti. • Üretim birimleri şahsi olmaktan çıkarak, ortaklık vb. yollarla büyük sermaye yatırımı gerektiren teşebbüslere ve fabrikalaşmaya yöneldi. • Sermayeye dayalı üretim süreçleri yoğun ve yaygın kullanılmaya başladı. • İşgücü, temel malların üretimi yerine mamül mallar ve hizmetlerin üretiminde yoğunlaştı. • Tarım tekniklerindeki iyileştirmeler ve makineleşme sonucu, işsiz kalan veya topraksız nüfusun, kırsal alandan kentlere yöneldi ve kentlerin nüfusu yoğunlaştı. Kentlerin nüfus artışının bir diğer esas nedeni de, halk sağlığı alanında kent yönetimlerinin aldığı önlemler yanında, tıp bilimindeki gelişmelerle ölüm oranlarının düşmesidir. Avrupa kıtasında üretimden gelen maddi koşulların iyileşmesi de genel bir nüfus artışını doğurdu. • Ortaya çıkan sermayeye dayalı üretim araçlarının sahipliğinin ya da bu araçlarla olan ilişkilerin belirlediği, yeni mesleki ve sosyal sınıflar olarak sanayiciler burjuvazi sınıfına, katıldı ve sanayi öncesinde de varolan işçiler, sanayileşmeye (fabrikalaşma) paralel olarak, önemli bir toplumsal sınıf olarak ortaya çıktı. • 19. yüzyıl boyunca sanayileşen Avrupa devletleri arasında, yeni hammadde kaynakları ve pazar arayışı nedeniyle büyük bir rekabet doğdu. Avrupa Devletleri arasında ekonomik yarışın doğurduğu başlangıçta bölgesel nitelikteki rekabetler, sömürgecilik ve pazarları genişletme, var olan pazarını kaptırmama gibi nedenlerle, 19. yüzyılın sonuna doğru küresel düzeye ulaşırken, ortaya çıkan devletlerarası gerginlikler 20. yüzyıl başında I. Dünya Savaşı’nı ve sonrasında da II. Dünya Savaşı’nı doğurdu.

Genel Nedenler
1. Fransız Devrimi’nin yaydığı milliyetçilik düşüncesi,
2. Bağımsızlık isyanlarının artması,
3. Devletler arası bloklaşma,
4. Ham madde ve pazar arayışı,
5. Silahlanma yarışının hızlanması,
6. Sömürgecilik

Alman İmparatorluğu birliğini sağladıktan sonra, Alsas-Loren meselesi yüzünden Fransa’nın kendisine karşı bir saldırıya girişebilme ihtimaline karşı ittifaklar aramaya başladı.

Osmanlı İmparatorluğu Mondros 30 Ekim 1918, Sevr 10 Ağustos 1920

Halkını çok iyi tanıyan Mustafa Kemal, Kongreler yoluyla örgütlenen halkı Sivas Kongresi (4 -11 Eylül 1919)’nde bir araya getirip, İstanbul’un işgali sonrasında Ankara’da açılan yeni Meclis (23 Nisan 1920)’te tek çatı altında birleştirdi.

Türkiye Cumhuriyeti’nin Bağımsızlık Senedi: Lozan Barış Antlaşması

İki dünya savaşı arası dönemin en önemli ekonomik gelişmesi Büyük Buhran adı verilen ve tüm dünya ülkelerini etkileyen ekonomik bunalımdır.

Küreselleşmenin siyasal ayağı çok kısaca ABD’nin siyasal liderliği ve dünya jandarmalığıdır. Ekonomik ayak, küreselleşmede
uluslararası sermayenin egemenliği anlamına gelmektedir, bu bağlamda sanayileşme ve doğurduğu gereksinimler emperyalizmin itici güçlerinden biri olmuştur.

Coğrafi Küreselleşme: Artan iletişim ve ulaşım fikriyle sınırsız dünya fikridir.

Savaşan tarafların Mihver Devletleri: Almanya, İtalya, Japonya; Müttefikler: İngiltere, Fransa, ABD, SSCB şeklinde bloklaşmasıdır.

