GÜVENLİK SİSTEMLERİ

Radyoaktif maddelerle veya radyasyon yayan cihazlarla (röntgen cihazı, X-Işını cihazı, v.b.) çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozunu ölçmeye yarayan cihazlara kişisel dozimetre adı verilir. 24.03.2000 tarih ve 23999 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nin 20. ve 21. maddeleri gereğince, “yıllık dozun, izin verilen düzeyin 3/10’unu aşma olasılığı bulunan çalışma koşulu A durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur”. Bu hizmet ülkemizde, TAEK tarafından iki aylık periyotlarla kişinin tüm vücut dozunun tespiti için kullanılan film veya termolüminans (TLD) dozimetreler ve cilt dozunu tespit etmek amacıyla ikinci dozimetre olarak kullanılan yüzük dozimetreler ile verilmektedir.

Gamma ışınları, en yüksek enerjiye ve en kısa dalga boyuna sahiptir. Doğru cevap A'dır.

X-Işını tabanlı cihazlar X-Işını tüplerini kullanmaktadır. X-Işını tüpü, aslında yüksek voltajlı bir katot ışını tüpüdür. Bu tüp, yüksek vakumda havası boşaltılmış cam bir kılıftan oluşmuştur. Bir ucunda pozitif elektrot olan anot, diğer ucunda negatif elektrot olan katot bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

X-Işınları farklı alanlarda kullanılmaktadır:

Karakteristik X-Işınlarının kullanılmasıdır. Bu yöntemde, hedef atom üzerine gönderilen elektronlar, ilgili atomun yörüngesindeki elektronlarla etkileşimi sonucu aldıkları enerjiyle üst enerji seviyelerine çıkmaktadırlar. Kararsız durumdaki bu enerji seviyeleri geri bozunduğunda dışarıya foton yayınlanmaktadır. Enerjileri, seviyeleri arasındaki farka eşit olan bu fotonlara da Karakteristik X-Işınları adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Atom numaraları 10’un altında olan hidrojen, karbon, nitrojen, oksijen, nitrogliserin, akril, kağıt, tekstil ürünleri, tahta ve su gibi organik maddeler de turuncu ile görünmektedir. Doğru cevap B'dir.

X-Işını cihazları, nesnelerin sabit bir X-Işını kaynağından geçirilerek içeriği hakkında bilgi veren cihazlardır. Yaygın kanaatin aksine X-Işını cihazları film ve elektronik ortamlara zarar vermemektedir. Son teknoloji ürünü x-ışını cihazları organik ve inorganik maddeleri ayırt etmekte mükemmel resim kalitesi sunabilen, sahip oldukları ileri x-ışını teknolojisi ve geliştirilmiş bilgisayar resim programları ile resim kalitesinde kesin netlik sağlayabilen, böylelikle bomba, silah, uyuşturucu gibi maddelerin tespitini rahatça yapabilen cihazlardır. Doğru cevap C'dir.

Güvenlik sistemleri açısından bakıldığında X-Işını cihazları taramanın yapıldığı nesnelere göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

• Vücut Tarama Sistemleri
• Bagaj Tarama Sistemleri
• Taşıt ve Kargo Kontrol Sistemleri

Doğru cevap B'dir.

Kozmik radyasyon, dünyanın atmosferi tarafından büyük bir kısmı bloke edilen güneş ve diğer yıldızlardan dünyamıza gelen radyasyon türüdür. Doğru cevap D'dir.

Dozimetri direkt veya dolaylı olarak radyoaktif ışımaya maruz kalan bir malzemenin veya canlı dokunun ne kadar ışımaya maruz kaldığını ölçme ve hesaplama tekniği olup fizik biliminin alt dalıdır. Dozimetre veya dozölçer, radyoaktif ışınım altında kalmışlık derecesini ölçmeye yarayan aygıta verilen isimdir. Dozimetreler kullanıcıya özel olarak dağıtılmalı ve bilgileri de TAEK’e gönderilmelidir. Dozimetreler kullanılmadığı zamanlarda, ölçüm bilgilerinin doğruluğu için radyasyon alanı dışında muhafaza edilmeli, ısı, nem ve basınca maruz bırakılmamalıdır. Radyoaktif maddelerle veya radyasyon yayan cihazlarla çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozunu ölçmeye yarayan cihazlara kişisel dozimetre adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Taşıma bantlı bagaj-paket kontrol sistemlerinin operatörleri hiçbir zaman bol giyecek giymemelidir. 

Görüntünün nitelendirilmesi ve analizi konusunda güçlük çekildiği durumlarda bagajın pozisyonu değiştirilerek bagaj cihazdan tekrar geçirilmelidir.

Bantta konulacak olan bagajlar ve ekranda incelenerek analizi yapılacak nesnelerin sırası, önce büyük sonra küçükler olacak şekilde olmalıdır. Doğru cevap B'dir.

A, B,D, ve E şıklarında yer alan özellikler, X-ışınlarının özellikleridir. X-ışınları, yüksek değil düşük dalga boylu sinyallerdir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yoğun insan geçişi olan alışveriş merkezleri, hava limanları, gümrükler, adliyeler, askeri nizamiyeler, kamu binaları vb. yerlerde kullanılan, 'geri yansıtma sistemleri' olarak da adlandırılan X-ışını cihazı kullanan güvenlik sistemi Vücut Taşıma Sistemleridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

B şıkkında yer alan "Bantta konulacak bagajlar ve analizi yapılacak nesnelerin sırası önce küçük sonra büyükler olacak şekilde sıralanmalıdır." ifadesi doğru bir ifade değildir. Aksine, bagaj ve nesneler önce büyük sonra küçük olacak şeklinde sıralanmalıdır.

A, B,C ve E şıklarında yer verilen ifadeler doğru ifadeler değildir. 

Dünyanın atmosferi tarafından büyük kısmı engellenen güneş ve diğer yıldızlardan dünyaya gelen radyasyon biçimi karasal değil kozmik radyasyondur.  

Tıbbi cihazlardan boyun ve kafatası taramasında 25 değil 20 mikro rem radyasyon alınır.

Bir bireyde ortalama 50 değil 40 mikro remlik radyasyon dozu bulunur.

Kol, bacak ve diş röntgeninde 2 değil 1 mikro nem dozluk tıbbi cihazlardan kaynaklı radyasyon alınır. 

D şıkkında yer alan "Toprakta doğal olarak bulunan toryum, uranyum ve diğer radyoaktif elementlerin neden olduğu radyasyon türü karasal radyasyondur." ifadesi ise doğru bir ifadedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Direkt ya da dolaylı olarak radyoaktif ışımaya maruz kalan bir malzemenin veya canlı dokunun ne kadar ışımaya maruz kaldığını ölçme ve hesaplama tekniği olan, fizik biliminin alt dalına dozimetre adı verilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gamma ışıklarının dalga boyu diğerlerine göre daha küçüktür. Doğru cevap B şıkkıdır.

A, B, C, ve D şıklarında yer alan kullanım alanları X-ışınlarının kullanım alanlarıdır. E seçeneğinde yer alan kullanım alanı bu alanlar arasında yer almaz. Doğru cevap E şıkkıdır.

A, B, C  ve E şıklarında yer alan unsurların hepsi X-ışını tüpünde yer alır. Ancak, X-ışını tüpü içinde yer almayan unsur plastik plakadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

X-Işını cihazlarından geçen demir, çelik, altın, gümüş gibi atom numarası 18'den büyük inorganik maddeler, monitorde mavi renkte görünürler.