GENEL UYGARLIK TARİHİ

Sanayi Devrimi,ilk olarak İngiltere’de ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.

16. yüzyıldan itibaren görülen Avrupa’daki nüfus artışına paralel bir şekilde
İngiltere’de de nüfus hızla artmıştı. Hızlı nüfus artışı yanında, tarımdaki
ilerlemelere bağlı olarak, köylerden kentlere göç olgusu da görüldü. Genel
nüfus artışı ve köyden kente göç hareketleri, kentlerde sanayi için gereken
işgücünü hazırladı.

Yukarıdaki maddelerin hepsi sanayi devriminin sonuçlardan biridir.

İlk kez, insanların doğuştan bazı haklara sahip oldukları vurgulanarak, özgür ve demokratik bir yönetimin temel ilkeleri ortaya konulmaktaydı. Bildirinin temel esasları şu şekilde tanımlanabilir:
• Tüm insanlar eşit yaratılmışlardır.
• İnsanların doğuştan sahip oldukları, vazgeçilemez ve devredilemez bazı
hakları vardır. Bunlar yaşama, özgürlük ve mutluluğa erişme haklarıdır.
• Devletler bu hakları korumak adına insanlarca kurulmuştur. Yöneticiler,
yönetme gücünü yönetilenlerin onayından alırlar.
• Eğer herhangi bir hükümet şekli, bu amaçlara aykırı hareket ederse, bu yönetimi düşürmek ya da değiştirmek, yeni bir yönetim kurmak halkın hakkıdır.

Temelinde özgürlük kavramının şekillendirdiği, düşünce özgürlüğü çerçevesinde, bireylerin ifade özgürlüğünü, sınırlamalar olmaksızın özel girişimciliğin ve serbest piyasa koşullarının ekonomik alanda geçerliliğini, sağlamayı amaçlar.Bu amaçların gerçekleşmesine yönelik olarak, toplumsal yaşama devlet vb. kurumların müdahalelerini en asgari seviyede tutmayı ve hukukun üstünlüğünü esas alan, bir toplum düzenini hedefleyen öğreti.

Montesquieu (1689-1755), Kanunların Ruhu isimli eserinde Fransa’da dinsel, siyasal ve sosyal kurumları incelemiş ve mutlak monarşi yerine anayasalı bir
monarşiyi savunurken devlet iktidarını oluşturan yasama, yürütme ve yargının
(kuvvetler ayrılığı esasını) birbirinden bağımsız olması gerektiğini savunmuştu.
Böylece bu kuvvetlerin gerektiğinde birbirini dengelemesi, durdurması gerektiğini savunarak, Fransa’da mutlak monarşi rejimine karşı ilk darbeyi vurmuştu.

Bildiri adından da anlaşılacağı üzere sadece Fransız halkına seslenmemektedir.
Tüm insanlığı kapsayıcı ve bireylerin haklarını vurgulayan, onun özgürlüğünü esas alan bir anlayışı yansıtmaktaydı. Bildiri, yalnızca içinde yaşanılan çağı değil, bütün çağlar için geçerli olabilecek temel ilkeleri ve değerleri açıklamaktaydı.

Kralın kanun bile önerme hakkı bulunmamaktaydı. Y

Bütün iktidarlar kaynağını milletten alır ifadesi şeklinde olması gerekmektedir.

1830’dan sonra gelişen sosyalist düşüncelerin etkisi altında, burjuvazi de daha
liberal reformlar istemeğe başladı. Öte yandan İtalya ve Almanya kaynaklı, ulusçuluk anlayışı temelinde, liberal istekler 1848 devrimlerini doğmasına neden oldu. İlk devrim niteliğinde hareket, Viyana Kongresi’nin oluşturduğu 22 kantonlu İsviçre’den geldi.

Bir ülkenin, bir başka devleti veya toplumu siyasal bakımdan egemenliği altına alarak, doğal kaynakları ve pazarları üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda hakimiyet kurmasına sömürgecilik denir.