ABD’nin daha savaşa girmeden önce, savaş sonrası düzenle ilgili olarak hazırlamış olduğu bu bildiri 14 Ağustos 1941’de ABD Başkanı Rooswelt ve İngiltere Başbakanı Churchill tarafından Atlantik’te bir savaş gemisinde imzalandı. 1 Ocak 1942’de
Washington’da 26 devlet tarafından imzalanan demeç şu şekilde özetlenebilir:
- ABD ve Büyük Britanya, topraklarını genişletmek istememektedirler.
- Toprak (sınır) değişikliği arzu edilmemektedir.
- Her ulus kendi istediği hükümet biçimini seçebilecektir.
- Bütün devletler dünya ticaretine eşit bir şekilde katılabilecektir.
- Uluslararasında ekonomik anlamda tam işbirliği istenmektedir.
- Deniz ve okyanuslarda serbest dolaşım (ticaret).
- Nazi istibdadının yıkılmasından sonra, bütün ulusların güvence içinde yaşadıkları bir barışın sağlanması.

Özel Nedenler
1. Almanya ve İngiltere arasında ham madde ve pazar arayışından kaynaklanan rekabet,
2. Fransa’nın 1871 Sedan Savaşı’nda Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren’i geri almak istemesi,
3. Balkanlar’da Avusturya ve Rusya’nın emperyalist emellerinin çatışması,
4. İtalya’nın Akdeniz’e egemen olma arzusu,
5. Rusya’nın tarihî emellerine ulaşmak istemesi (Boğazlar-Panslavizm),
6. Uzak Doğu ve Afrika sömürgelerinde yaşanan rekabet,
7. Avusturya-Macaristan Veliahdı Ferdinand’ın Saraybosna’da öldürülmesi.

Alman İmparatorluğu birliğini sağladıktan sonra, Alsas-Loren meselesi yüzünden Fransa’nın kendisine karşı bir saldırıya girişebilme ihtimaline karşı ittifaklar
aramaya başladı. Bu doğrultuda ilk anlaşma Rusya ve Avusturya-Macaristan imparatorlukları ile yapıldı (Üç İmparator Birliği). Üç İmparator Anlaşması iki defa
yenilenmesine rağmen, her ikisinde de Rusya tarafından bozuldu. Aslında Alman Başbakanı Bismarck eskiden beri Rusya yerine İtalya ile işbirliği yapmaktan
yanaydı. Ancak Afrika’nın paylaşım sürecinde Tunus’u almak isteyen İtalya, bu
konuda Fransa ve İngiltere’nin onayını almaya çalıştığından bu ittifaka yanaşmıyordu. Fransa 1881’de Tunus’u işgal edince, İtalya umduğunu bulamamanın kırgınlığı ile Almanya’nın ittifak önerisini kabul etti. Üçlü Bağlaşma/İttifak (Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya): 5 yıl süreli yapıldı ve süresi doldukça yenilendi.

Fransa ile İngiltere Avrupa’da olduğu gibi sömürgecilik
alanında da birbirleriyle mücadele halindeydi. Rusya ile de Akdeniz ve Osmanlı
İmparatorluğu’na ilişkin siyasette öteden beri bir anlaşma sağlanamıyordu. Kırım
Savaşı’nda olduğu gibi 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı da İngiltere ve Fransa’yı Rusya ile karşı karşıya getirdi. İngiltere ile Rusya arasında bir başka anlaşmazlık alanı
Asya idi. Çünkü Hindistan’a egemen olan İngiltere, Kuzeye, Afganistan’a doğru
çıkmaya çalışırken; Sibirya’yı ve Orta Asya’yı ele geçiren Rusya, Afganistan üzerinden Hindistan’a inme planları yapmaktaydı. Tüm bu nedenlerle Üçlü Anlaşma
çok güç ve geç gerçekleşebildi.

Uzak Doğu’ya bakıldığında ise Japonya 23Ağustos 1914’teAlmanya’ya savaşilan
ederek, bölgedeki Alman sömürgelerini ele geçirip Kasım 1914’te savaştan ayrıldı