HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 15

Giriş cümlesinin önemi nedeniyle haberin bu cümlede başladığı ve bittiği de söylenir. Dolayısıyla haberin en önemli bölümü olan giriş bölümünün yazılması, haberin tamamının yazılmasından daha zordur. En iyi girişi bulabilmenin en iyi yolu, tekrar tekrar düşünmek ve yazmaktan geçer.

Kimi zaman habere haber kaynağının bir sözü ile başlanabilir. Özellikle toplantı, demeç ya da görüşme türü açıklama ya da konuşmaya dayalı haberlerde, haberin en değerli unsurunun söylenen bir söz olduğu durumlarda alıntı giriş yapılabilir. Haber ön plana çıkarılması düşünülen söz, giriş cümlesinde tırnak içinde verilir. Sözü söyleyen haber kaynağı da genellikle aynı cümle ya da paragrafta tanımlanır.

Haber metninde girişten sonra, ayrıntıların işlenmeye başlandığı ve diğer öğelerle detaylara yer verildiği bölüme haberin gövdesi denir. Uygulanan haber yazma tekniğine göre üsluba uygun biçimde paragraflar halinde habere ilişkin diğer bilgi ya da ayrıntılar “gövde” bölümünde verilir.

Haber metninde aktarılacak bilgilerin en öz şekilde; doğrudan ve dolaylı aktarmalar dengeli bir şekilde dağılarak yazılması daha uygun olacaktır. Uzman gazetecilerin bu konudaki tavsiyesi her bir paragrafta “bir doğrudan, iki dolaylı anlatım” yapılması şeklindedir.

Yazılı kitle iletişim araçlarında kullanılan ve haberi niteleyen türdeki fotoğraf, illüstrasyon, karikatür, tablo, şekil ya da grafik gibi unsurlara “görsel unsurlar” adı verilir.

En yaygın yeniden yazım, haber girişlerinde yapılır. Bazen muhabirlerin haberi farklı bir açıdan görmesi ya da gerçek ya da daha değerli yönünü görememesi nedeniyle girişlerin yeniden yazılması ve habere yeni bir bakış açısının kazandırılması gerekebilir. Haberdeki daha ilginç ya da daha önemli bir boyut haberin girişi yeniden yazılarak daha ön plana çıkarılabilir.

Bir yayın organında redaktör yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma getiren kişiye denir.

Ters piramit tekniği ile yazılmış haberlerin büyük çoğunluğunda özetleyici giriş tekniği kullanılır.

Haberin gövdesi: Ayrıntılara yer verilen gövde bölümünde ise genellikle olayın “neden” ve “nasıl” olduğu kronolojik bir sıra içerisinde açıklanır.

Bir cinayet haberinde genellikle şu unsurlara dikkat edilir: Emniyet yetkililerinden, olayın tanıklarından ve olaya karışan kişilerden bilgi alınması, olaya adı karışanların kimlikleri, adresleri ve yaşamları hakkında bilgi, cinayetin olası nedenleri ve sonuçlarının farklı kaynaklardan öğrenilmesi, cinayette kullanılan aletler ve uygulanan yöntemin öğrenilmesi, zanlının yakalanması ve mahkeme sürecinin takip edilmesi, ölülerin defnedilmesi sürecinin takip edilmesi.

Olayda ölü ya da yaralı olup olmadığı ve adlarının ne olduğu sorusu genellikle trafik kazası haberlerinde atlanılmaması gereken en önemli sorudur.

Bir yangın haberinde yanıtı aranan en önemli soru Olayda kim ya da kimler öldü? sorusudur.

Giriş paragrafı: Girişte olayın ne olduğu ve sonucu özet olarak verilir. Genellikle haber değeri açısından yapılacak önemlilik sırasına göre; “ne”, “nerede”, “ne zaman” ve “kim” sorularının yanıtları giriş bölümünde yer alır.

Ters piramit tekniğinde haberin bütün ağırlığı ya da haber değeri taşıyan en önemli bilgi özet bir şekilde en başta, giriş bölümünde verilir. Bu nedenle ters piramit tekniği ile yazılmış haberlerin büyük çoğunluğunda özetleyici giriş tekniği kullanılır.

Ters piramit tekniği muhabirlerin Amerika Birleşik Devletleri’nde İç Savaş döneminde; yani 1850’lerde, telgrafla haber geçmek için geliştirdikleri bir tekniktir.

Bir başka açıdan ise bu durum, gazete sayfalarını hazırlayan editörlerin de işini kolaylaştırır. Çünkü sayfaya sığmayan uzun haberlerin kesilmesi gerektiğinde önemsiz ya da ayrıntı bilgilere yer verilen en alttaki paragrafları atarak ya da keserek haberi kısaltabilmek mümkündür. Bu da haber metinlerinin hızlı bir şekilde işlenebilmesi anlamına gelir. Giriş paragrafına bakan editör, başlığın uygunluğunu denetleyebilmekte; uzun gelen haberlerde son paragrafları atarak haberleri kısaltabilmektedir. Bu kullanım avantajlarını sağlayan başka hiçbir yazım tekniği yoktur.

Gazete okurlarının bir gün içerisinde gazete okumaya ayırdıkları sürenin yaklaşık 15 ile 25 dakika arasında değiştiği hesaplanmaktadır (Brooks vd, 2002).

Haber dilindeki ayrıntıdan başlayan renkli anlatım nedeniyle piramit tekniğine “renkli yazım tekniği” adı da verilmektedir.

Güncel haberlerin sunumunda piramit tekniği yaygın bir kullanıma sahip olmasa da gazetelerin ekleri ve hafta sonları yayımlanan kimi uzun haberlerde piramit tekniği uygulanabilir.

Alıntı giriş tekniği, haberin bir kaynağın söylediği sözlerden alıntı yapılarak başlamasıdır.