18. yüzyılın ortalarından itibaren İngiltere’de Sanayi Devrimi’nin doğuşunu sağlayan pek çok faktörün bir araya geldiği görülür. Kısaca bunları sıralarsak : • İngiltere, bir ada devleti oluşu sebebiyle, demokrasi tarihi bakımından kıta Avrupa’sından farklı bir süreç yaşamıştır. 1215 Magna Charta ile başlayan ve Kral William’ın, 1689 Haklar Bildirisi’nin kabulüne uzanan tarihsel süreç boyunca, İngiliz Parlamentosu geniş haklara kavuşmuştur. Egemenliğin kaynağının ilahi olduğu anlayışı ilk olarak İngiltere’de ortadan kaldırılmıştır. Oluşumuna bağlı olarak İngiliz Parlamentosu, İngiltere’de her zaman kapitalist gelişimi ve serbest ticaretin gelişimini desteklemiştir. • İspanya’nındenizlerdekiüstünlüğünü16. yüzyılda ele geçirenİngiltere, Sanayi Devrimi’nin doğuşuna kadar, deniz ulaşımı ve deniz ticaretinde rakipsiz hale geldi. Denizlerdeki üstünlüğü sayesinde, Hindistan, Kanada, Güney Afrika, Batı Hint Adaları dışında pek çok küçük ülkeyi de içine alan büyük bir imparatorluk kurdu. İngiliz donanması ve güçlü ticaret filolarıyla, taşımacılık gelişmişti. Ticaret ve sömürgecilik yoluyla, İngiltere’de büyük servetleri (sermaye) birikimi sağlanmış ve biriken servetler, 18. yüzyıl İngiltere’sinde Bankacılık ve Borsa gibi büyük finans kurumlarını geliştirmişti. Ellerindeki büyük sermayeleri, yeni yatırım alanlarına yatırabilecek kapitalist bir sınıf ekonomik yaşama hakimdi. • 16. yüzyıldan itibaren görülen Avrupa’daki nüfus artışına paralel bir şekilde İngiltere’de de nüfus hızla artmıştı. Hızlı nüfus artışı yanında, tarımdaki ilerlemelere bağlı olarak, köylerden kentlere göç olgusu da görüldü. Genel nüfus artışı ve köyden kente göç hareketleri, kentlerde sanayi için gereken işgücünü hazırladı. • 18. yüzyıla gelindiğinde İngiltere’de Ortaçağ kurumları olan Lonca sistemine dayalı sanayi üretimi, yetersiz hale gelerek işlevini yitirmişti. Loncalara bağlı çalışan zanaatkarlar bağımsızlaştılar. Artık Loncaların getirdiği sınırlamalar olmaksızın, kendilerine iş siparişi yapan tüccarlar için çalışmaktaydılar. Zanaatkarlar ve işçiler giderek makinesiz, kol gücüne dayalı (manifaktur) üretim yapan imalathanelerde, tüccarlar için belirlediği bir mahalde (fabrika) bir araya gelerek, toplu halde çalışmaya başlamışlardı. Bu durum işbölümünü ve ihtisaslaşmayı da hızlandırmıştır. • İngiltere’nin Sanayi Devrimi öncesinde, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu oluşu ona geniş hammadde ve pazar olanakları sağlamaktaydı. Genel nüfus artışının yarattığı talep patlaması yanında, gelişen orta sınıf ihtiyaçları çerçevesinde tüketim mallarına olan talep artışı gibi nedenler, üreticiler üzerinde talep baskısı yaratmakta ve üretimde gereken artışları sağlayacak, yeni arayışlara yöneltmekteydi. • İngiltere, makineleşmiş bir sanayi kurabilmek için gerekli olan temel kaynaklar bakımından zengindi. Özellikle artan enerji ihtiyacını karşılamak için kömür ve sanayinin gelişebilmesi bakımından ise demir gibi zengin madenlere sahipti.

• Sanayileşen ülkelerde modern bilim ve tecrübi bilgiler, ekonomik pazarların ihtiyaçlarını giderme veya pazarları genişletme amaçlı olarak, üretim süreçlerinin bütün aşamalarında geniş çaplı ve sistematik olarak uygulandı. • Ekonomik faaliyetler, küçük ölçekli üretim yapan aile içi veya yerel kullanımlardan ziyade, ülke düzeyinde ve uluslararası pazarlara yönelik olması ve giderek uzmanlaşmaya doğru gelişti. • Üretim birimleri şahsi olmaktan çıkarak, ortaklık vb. yollarla büyük sermaye yatırımı gerektiren teşebbüslere ve fabrikalaşmaya yöneldi. • Sermayeye dayalı üretim süreçleri yoğun ve yaygın kullanılmaya başladı. • İşgücü, temel malların üretimi yerine mamül mallar ve hizmetlerin üretiminde yoğunlaştı. • Tarım tekniklerindeki iyileştirmeler ve makineleşme sonucu, işsiz kalan veya topraksız nüfusun, kırsal alandan kentlere yöneldi ve kentlerin nüfusu yoğunlaştı. Kentlerin nüfus artışının bir diğer esas nedeni de, halk sağlığı alanında kent yönetimlerinin aldığı önlemler yanında, tıp bilimindeki gelişmelerle ölüm oranlarının düşmesidir. Avrupa kıtasında üretimden gelen maddi koşulların iyileşmesi de genel bir nüfus artışını doğurdu. • Ortaya çıkan sermayeye dayalı üretim araçlarının sahipliğinin ya da bu araçlarla olan ilişkilerin belirlediği, yeni mesleki ve sosyal sınıflar olarak sanayiciler burjuvazi sınıfına, katıldı ve sanayi öncesinde de varolan işçiler, sanayileşmeye (fabrikalaşma) paralel olarak, önemli bir toplumsal sınıf olarak ortaya çıktı. • 19. yüzyıl boyunca sanayileşen Avrupa devletleri arasında, yeni hammadde kaynakları ve pazar arayışı nedeniyle büyük bir rekabet doğdu. Avrupa Devletleri arasında ekonomik yarışın doğurduğu başlangıçta bölgesel nitelikteki rekabetler, sömürgecilik ve pazarları genişletme, var olan pazarını kaptırmama gibi nedenlerle, 19. yüzyılın sonuna doğru küresel düzeye ulaşırken, ortaya çıkan devletlerarası gerginlikler 20. yüzyıl başında I. Dünya Savaşı’nı ve sonrasında da II. Dünya Savaşı’nı doğurdu.

Magna Carta Libertium; İngiltere’de 1215 yılında Kral John ve asiller arasında imzalanan, Kral’ın mutlak(sınırsız) yetkilerini sınırlandıran ve kanunun üstünlüğünü vurgulayan belge.

7 Haziran 1776’da Virginia, Kongre’ye bağımsızlık kararı alınmasını teklif etti. Kongre, bağımsızlık ilkesini kabul etti. Tasarının kabulü üzerine, alınan bağımsızlık kararının, nedenlerini açıklamakla görevli Thomas Jefferson başkanlığında bir heyet oluşturdu. T. Jefferson’un, Avrupalı filozofların öğretilerinden büyük oranda esinlenerek kaleme aldığı bildiri, 4 Temmuz 1776’da Kongre tarafından kabul edildi. Bağımsızlık Bildirisi, demokrasi tarihi açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Çünkü bir siyaset belgesinde ilk kez, insanların doğuştan bazı haklara sahip oldukları vurgulanarak, özgür ve demokratik bir yönetimin temel ilkeleri ortaya konulmaktaydı. Bildirinin temel esasları şu şekilde tanımlanabilir: • Tüm insanlar eşit yaratılmışlardır. • İnsanların doğuştan sahip oldukları, vazgeçilemez ve devredilemez bazı hakları vardır. Bunlar yaşama, özgürlük ve mutluluğa erişme haklarıdır. • Devletler bu hakları korumak adına insanlarca kurulmuştur. Yöneticiler, yönetme gücünü yönetilenlerin onayından alırlar. • Eğer herhangi bir hükümet şekli, bu amaçlara aykırı hareket ederse, bu yönetimi düşürmek ya da değiştirmek, yeni bir yönetim kurmak halkın hakkıdır. Bildirinin son kısmında ise despotizme karşı koloni halkının, Amerika Birleşik Devletleri adıyla bağımsız bir devlet kurmaya karar verdiği ifade edilmekteydi.Amerikan Bağımsızlık Bildirisi, yukarda söylenen temel ilkeleriyle, dünyadaki diğer milletlere demokrasi yolunda örnek oluşturan bir ilk belge özelliğini taşımaktadır.

Fransa’da 1789-1799 yıllarını kapsayan, burjuvazinin önderliğinde feodal yapılanmaya ve mutlak monarşiye son vererek, ülkenin siyasal ve toplumsal yapısının temellerini değiştiren ve ülkenin birliğini kuran, siyasal ve toplumsal değişim sürecine Fransız Devrimi denmektedir. Fransız Devrimi, bir yandan burjuvazinin (bu sınıfın dünya görüşü) iktidara gelişine sahne olurken, bir yandan da zafer kazanan Liberalizm çerçevesinde, dünyada ulusçuluk ve ulus devlet düşüncesinin gelişmesine neden oldu. 1789 Fransız Devrimi, uygarlık ve dünya tarihi bakımından, kendisinden sonraki dönemin olaylarını öyle derinden etkilemiştir ki, onu ve evrensel etkilerini göz önüne almadan bugünün dünyasını anlamak mümkün değildir. Bu nedenledir ki, Yeni Çağ’ı kapatan ve Yakın Çağ’ı başlatan olay olarak kabul edilir.

Fransa’da Devrim öncesi dönemde toplumsal yapının sınıf esası üzerine kurulduğu görülmektedir. Mevcut hukuk düzeni içinde Fransız toplumu, asiller, ruhban ve halk (Tiers-Etat) olmak üzere üç sınıfa ayrılmakta ve tüm bu sınıfların üzerinde de kral ve hanedan üyeleri gelmekteydi. Bu üç sınıf birbirlerinden, hukuki bakımdan sınıflarına tanınan ayrıcalıklara (imtiyaz) göre ayrılıyordu. Fransa’da 25 milyonluk nüfusun, 23 milyonunu halk sınıfı oluşturmaktaydı. Bu üç sınıftan, ayrıcalık bakımından, en geniş haklara sahip olan sınıf olan asillerin sayısı 350.000 kişiye yakın olup, nüfusun % 1,5 oluşturmaktaydı. Temel üretim aracı olan toprakların büyük bir kısmına sahip olan asiller, toprakları üzerinde çalıştırdıkları köylülere, sayısız feodal yükümlülükler yüklemişlerdi.

18.yüzyıl Aydınlanma düşünürlerinin, Fransa’da devrimin düşünsel altyapısını hazırladıkları görülür. Liberal düşünürler, mutlakiyetçi yönetim yaklaşımına karşı yürütülen bu düşünsel mücadelede, Fransa’nın sınıflı yapısını, kurumlarını ve nihayet krallığını incelemişler ve İngiltere’yi örnek alarak kralın yetkilerinin sınırlandırılmasıyla, Fransız toplumuna dayanan ve özgür bir yönetimin kurulmasını istemişlerdi.

Devrim öncesi Fransa’da sosyal yapılanma ile Fransız ekonomisi artık uyum göstermemekteydi. Sanayi alanındaki teknik gelişmeler, Fransa’da üretim artışına neden olurken, tüccar ve sanayicilerin zenginleşmesini sağladı. Burjuvazi adını alan bu sınıf, Fransa’daki toplumsal ve ekonomik hayat içinde gücü ve etkisi artmakla beraber, siyasal bakımdan hiçbir söz hakkına sahip değildi.

Montesquieu (1689-1755), Kanunların Ruhu isimli eserinde Fransa’da dinsel, siyasal ve sosyal kurumları incelemiş ve mutlak monarşi yerine anayasalı bir monarşiyi savunurken devlet iktidarını oluşturan yasama, yürütme ve yargının (kuvvetler ayrılığı esasını) birbirinden bağımsız olması gerektiğini savunmuştu.

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), Toplum Sözleşmesi isimli eserinde, insanların devleti kendi aralarında yaptıkları bir sözleşmeyle oluşturduklarını ve kendi özgür iradeleriyle kurduklarını belirtmekteydi. Böylece egemenliğin kaynağı ilahi olmaktan çıkmaktaydı. Kral’ın tanrısal egemenliği yerine, halk egemenliği düşüncesini getirerek, Fransa’da rejime yönelik ikinci büyük darbe vurulmaktaydı.

Voltaire (1694-1778), kilisenin ve Katolikliğin bağnaz etkisine karşı savaş açmıştı. Bağnazlıktan arınmış bir din ile birlikte soylularla kilisenin imtiyazlarının kaldırılması talebi yanında, vicdan ve düşünce özgürlüğünü savunmaktaydı